Әулие Сергий бен Вакх шіркеуі
| Әулие Сергий бен Вакх шіркеуі | |
| түр. Küçük Ayasofya Camii | |
 Солтүстік-шығыстан көрініс, 2013 жылдың мамыры | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Түрі |
православиелік шіркеуі, кейінірек мешіт |
| Орналасқан қала | |
| Мемлекет | |
| Құрылысы басталды | |
| Картада орналасуы | |
|
| |
Координаттар: 41°00′10″ с. е. 28°58′19″ ш. б. / 41.00278° с. е. 28.97194° ш. б. (G) (O) (Я)
Әулие Сергий мен Вакх шіркеуі (түр. Küçük Ayasofya) — Ыстанбұлдағы ең көне шіркеулердің бірі болып табылады, ол Сан Витале (орталық ғибадатхана) және Айя София (күмбезді базилика) (сондықтан екінші атауы — «кіші Айя София») прототипі болған. Шамасы, бұл бірдей шеберлердің — Исидор Милеттік мен Антемий Траллдықтің жұмысы. Ғибадатхана әулие Сергий мен Бахусқа арналған.
Қазіргі ғибадатхана 527-529 жылдары император Юстиниан І жастық шағын өткізген үйдің жанында салынған. «Кішкентай София» бұрынғы Әулие Петр мен Павел шіркеуімен бір ансамбль құрады, оның бар болуының соңғы дәлелі 20 ғасырда Ыстамбұл билігімен жойылды. Әулие Сергий және Вакх шіркеуі императорлық отбасының ерекше сүйгенін дәлелдейді, көптеген астаналарда Юстиниан мен Феодораның бас әріптері бар.
536 жылы Феодора шіркеу кешенін монофизиттік монастырь ретінде берді, ал 551 жылы Рим Папасы Вигилий тобырдың қаһарынан осында жасырынған. Шіркеудің бай мозаикалық әшекейі сол жылдары иконокластар таңдаған кезде жойылды. Константинополь құлағаннан кейін Әулие Сергий бен Вакх шіркеуі 1506 жылға дейін жұмысын жалғастырды, белгілі бір сарай қызметкері оны мешітке айналдырып, мозаикаларды әктеп, тамбур мен медресе қосқанға дейін.
1742 жылы ғимараттың ауласында салттық субұрқақ салынды, ал 1762 жылы мұнара пайда болды (1952 жылы толығымен қайта салынды). Сұлтан II Махмұт бірнеше рет болған жер сілкіністерінен кейін мешітті жөндеуге бұйрық берді. Балқан соғысы кезінде мыңдаған босқын осы жерден пана тапты. Ескерткіштің жай-күйіне Кіші Софияға жақын маңда теміржол құрылысының жүргізілуіне елеулі зиян келтірілді. Осы себепті ЮНЕСКО бұрынғы Әулие Сергий бен Вакх шіркеуін жойылу қаупі бар дүниежүзілік мұра нысандарының тізіміне енгізді.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Әулие Сергий бен Вакх ғибадатханасы: ғибадатхананың тарихы мен сипаттамасы Р. Джанин кітабынан, Le siège de Constantinople және Patriarcat Oecuménique. Les églises et les monastères (Париж, 1969), саяхатшының бірнеше жазбалары және көптеген фотосуреттер.