II Омар
| Омар ибн Абд әл-Ғазиз عمر بن عبد العزيز | ||
| ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 22 қыркүйек 717 — 4 ақпан 720 | ||
| Ізашары | Сүлеймен ибн Абд әл-Мәлік | |
| Ізбасары | II Йазид | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | Ислам | |
| Дүниеге келуі | 2 қараша 682 Медине, Сауд Арабиясы | |
| Қайтыс болуы | 4 ақпан 720 (37 жас) Алеппо, Сирия | |
| Династия | Умәйя әулеті | |
| Омар ибн Абд әл-Ғазиз Ортаққорда | ||
өңдеу  |
||
Омар ибн Абд әл-Ғазиз (682 — ақпан 720, араб.: عمر بن عبد العزيز) — Умәйя әулетінің 717—720 жылдары билік құрған халифі. Өзінің ізбасары Сүлеймен ибн Абд әл-Мәліктің немере інісі, халифа Абд әл-Мәліктің інісі Абд әл-Ғазиздің ұлы. Омар ибн Абд әл-Ғазиз халықты Құран мен Мұхаммед пайғамбардың сүннетіне негізделіп билік жасайтындығына сендіріп, мұсылмандар тарапынан аса ықыласқа ие болып, Әділетті халифа атағына ие болады[1].
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Омар ибн Абд әл-Ғазиз 682 жылы Мединеде дүниеге келген. Ол сол кездері халифат басындағы умәйядтардың құрайыштар тегінен еді. Бала кезінен атақты ғұламалардан білім алады. Омардың 40 мың динар көлемінде (180 кг таза алтын) жылдық табыс алатындығына қарамастан ол өте қарапайым және діндар адам еді. 26 жасында Медине, Мекке және Таиф қалаларының наменгері атанады. 6 жыл ішінде Омар жол салу, ташнау салу және ауылшаруашылық жұмыстарына қажет құдық салу сияқты үлкен істер атқарады.
Халифалығы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Наменгерлікті тастап, Омар халифат әскерінің қатарында Византиямен арадағы соғысқа аттанады. Риуаят бойынша Омар өзінің ағасы оған билікті тапсыратыны жайлы білмейтін, сондықтан бұл жайлы білгенде қарсы болып халифалықтан бас тартады, алайда бірауыздан шешілген шешім нәтижесінде Омар халиф атанады.
Сөйтіп кенеттен Омар құрамына Арабия түбегі, Мысыр, Солтүстік Африка, қазіргі Пәкістан, Ауғанстан, Орта Азия, Иран, Ирак, Күнгей Кавказ, Испания сияқты жерлер кіретін орасан зор державаның билеушісі атанды.
Омар халифа болысымен Константинопольдегі әскерді кері қайтарып алып, ішіне реформа жасауға тырысты. Ол араб емес мұсылмандардан әділетсіз түрде алынатын харадж салығын алып тастады, одан бұрынғы умәйядтар халифалары заманындағы басқа халықтар арасында араб ұлтының ерекше құқықтылығы Омар ибн Абд әл-Ғазиз заманында алынып тасталды. Осының нәтижесінде ислам дінін қабылдаушылардың саны артты. Ол уәлаяттардағы уәлилерді ауыстырып, олардың орнына әділдігімен, тақуалығымен аты шыққан азаматтарды тағайындайды. Бұрыңғы Умәйя әулетінің халифалары тұсындағы Әли ибн Әбу Талибке айталытан балағат сөздер мен қарғыстар тоқтатылып, Әһли байттың (Мұхаммед пайғамбардың әулеті) құқықтары ескерілді. Осылайша халифат территориясында тыныштық сақталды. Харижиліктердің үздіксіз көтерілісі де басылды.
Сонымен қатар Омар халифа болысымен бар мүлкінен бас тартып, халифат қазынасына салады және умәйядтар сарайын тастып шығады. Халифтің зайыбы Фатима да оның артынан еріп бар әшекейлерін қазынаға өткізеді. Халифтің табыс көзі жылына 200 динар кіріс алып келетін жалғыз жер болды. Алайда халифтің аталған іс-әрекеті Умәйя ақсүйектеріне ұнамады. Себебі әулет мүшелерінің халифат қазынасына қол жеткізу мүмкін болмады.
Омардың аскетизммен айналасуына атақты ғалым және аскет Хасан әл-Басри ықпал еткен.
Халифаға Қағбаны жөндеу жұмыстарынан өткізу үшін қомақты ақша бөлінетіндігі жайлы айтқанда, Омар:
|
Ашыққан мұсылмандардың мұқтаждығы Қағбаның мұқтаждығынан артығырақ | 
|
деген екен. Халифат тұрғындары Омарды жуас мінезі мен әділетті билігі үшін жақсы көретін.
Бірде Хорасан билеушісі халықты түзету үшін тек семсер мен қамшы қажет деп тұрғындарға күш көрсеткелі жатқан кезде, ашуланған халиф:
|
|
Сен жалған сөйлеп тұрсың. Оларды тек әділеттілік пен ақиқат қана түзете алады. Аллаһ жүгенсізді өлімге душар ететіндігін ұмытпағайсың! |
|
– деп қарс айырғандығы айтылады.
Өзінің әділетті билігінің арқасында халықтың ықыласына бөленген Омар кенеттен 40 жасында қайтыс болады. БІр мәліметтер бойынша халифаны өзінің жақын туыстары астыртын у беріп өлтіргендігі жазылады.
Халиф Омар ибн Абд әл-Ғазиз Шам қаласында хижра жыл санауы бойынша 101 жылдың раджаб айында, Григориан күнтізбесі бойынша 720 жылдың 4 ақпанында қайтыс болды.
Өлім алдында халиф өз туысқандарының жиналғандығын сұрайды. Дұға оқып, тәубешілік еткеннен кейін ол бір нүктеге қарап отырып қалады. Жанында жиналғандар «Уа, билеушім, неге жүзің қаһарлы?» деп сұраған кезде, халиф: «Мен жанымдағыларды көріп тұрмын, алайда олар адам да емес, жын да емес», – деген сөздермен көз жұмған деседі.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу] |
|
- Беляев Е. А. Ерте ортағасырлардағы арабтар, ислам және Араб халифаты. М., 1965.
- http://crimean.org/islam/meshur.asp?id=16 Мұрағатталған 17 наурыздың 2011 жылы.
II Омар Туған күні: 2 қараша 682 Қайтыс болған күні: 4 ақпан 720
| ||
| Ізашары: Сүлеймен ибн Абд әл-Мәлік |
Ислам халифатының халифі Умәйядтар халифаты 22 қыркүйек 717 – 4 ақпан 720 |
Ізбасары: II Йазид |
| ||||||||||||||
