Ашхабад облысы

Ашхабад облысы — Түрікмен КСР аумағында 1939-1959 және 1973-1988 жылдары болған әкімшілік бірлік.

1992 жылы бұрынғы облыс аумағында Ахал уәлаяты құрылды, астанасы алдымен Ашхабад қаласында болды, кейінірек Ашхабад жеке әкімшілік бірлікке алынып, Әнеу уәлаят орталығы болды.

Жер аумағы — 95,4 мың км². Халқы — 875 мың адам. (1987 ж.), оның ішінде қала халқы — 62%. Әкімшілік жағынан 8 ауданнан тұрды, оған 2 қала, 12 кент кірді (1987).

Әкімшілік орталығы — Ашхабад қаласы.

Жер аумағының көп бөлігін Қарақұм шөлі алып жатқан ойпатты жазық, оңтүстігін орта биіктіктегі Көпетдақ таулары алып жатыр.

Әкімшілік бөлінісі

КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының 1939 жылғы 21 қарашадағы Жарлығымен облыс құрылып, құрамына Ашхабад, Қызыларбат қалалары және 11 аудан: Ашхабад, Бәһерден, Көктепе, Ербент, Кахка, Қарақала, Қызыларбат, Қызылетрек, Киров, Серахс және Тежен кірді.

1941 жылы Ербент ауданы таратылды. 2 жылдан кейін Қызылетрек ауданы Красноводск облысына берілді.

1947 жылы жойылған Красноводск облысы құрамынан Хасанқұлы, Қазаншық, Қызылетрек және Красноводск аудандары Ашхабад облысына берілді. 1951 жылы Құмдақ және Желекен аудандары құрылды.

1952 жылы Красноводск облысына Хасанқұлы, Қазаншық, Қызылетрек, Красноводск, Құмдақ және Желекен аудандары қайтадан кірді. 1955 жылы Красноводск облысы қайтадан таратылған кезде бұл аудандар Ашхабад облысына қайта оралды. Бір жылдан кейін Құмдақ және Желекен аудандары таратылды. 1959 жылы 25 мамырда Ашхабад облысы таратылды.

1973 жылы 27 желтоқсанда Ашхабад облысы қалпына келтіріліп, 6 ауданға: Ашхабад, Бәһерден, Көктепе, Кахка, Серахс және Тежен бөлінді. 1975 жылы Киров ауданы құрылды. 1977-1988 жылдары Гәуір ауданы болды. 1988 жылы 25 тамызда облыс қайтадан таратылды.

Тұрғыны

1939 жылы облыста 367,6 мың адам тұрды. Соның ішінде түрікмендер – 58,3%; орыстар – 28,1%; армяндар – 2,6%; украиндар – 2,4%; әзербайжандар – 1,5%; татарлар – 1,2%; ирандықтар – 1,1%. 1987 жылға қарай облыс халқының саны 875 мың адамға дейін өсті.

Табиғаты

Климаты күрт құбылмалы. Негізгі өзені – Тежен. Қарақұм арнасы.

Экономикасы

• Машина жасау (оның ішінде мұнай, химия, электротехника) және металл өңдеу, жеңіл өнеркәсіп (тоқыма, аяқ киім және т.б.), тамақ және дәмдеуіш (соның ішінде жүзім өңдеу) өнеркәсібі, құрылыс материалдары (цемент, шыны) өндірісі дамыған.
• Негізгі өнеркәсіп кәсіпорындары Ашхабад, Тежен, Бабадайхан қалаларында орналасқан.
• Егіншілік негізінен суармалы (Қарақұм арнасы). Мақта, дәнді дақылдар, көкөніс және бақша дақылдары егіледі. Жеміс өсіру. Жеміс шаруашылығы. Жүзім шаруашылығы. Қой (оның ішінде қаракөл), ірі қара, асыл тұқымды жылқы өсіріледі, құс шаруашылығы. Жібек шаруашылығы.
• Шипажайлары: Фируза, Арышман.