Жаңа заман соғыстары

Соғыстар	Қатысқан мемлекеттер (қарсыластар)	Қатысқан мемлекеттер (қарсыластар)	Соғыс алғышарттары (мемлекет мүдделері)	Нәтижесі (келісімдер)
Солтүстік соғыс (1700-1721 жж.)	Швеция, Осман империясы, Гольштейн-Готторп	Ресей патшалығы, Дания, Польша, Саксония, Пруссия	1700 жылдарға таман Солтүстік Еуропадағы мықты держава болған. Және Балтық теңізінде үстемдік еткен. Ресей үшін Балтық теңізінің жағалаулары сыртқысаяси және экономикалық жағынан маңызды болды. Дания Швециямен баяғыдан бері Балтық теңізі үшін таласқан болатын. Бұл екі мемлекеттің де Данияның оңтүстігіндегі герцогтік Шлезвиг-Гольштейнде мүдделері қақтығысып қалды.	1721 жылы Ништадт кеілісіміне қол қойылды. Ресей – Ингрия (Ижора), Карелия, Эстляндия, Лифляндия, Финляндияның оңтүстік бөлігі (Выборгқа дейін); Дания – Шлезвиг-Гольштейнде жер; Пруссия – Померания.
Польша мұрагерлігі үшін соғыс (1733-1735 жж.)	Франция, Испания, Сардиния, Станислав Лещинский	Саксония, Ресей, Австрия	1733 жылы Польша королі Август ІІ қайтыс болады. Франция таққа үміткер ретінде Станислав Лещинскийді ұсынған болатын. Оның тағайындалуы Ресейдің Польшадағы беделін түсіретіндіктен, Ресей бұнымен келіспейді. Оған қоса, Лещинский Польша королі болса, Францияның бастауымен Швеция, Осман империясы, Польша мемлекеттерінен тұратын антиорыстық коалицияны құруға себеп болатын еді. Ресей мен Аустрия саксондық курфюрст Фридрих Августті қолдады. Әрине, бұның артында Ресей мен Аустрия біріге отырып Польша жерін бөлісуге мүдделі екені белгілі (Петербург конвенциялары). Польша сеймі екі жақа бөлініп кетеді (франциялық және ресейлік).	1738 жылы Вена келісіміне қол қойылды. Ол бойынша, Франция саксондық курфюрсті Август ІІІ-ні Польша королі ретінде мойындады, Станислав Лещинский Польша тағына мұрагерлігінен бас тартты, оған өле-өлгенше Лотарингияны басқаруға рұқсат етілді, кейін Лотарингия Францияға берілуі тиіс болды, Испанияға Автриядан оңтүстік Италия жерлері (Сицилия, Неаполь) өтті, Австрияға Парма және Пьяченца берілді, мемлекеттер Прагматикалық санкцияны мойындады.
Орыс-түрік соғысы (1735-1739 жж.)	Ресей, Австрия	Осман империясы, Қырым хандығы	Польша мұрагерлігі үшін соғыста жеңілген Франция енді Ресейден кегін Түркия арқылы қайтармақшы болады. Француз елшісі Вильнев дипломатиясы арқылы уәзір Али пашаны қызметінен түсіріп, орнына Измаил пашаны қояды. Ресей бұның артында бәрібір соғыс жататынын түсініп, өзіжақ соғысты бастайды.	1739 жылы Белград келісіміне қол қойылады. Ол бойынша, Ресейге Азов өтеді, алайда Ресей бәрібір Қара теңізде өз флотын ұстай алмады. Ондағы сауда кемелері тек Түркия жалауы арқылы өтетін болды.
Австрия мұрагерлігі үшін соғыс (1740-1748 жж.)	Пруссия, Франция, Испания, Бавария, Сицилия, Швеция	Аустрия, Ұлыбритания, Ганновер, Нидерландтар, Саксония, Сардиния, Ресей	Карл VI-ның өлімінен кейін, Прагматикалық санкцияға сәйкес, таққа Мария Терезия отырады. Алайда, көптеген державалар бұған қарсы болады. Ең бірінші болып Пруссия королі Ұлы Фридрих ІІ өзінің байырғы Силезия герцогтіктері Лигниц, Волау, Бриг және Егерндорфқа құқықтарынпайдаланғысы келетінін айтады. Бавария курфюрсті Карл Альбрехт, Испания, Саксония курфюрсті Август ІІ Мария Терезияның таққа отыруымен келіспей, өздерінің таққа мұрагер екендігін көрсетіп, соғысқа арласады. Осы сәтті пайдаланған Франция Австрия монархиясын жойғысы келді.	1748 жылғы Аахен келісімі бойынша, Прагматикалық санкция (1713ж.) мойындалады. Австрия Парма, Пьяченца, Гуасталланы инфант дон Филипп Испанскийге береді. Қалған территориялар соғысқа дейінгі қалпын сақтап қалады.
Орыс-швед соғысы (1741 1743 жж.)	Ресей	Швеция	Швеция Солтүстік соғыс кезінде жоғалтқан жерлерін Ресейден қайтарып алғысы келеді. Билікке келген «шляп» партиясы соғысқа бірден дайындала бастайды. Австрия императоры Карл VI өлімін күтіп отырған Франция Австрия жерін бөліске салғанда Ресейді қоспас үшін оны солтүстікте алаңдата тұруды ойлағайды.Сондықтан Франция Швецияны қолдайды.	1743 жылы Абода бейбіт келісімге («Сенімділік акті») қол қойылады. Швеция Ресейге Кюменигордтық ленді береді. Ресей соғыс кезінде жаулап алған барлық жерлерін қайтарады. Швеция 1721 жылғы Ништадт келісімін толығымен мойындайды.
Жетіжылдық соғыс (1756-1763 жж.)	Пруссия, Ұлыбритания, Ганновер, Португалия, Гессен-Кассель, Брауншвейг, Ирокез тайпаларының конфедерациясы, Ресей (1762)	Австрия, Франция, Ресей (1756-1761), Щвеция, Испания, Саксония, Неаполитан корольдігі, Сардиния корольдігі	Соғыс басталмай тұрып, Америкада француз ағылшын отаршыларының шекаралық қақтығыстары басталған (француз-үндіс соғысы). Ұлыбритания 1756 жылы ресми түрде Францияға соғыс ашады. 1740 жылы Пруссия королі Фридрих ІІ болғаннан кейін Еуропада «одақтар төңкерісі» сипат алады. Францияның дәстүрлі қарсыласы Австрия енді керісінше оған жақындаса бастайды. Пруссия мен Австрия арасындағы Силезия үшін болған соғыстардын кейін Австрия Силезиядан айырылады. Ал Пруссия Англиямен одаққа отырады.	1763 жылы Ұлыбритания мен Франция арасында Париж бейбіт келісіміне қол қойылады. Франция Канада, Шығыс Луизиана, Кариб теңізіндегі кейбір аралдар, Үндістандағы негізігі колонияларын Ұлыбританияға береді. Испанияға Батыс Луизианана береді (1800 жылы қайтарылады). Испания Англияға Флориданы береді (АҚШ тәуелсіздік үшін соғысынан кейін қайтарылады). 1763 жылы Пруссия Австриямен, Саксониямен Губертурсбург бейбіт келісіміне қол қояды. Ол бойынша, Пруссияның Силезияға, Глац графтығына иелігін қуаттайды.
Орыс-түрік соғысы (1768-1774 жж.)	Ресей	Осман империясы, Қырым хандығы	Екі ел арасындағы соғыс Польшадағы Станислав Август Понятовский мен шляхта арасындағы қақтығыс алғышарт болды. Поляк көтерілісшілерінің арттарынан келген казактар Осман империясының иелігіндегі Балта қаласына кіреді. Түркия қала тұрғындарын казактар қырып салды деп Ресейге соғыс ашады.	1774 жылғы Кучюк-Кайнарджи келісімі бойынша Қырым, кубань, т.б. татарлардің түріктерден тәуелсіздігі айтылады; Ресейге Керчь, Ени-Кале, Азов, Кинбурн өтеді; Орыс сауда кемелері түрік теңіздерінде ағылшын, француздардікіндей құқықтарға ие болады; Молдава княздігіндегі христиандарды Ресей өз қамқорлығына алады.
Орыс-түрік соғысы (1787-1791 жж.)	Ресей, Австрия	Осман империясы	Қырым хандығы тәуелсіздігін алғаннан кейін, Ресей Қырым хандығындағы өз беделін дипломатиялық жолмен орнатуған бағыт алған. Бірақ, түріктер 1774 жылғы келісімді бұзып, Қырымға әскер кіргізіп, Сахиб ІІ Гирей тақтан алады да, Дәулет ІV Гирейді отырғызады.Бұған ашуланған ІІ Екатерина Щербининді Қырымға жібереді. Георгий трактаты бойынша Осман империясы Қырымдағы Ресейдің басымдылығын мойындайды. 1786 жылы ІІ Екатерина және оның одақтасы Иосиф ІІ Қырымда жүргенін естіген түріктер орыстардан реванш алғысы келеді.	1791 жылы Систов келісімі. Ол бойынша status quo ante bellum сақталуы тиңс болды. Ол бойынша, Австрия жаулап алған жерлерінің барлығын қайтарады. Хотин бекінісін Австрия орыс-түрік келісімінен кейін беруге міндеттенді. 1791 жылдың соңында Яссы келісімне Ресей, Осман империясы қол қояды. Ресей Қара теңіздің солтүстік жағалауын алады, Кавказ және Балқанда Ресейдің саяси жағдайы күшейеді. Оңтүстік Буг пен Днестр арсындағы жер Ресейге өтеді. Кавказда шекара Кубань өзені арқылы белгіленеді.
Солтүстік Америкадағы тәуелсіздік үшін соғыс (1775-1783жж.)	Ұлыбритания, Лоялистер (Британ тәжін мойындаушылар)	13 ағылшын колонияларының революционерлері (патириоттар)	1765 жылы ағылшын үкіметі жаңа салық түрі туралы заң қабылдайды. Оған қоса 10 мың ағылшын әскеріне американдықтар үй беруге міндеттенді. Заң шығарушы жиналыстарда бұл екі заңға протест білдіре бастайды. Барлық колонияларда дерлік «Еркіндік ұлдары» ұйымдары пайда бола бастады. 1773 жылы болған «Бостондық шәй ішу» оқиғасынан кейін Массачусетс заң шығару жиналысы таратылады. Оның артынан барлық заң шығару жиналыстары таратылады. 1774 жылы алғашқы Континентальдық конгрессте Джордж Вашингтон әскербасы ретінде сайланады.	1783 жылы Версаль бейбіт келісімі. Ұлыбритания АҚШ тәуелсіздігін мойындайды. Ағылшындарға Миссисипи өзені бойымен, Ньюфаундлендте балық аулауға рұқсат етілді.
Ағылшын голланд соғысы (1780-1784ж.)	Ұлыбритания	Голландия	Бүкіл өткен жүзжылдықта Голландия Ұлыбританияның іні одақтас рөлін ойнап келді. Ғасырдың соңына таман екі ел одақтас емес, жау деңгейіне жетеді. Өйткені Ұлыбритания әлемдік саудада әлдеқайда дамып алған болатын. Соғыс Голландияның АҚШ тәуелсіздігін мойындағыннан кейін басталады.	Версаль бейбіт келісімі Голландия мен Ұлыбританияның арасындағы соғыстың аяқталуына әкледі. Голландия оңтүстікүнділік Нагапаттинам қаласын ағылшындарға береді. Британ азаматтары Голландтық Ост-Индияда еруін сауда жасауға құқығын алады.