Мазмұнға өту

Қазақстандағы атеизм

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Аудандар мен қалалар бойынша сенбейтіндердің үлесі 2009 ж.

Қазақстандағы атеизм — өзін діни емес деп санайтын азаматтар мен бейресми бірлестіктердің жиынтығы. Ел Конституциясына сәйкес, Қазақстан дін мемлекеттен бөлінген зайырлы мемлекет болып табылады.

Атеисттердің саны

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының (ҚСЗИ) «Қазақстандықтарды қабылдаудағы зайырлы және діни құндылықтар» зерттеуінің деректері бойынша 2019 жылы елдегі атеисттердің үлесі 18,7% - ды құрады[1][2]. 2021 жылғы халық санағы бойынша халықтың тек 2,25% - ы атеист екенін айтты, бұл 2009 жылғы санақпен салыстырғанда аз[3]. Алайда, 2019 жылы жүргізілгентағы бір CRA зерттеуі халықтың 92,8% - ы өзін діндар деп санайтынын көрсетті[4][5][6][7][8].

Қазақстан халқының діни көзқарасы (бағалау 2020[9])
Жауап берушілердің дінге көзқарасы Халқы Халықтың үлесі %
Ислам 12 870 000 70.19
Христиандық 4 130 000 26.17
Иудаизм < 10 000 0,03
Буддизм 60 000 0,09
Басқа діндер 90 000 0,19
Дінсіз 720 000 2.81
Жауап бермеді < 10 000 0,51
Барлығы 17 880 000 100.00
Қазақстандағы этностардың діни байланысы (2009 жылғы халық санағының алдын ала нәтижелері[10])
Этникалық топ Ислам Христиандық Иудаизм Буддизм Басқа діндер Дінсіз Жауап бермеді Барлығы
Қазақтар 9928705 39172 1929 749 1612 98511 26085 10096763
Орыстар 54277 3476748 1452 730 1011 230935 28611 3793764
Өзбектер 452668 1794 34 28 78 1673 722 456997
Украиндар 3134 302199 108 49 74 24329 3138 333031
Ұйғырлар 221007 1142 34 33 63 1377 1057 224713
Татарлар 162496 20913 47 58 123 16569 4023 204229
Немістер 2827 145556 89 66 192 24905 4774 178409
Кәрістер 5256 49543 211 11446 138 28615 5176 100385
Түріктер 96172 290 7 6 20 321 199 97015
Әзірбайжандар 80864 2139 16 16 24 1586 647 85292
Белорустар 526 59936 25 9 20 5198 762 66476
Дүнгендер 51388 191 4 15 19 179 148 51944
Күрдтер 37667 203 11 6 9 285 144 38325
Тәжіктер 35473 331 2 6 30 307 128 36277
Поляктар 235 30675 14 4 45 2486 598 34057
Шешендер 29448 940 6 3 16 653 365 31431
Қырғыздар 22500 206 6 6 4 352 200 23274
Басқа ұлттар 54533 82254 1286 1433 210 13266 4233 157215
Барлығы: 11239176 4214232 5281 14663 3688 451547 81010 16009597

Қазіргі жағдай =

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Данияр Наурыздың пікірінше, атеизм тақырыбына ақпараттық тұрғыдан тыйым салынды[11].

Сондай-ақ, Риддер журналисті және құқық қорғаушы Александр Харламов дінаралық араздықты қоздырғаны үшін қамауға алынды. Ол христиандық және әртүрлі діни ағымдар туралы жарияланымдарында атеизмді насихаттаумен айналысып, сенушілердің сезімдерін қорлады деп айыпталды[12].

Парламент Мәжілісінің депутаты Жұматай Әлиев дінтану ғылымымен қатар атеизмді де оқытуды ұсынды[13].

Қазақстанның саяси партияларының ішінде атеизм мен атеистік насихат ұстанымында Парламентте ұсынылған Қазақстан Коммунистік Халық партиясы тұр. Оның бағдарламасында: «Коммунистер ар-ождан бостандығын, кез-келген дінді ұстану немесе ұстанбау құқығын, шіркеу мен мешітті мемлекеттен, ал мектептерді шіркеу мен мешіттен бөлуді жақтайды. Бұл ретте коммунистер кез келген нысанда сенушілердің сезімдерін қорлауды болдырмай, кең атеистік насихат жүргізеді»[14].

Қазақстанда атеистерді кемсіту белгілері тұрақты емес, бірақ кейде елеулі әрекеттерде көрінеді:

Білім беру бағдарламаларынан эволюция теориясының элементтерін алып тастау әрекеттері (сәтсіз) және кейде атеистік дүниетанымды білдіретін адамдарға цензура мен сот істерінің жүргізілуі.

Сондай-ақ қараңыз

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ http://kisi.kz/index.php/ru/allcategories-ru-ru/2-uncategorised/2586-kazakhstan-spektr-1-2019 Мұрағатталған 21 мамырдың 2019 жылы.
  2. ↑ https://365info.kz/2019/04/chem-ateisty-kazahstana-otlichayutsya-ot-veruyushhih-issledovanie
  3. ↑ https://web.archive.org/web/20190521113115/http://kisi.kz/index.php/ru/allcategories-ru-ru/2-uncategorised/2586-kazakhstan-spektr-1-2019
  4. ↑ https://cabar.asia/en/how-the-number-of-believers-changed-in-kazakhstan
  5. ↑ https://365info.kz/2019/04/chem-ateisty-kazahstana-otlichayutsya-ot-veruyushhih-issledovanie
  6. ↑ https://news.mail.ru/society/38538048/?frommail=1 Мұрағатталған 11 шілденің 2021 жылы.
  7. ↑ https://cabar.asia/en/people-without-religion-number-of-atheists-grows-in-kazakhstan
  8. ↑ Kazakhstan, U. S. Mission (2022-06-03). https://kz.usembassy.gov/2021-report-on-international-religious-freedom-kazakhstan/ U.S. Embassy & Consulate in Kazakhstan. Retrieved 2022-08-01.
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20191221014350/https://www.pewforum.org/2015/04/02/religious-projection-table/2020/percent/all/
  10. ↑ http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/010411_%D0%BD%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%20%D1%80%D1%83%D1%81.doc Мұрағатталған 29 сәуірдің 2020 жылы.
  11. ↑ http://demo40.nm.kz/articles/58543
  12. ↑ http://socialismkz.info/?p=7440
  13. ↑ http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/deputat-naryadu-religiovedeniem-predlagaet-prepodavat-ateizm-236343/
  14. ↑ https://web.archive.org/web/20160321175555/http://knpk.kz/wp/about-2/programny-e-dokumenty/
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстандағы_атеизм&oldid=3326898» бетінен алынған