Қопа (көл)
| Қопа | |
| Морфометрия | |
|---|---|
| Теңiз деңгейiнен биіктігі | 223,5 м |
| Өлшемі | 5,4 × 3,6 км |
| Ауданы | 13,1 км² |
| Көлемі | 30 млн. км³ |
| Жағалау сызығының ұзындығы | 15,2 км |
| Тереңдігі | 3,1 м |
| Орташа тереңдігі | 1,6 м |
| Су алабы | |
| Суды жинау ауданы | 3860 км² |
| Құятын өзендер | Шағалалы, Қылшақты |
| Орналасуы | |
| 53°18′34″ с. е. 69°20′56″ ш. б. / 53.30944° с. е. 69.34889° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°18′34″ с. е. 69°20′56″ ш. б. / 53.30944° с. е. 69.34889° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Ақмола облысы |
 Қопа Ортаққорда | |
Қопа – Ертіс алабындағы көл. Ақмола облысының орталығы – Көкшетау қаласының солтүстік-батыс іргесінде, теңіз деңгейінен 223,5 метр биіктікте орналасқан. Көлдің беткі ауданы - 13,1 км2. Көлдің тереңдігі - 3,1 метрге дейін.
Орналасуы және сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көлдің жағалауы төмен, оңтүстік және шығыс жағалауларында құм-тасты таяз орналасқан, батысы мен солтүстігінде қамыс, қоға мен өлеңшөп өскен. Көлдің түбі лайлы, лай қабатының орташа қуаты 2 метр, кейбір жерлерде 6 метр мәнге жетеді. Тұнба тасқын және Шағалалы су қоймасынан су ағызу кезінде көлге жылына орта есеппен 20 мың м3 шөгінділер түседі.
1955 жылы 39,2 млн м3 болған көлдің көлемі 1990 жылға қарай 26 млн м3-қа дейін азайды. Көлдегі судың ауытқу амплитудасы 0,5—1,5 м құрайды.
Көл суларының минералдануы — 1,9 — дан 2,6 мг/л — ге дейін, судың кермектігі — 13,8 - 19,8 кг/экв, тұздардың химиялық құрамы — натрий-калий хлориді.
Шағалалымен қатар көлдің негізгі саласы — Қылшақты өзені.[1]
Орналасуы және сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Судың таяз болуына байланысты көлдің су өсімдіктерімен толып кетуі байқалады. 1974 — 1993 жылдары көлді қоқыстардан тазарту жүргізілді, шығарылған топырақ көлемі 400 мың м3 құрады. Кейіннен көлдің жағаларын тазарту жүргізілді, көлді тазарту тоқтатылды және оған бөлінген қаражат босқа жұмсалды.
Қызықты деректер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
19 ғасырдың аяғында құрғақшылық пен жер асты сулары деңгейінің табиғи төмендеуі кезінде, соның салдарынан көл деңгейінің күрт төмендеуі кезінде Шағалалы (Чаглинка) өзенінің арнасын көлге бағыттау туралы шешім қабылданды. Бұл келетін судың өлшенбейтін мөлшері мен үлкен аланның табиғи булану (буланудың орташа жылдамдығы бір шаршы метрден сағатына 200 мл) себебінен көлді уақытша таяздан құтқармады. Красный Яр ауылының маңында ескі өзен арнасының іздері әлі де сақталған. Соңғы күшті таяз 1960 жылдардың аяғында-1970 жылдардың басында, көлдің оңтүстік бөлігінде пайда болған таязда (қамыс қазір өсіп келеді) картоп отырғызылған кезде байқалды. 1977-78 жылдары көлдің солтүстік жағалауында құрылыс қоқыстардан бөгет құйылып, осы бөгеттің арқасында көл құтқарылды. Су деңгейі 60-80 см-ге көтеріліп, көлдің толық кебуіне жол бермеді. 1950 жылдардың аяғында тың игеру кезінде көлдің шаңнан тұнбасы басталғанға дейін көлдің тереңдігі 16 метрге жетіп, су ішуге жарамды болды.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 648 бет. ISBN 9965-893-70-5