Шахматтан әлем чемпиондары

2023 жылдан бері шахматтан он жетінші, қазіргі әлем чемпионы — Дин Лижэнь

2023 жылдан бері қазіргі шахматтан әлем чемпионы — Дин Лижэнь. Шахматтан алғашқы ресми әлем чемпионы 1886 жылы Вильгельм Стейниц болды. 1948 жылдан бастап әлем біріншілігі үшін матчтарды ұйымдастырумен Халықаралық шахмат федерациясы (ФИДЕ) айналыса бастады.

1993 жылы ФИДЕ-мен келіспеушіліктің нәтижесінде Гарри Каспаров Кәсіпқой шахмат қауымдастығын (PCA) ұйымдастырды. Бұған жауап ретінде ФИДЕ оны чемпион атағынан айырып, басқа үміткерлер арасында чемпион атағын ойнатты. Осы оқиғалардың нәтижесінде әлемде екі чемпион пайда болды: Гарри Каспаров — PCA нұсқасы бойынша және FIDE демеушілігімен өткен кездесуде жеңіске жеткен Анатолий Карпов.

2006 жылы ФИДЕ чемпионы Веселин Топалов пен «классикалық шахмат» чемпионы Владимир Крамник арасында біріктіру матчы өтті, нәтижесінде абсолютті әлем чемпионы Крамник атанды.

1886 жылға дейінгі ең мықты шахматшылар

Ресми түрде "шахматтан әлем чемпионы" атағын алғаш рет 1886 жылы Вильгельм Стейниц алды. Бірақ осы уақытқа дейін Батыста ең мықты деп танылған шахматшылар болған.

Чемпиондық жылдары	Чемпион	Өмір жылдары	Мемлекет
шамамен 1495	Луис Рамирес Лусена	ша. 1465 — ша. 1530	Испания
1560—1575	Руй Лопес де Сегура	ша. 1540 — ша. 1580	Испания
1575—1587	Джованни Леонардо да Кутри	1542 — 1587	Неаполь патшалығы
1619—1634	Джоакино Греко	1600 — 1634	Неаполь патшалығы
1747—1795	Франсуа-Андре Филидор	07.09.1726 — 31.08.1795	Франция
1820—1840	Луи Шарль Маэ де Лабурдонне	1785 — 13.12.1840	Франция
1843—1851	Говард Стаунтон	ша. 1810 — 22.06.1874	Ұлыбритания
1851—1858, 1862—1866	Адольф Андерсен	06.07.1818 — 13.03.1879	Пруссия
1858—1862	Пол Чарльз Морфи	22.06.1837 — 10.07.1884	АҚШ
1866—1886	Вильгельм Стейниц	14.05.1836 — 12.08.1900	Аустрия-Мажарстан

Аталған шахматшылар, соңғы үшеуін қоспағанда, тек шартты түрде ең күшті деп санауға болады. XIX ғасырдың ортасына дейін әлемдегі ең күшті шахматшылардың көпшілігін объективті түрде салыстыруға мүмкіндік беретін жеткілікті өкілді турнирлер болған жоқ.

Әлемнің ең мықты ойыншыларының көпшілігін жинаған алғашқы ірі халықаралық шахмат турнирі тек 1851 жылы Лондонда өтті және көптеген елдердің ең мықты ойыншыларының ойынын іс жүзінде салыстыруға нақты мүмкіндік пайда болды. Сондықтан әлем чемпионы атағы туралы әңгіме әдетте осы турнирде жеңіске жеткен Адольф Андерсеннен басталады.

Чемпиондар тізімі

№		Чемпиондық жылдары		Портрет		Чемпион		Мемлекет
1886 жылдан 1996 жылға дейінгі Чемпиондар
1		1886—1894		(14 мамыр 1836 — 12 тамыз 1900)		Вильгельм Стейниц		Аустрия-Мажарстан  АҚШ
2		1894—1921		(24 желтоқсан 1868 — 11 қаңтар 1941)		Эмануил Ласкер		Герман империясы
3		1921—1927		(19 қараша 1888 — 8 наурыз 1942)		Хосе Рауль Капабланка		Куба
4		1927—1935 1937—1946		(31 қазан 1892 — 24 наурыз 1946)		Александр Алехин		Ресей империясы  РКФСР  Франция
5		1935—1937		(20 наурыз 1901 — 26 қараша 1981)		Макс Эйве		Нидерланд
6		1948—1957 1958—1960 1961—1963		(17 тамыз 1911 — 5 мамыр 1995)		Михаил Ботвинник		| КСРО
7		1957—1958		(24 наурыз 1921 — 27 наурыз 2010)		Василий Смыслов		КСРО
8		1960—1961		(9 қараша 1936 — 28 маусым 1992)		Михаил Таль		КСРО
9		1963—1969		(17 маусым 1929 — 13 тамыз 1984)		Тигран Петросян		КСРО
10		1969—1972		(30 қаңтар 1937)		Борис Спасский		КСРО  Франция  Ресей
11		1972—1975		(9 наурыз 1943 — 17 қаңтар 2008)		Роберт Фишер		АҚШ
12		1975—1985		(23 мамыр 1951)		Анатолий Карпов		КСРО  Ресей
13		1985—1993		(13 сәуір 1963)		Гарри Каспаров		КСРО  Ресей  Хорватия
1993 жылдан 2006 жылға дейінгі Чемпиондар
FIDE нұсқасы бойынша					PCA нұсқасы бойынша
№	Чемпиондық жылдары	Портрет	Чемпион	Мемлекет	№	Чемпиондық жылдары	Портрет	Чемпион	''Мемлекет
12	1993—1999	(23 мамыр 1951)	Анатолий Карпов	Ресей	13	1993—2000	(13 сәуір 1963)	Гарри Каспаров	Ресей
14	1999—2000	(18 қаңтар 1966)	Александр Халифман	Ресей
15	2000—2002	(11 желтоқсан 1969)	Вишванатан Ананд	Үндістан	14	2000—2006	(25 маусым 1975)	Владимир Крамник	Ресей
16	2002—2004	(11 қазан 1983)	Руслан Пономарёв	Украина
17	2004—2005	(5 желтоқсан 1979)	Рустам Касымджанов	Өзбекстан
18	2005—2006	(15 наурыз 1975)	Веселин Топалов	Болгария
2006 жылдан бастап Чемпиондар
14		2006—2007		(25 маусым 1975)		Владимир Крамник		Ресей
15		2007—2013		(11 желтоқсан 1969)		Вишванатан Ананд		Үндістан
16		2013 — 2023		(30 қараша 1990)		Магнус Карлсен		Норвегия
17		2023 — қазіргі уақыт		(24 қазан 1992)		Дин Лижэнь		Қытай

Сыртқы сілтемелер

• Руй Лопес де Сегурадан (1560) қазіргі дәуірге дейінгі ең мықты шахматшылардың тізімі
• ФИДЕ ресми сайты