Қарқаралы ұлттық паркі
| Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі | |
 | |
| ХТҚО санаты — II (Ұлттық парк) | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Ауданы | 112 120 га |
| Құрылған уақыты | 1 желтоқсан 1998 жыл |
| Басқаратын ұйым | ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті |
| Орналасуы | |
| 49°25′00″ с. е. 75°25′00″ ш. б. / 49.41667° с. е. 75.41667° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°25′00″ с. е. 75°25′00″ ш. б. / 49.41667° с. е. 75.41667° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Ел |  Қазақстан |
| Аймақ | Қарағанды облысы |
| Аудан | Қарқаралы ауданы |
 Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі Ортаққорда | |
Қарқаралы мемлекеттік ұлттық табиғи паркі — Қарағанды облысының Қарқаралы ауданындағы таулы-орман ландшафтысы.[1] Табиғаттың бірегей нысандарын қорғау, саяхатты дамыту және халық демалысын жақсарту мақсатында 1998 жылы құрылған. 2009 жылы аумағы 90,3 мың га-дан 112 120 га-ға дейін кеңейтілген.
Географиялық орны мен сипаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сарыарқның Қарқаралы және Кент тауларындағы дала өсімдіктері мен қарағайлы орман өскен аймағын алып жатыр. Бұл аймақта бұрын биік таулар болатын, уақыт өте бұзылып, көптеген ұсақ шоқылар мен адырларға бөлініп кеткен. Олардың биік беткейлері қатты өзгеріске ұшырап, жартасты шыңдары терең сайлармен және аңғарлармен бөлінген. Көп жерлерде гранитті тақталар жалаңаштанған. Тау сайларынан бұлақтар басталып, шағын өзендер бастау алады. Қарқаралы тауларында Қарқаралы, Қопа, Аюшат, Қаракеңгір, Кент тауында Қызылкеніш, Қадыр өзендері, Шайтанкөл, Бассейн, Үлкенкөл, т.б. көлдері бар. Шағын суқоймалары, суға толы гранитті жартас шұңқырлар кездеседі.
Климаты және топырағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аймақтың ауа райы континентті, күн сәулесі көп түседі. Жауын-шашынның орташа мөлшері 250-300 мм, жазғы жауын-шашын қысқы уақыттан басым және жазда жиі құрғақшылық болып тұрады. Қаңтар айының орташа жылдық ауа температурасы -14,4°С, шілдеде 18°С.
Қарағайлы орман төсемесінде қоңыр түсті орман және шымды-күлді таулы орман топырағы қалыптасқан.
Фаунасы мен флорасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Тұяқты жануарлардан - сібір елігі, бұлан, арқар.
- Жыртқыштардан - қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, ақкіс, т.б; ақ қоян, дала шақылдағы.
- Кеміргіштерден - дала суыры, қызылұрт сарышұнақ, үлкен және секіргіш қосаяқтар, тоқалтіс пен қаптесердің оннан астам түрі таралған. Доңыз бен марал, ақшыл тиін жерсіндірілген.
- Құстардан - маубас жапалақ, байғыз, үкі, бақалтақ қыран, тұрымтай, кәдімгі және дала күйкентайы, ормандарда үлкен шұбар тоқылдақ, ақшыл қанат сайрауық, т.б;
- Бауырымен жорғалаушылардан - секіргіш кесіртке мен өрнекті қарашұбар жылан, сирек жағдайда көк кесіртке, қалқантұмсық жылан, т.б. кездеседі.
Саябақта кездесетін аңның 40, құстың 114, өсімдіктің 66, балықтың 8 түрі қорғауға алынған. Олардың ішінде Қазақстанның Қызыл кітабына енген аңдар - арқар, сабаншы; құстардан бүркіт, ақбас тырна, ақбас үйрек, балықшы тұйғын, безгелдек, қара дегелек, қытай қазы; өсімдіктерден қара қандыағаш, Фукс сүйсіні, қызыл қайың, Қарқаралы бөріқарақаты мен сылдыршөбі, кәдімгі қырыққұлақ, Сібір қисық бұтасы, қауырсынды селеу және мүктің бір түрі - тегіс сфагнум, т.б. бар.
Эндемик өсімдік түрлерінен - Қарқаралы бөріқарақаты мен сылдыршөбі, үшкір сала сиякөк, Қарқара бидайығы, салалы таспашөп, Қарқаралы рэгнериясы өседі.
Белдемдері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Саябақ үш белдемнен тұрады:
- қорықтық белдем - Кент тауларын қамтиды. Мұнда таулы-орманды алқаптың төл табиғаты бастапқы қалпында сақталып, қорғалады;
- рекреациялық белдем - Қарқаралы тауларын қамтиды. Мұнда табиғатты қорғаумен қатар туристік, сауықтыру шаралары ұйымдастырылады;
- эндемиктік белдем - тек қана осы саябақта тіршілік ететін жануарлар, сондай-ақ бірегей табиғат нысандары қорғалады.
Саябақ аумағында шаруашылық әрекеттерге тыйым салынған.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5
 |
Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Karkaralinky Reserve |
