Әзірбайжан-Қазақстан қатынастары
 | |
 Әзербайжан |
 Қазақстан |
Әзірбайжан — Қазақстан қатынастары — Әзербайжан Республикасы мен Қазақстан Республикасының арақатынасы.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан Республикасы мен Әзірбайжан Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылғы 27 тамызда орнатылды. 1994 жылы 16 желтоқсанда Баку қаласында Қазақстан Республикасының Әзербайжан Республикасындағы Елшілігі ашылды. 2004 жылғы наурыздан бастап Нұр-Сұлтан қаласында Әзербайжанның Қазақстандағы Елшілігі, 2008 жылғы қыркүйектен бастап – Әзербайжанның Ақтау қаласындағы Бас Консулдығы жұмыс істейді. 2019 жылғы 30 қыркүйектен бастап Қазақстан Республикасының Әзербайжан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов болып табылады. 2016 жылғы 15 наурыздан бастап Әзербайжан Республикасының Қазақстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Маммадов Рашад Эйнаддин оглу болып табылады.
Екіжақты шарттық-құқықтық базада ынтымақтастықтың барлық саласында 70-ке жуық құжат бар.
Қазақстан-Әзербайжан қарым - қатынастары Қазақстанның Тұңғыш Президенті-Елбасы Н.Назарбаевтың 2005 жылғы мамырдағы Бакуға ресми сапарының қорытындысы бойынша қол қойылған Стратегиялық әріптестік және одақтастық қатынастар туралы шартқа сәйкес дамуда.
Көпжақты форматта тараптар халықаралық және өңірлік ұйымдар (БҰҰ, ТМД, ИЫҰ, ТМЫК, АӨСШК, ЕҚЫҰ, ЭЫҰ және т.б.) шеңберінде белсенді өзара іс-қимыл жасайды.[1]
Шекара[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2001 жылғы 29 қарашада Қазақстан Республикасы мен Әзірбайжан республикасы арасында Қазақстан Республикасы мен Әзірбайжан Республикасы арасындағы Каспий теңізінің түбін ажырату туралы келісімге қол қойылды.
Солтүстiк ендiктiң 42 о 33',6 және шығыс бойлықтың 49 о 53',3 координаттары бар Қазақстан Республикасы, Әзiрбайжан Республикасы және Ресей Федерациясы арасында Каспий теңiзi түбiнiң учаскелерi мен жер қойнауын межелеп бөлу сызығының түйiсу нүктесi межелеп бөлу opта сызығының бастапқы нүктесi болып табылады.
Құқықты-шартты негіз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әзірбайжан Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасында100 аса құжатқа қол қойылды.
Жоғарғы дәрежедегі сапарлар мен кездесулер:
Мемлекет басшыларының сапарлары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2013 жыл 14-16 тамыз – Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Әзірбайжанға жұмыс сапарымен барды (Түркі тілдес мемлекеттерінің Ынтымақтастық Кеңесінің 3-ші саммиті).
2014 жыл 4 маусым –Түркі тілдес мемлекеттерінің Ынтымақтастық Кеңесінің жоғарғы дәрежеде өтетін 4 кездесуіне қатысу үшін, Бодрумда өткен Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Әзірбайжан Республикасының Президенті Ильхам Алиевтің екі жақты кездесуі.
2014 жыл 29 қыркүйек – Астраханда өткен Каспий маңы мемлекеттерінің 4 саммиті уақытында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Әзірбайжан Республикасының Президенті Ильхам Алиевтің екі жақты кездесуі.
2015 жыл 11 қыркүйек – Түркі тілдес мемлекеттерінің Ынтымақтастық Кеңесінің 5 саммитіне қатысу үшін, Астанада өткен Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев пен Әзірбайжан Республикасының Президенті Ильхам Алиевтің екі жақты кездесуі.
2015 жыл 16 қазан - Әзірбайжан Республикасының Президенті Ильхам Алиев Қазақстанға жұмыс сапарымен келді (БҰҰ қатысатын мемлекеттер басшыларының кездесуі).
Сыртқы істер министрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
14-16 тамыз 2013 жыл – Қазақстан Республикасының сыртқы істер министрі Ерлан Идрисов Әзірбайжанға жұмыс сапарымен барды( 3-ші Түркітілдес мемлекеттердің ынтымақтастық кеңесі).
10-11 қыркүйек 2015 жыл – Әзірбайжан Республикасының сыртқы істер министрі Эльмар Мамедъяров Қазақстанға жұмыс сапарымен барды.
16 қазан 2015 – Әзірбайжан Республикасының сыртқы істер минисрі Эльмар Мамедъяров Қазақстанға жұмыс сапарымен келді (ТМД мемлекеттері басшыларының кездесуі барысында).
Парламентаралық қатынастар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2019 жылғы 16-18 наурыз – ҚР Энергетика министрі Қ.Бозымбаевтың ОПЕК елдері мен картельге кірмейтін елдер министрлерінің бірлескен мониторингтік комитетінің 13-ші отырысына қатысу үшін Баку қаласына жұмыс сапары. Сапар аясында Қ.Бозымбаев ӘР және РФ Энергетика министрлері П.Шахбазовпен және А.Новакпен, сондай–ақ бірлескен мониторинг комитетінің төрағасы-Сауд Арабиясының Энергетика, өнеркәсіп және табиғи ресурстар министрі Халид әл-Фалихпен екіжақты кездесулер өткізді.
2019 жылғы 1-3 сәуір – ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі А.Жұмағалиевтің Әзербайжанға сапары.
2019 жылғы 2-4 шілде – ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Г.Әбдіқалықованың ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұра комитетінің 43-ші сессиясына қатысу үшін Баку қаласына жұмыс сапары. Сапар аясында ӘР Премьер-Министрі Н.Мамедовпен, ӘР Мәдениет министрі А.Гараевпен және Әзербайжан шығармашылық интеллигенциясының көрнекті өкілдерімен екіжақты кездесулер өтті.
2019 жылғы 5-6 қыркүйек – ҚР ҰҚК Төрағасы Қ.Мәсімовтің Түркітілдес мемлекеттердің арнайы қызметтері конференциясының XXII отырысына қатысу үшін Бакуға жұмыс сапары.
2019 жылғы 8-9 қазан – ҚР Энергетика министрі Қ.Бозымбаевтың сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан-Әзербайжан ҮАК 16-шы отырысына қатысу үшін Әзербайжанға жұмыс сапары.
2019 жылғы 14 қазанда Бакуда ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Б.Сапарбаев Мемлекет басшылары деңгейінде ТМЫК 7-ші мерейтойлық саммиті аясында ұйымдастырылған Түркі кеңесіне мүше мемлекеттердің бизнес-форумына қатысты.
2019 жылғы 12-14 қазан – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау Вице-министрі А.Сарбасовтың ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің Еңбек, жұмыспен қамту және халықты әлеуметтік қорғау жөніндегі Консультативтік комитетінің 32-ші отырысына қатысу үшін жұмыс сапары.
2019 жылғы 14-15 қазан – ҚР Ішкі істер министрі генерал-лейтенант Е.Тұрғымбаевтың ресми сапары барысында АР ішкі істер министрі генерал-полковник В. Эйвазовпен, АР мемлекеттік көші-қон қызметінің бастығы В.Гусейновпен екіжақты кездесулер өтті. Сондай-ақ сапар аясында 2 үкіметаралық келісімге қол қойылды (көші-қон саласындағы ынтымақтастық туралы, өзара визасыз сапарлар туралы).
2019 жылғы 29-30 қазан – ҚР Қорғаныс министрі генерал-майор Н.Ермекбаевтың ТМД елдері қорғаныс министрлері кеңесінің отырысына қатысу үшін Әзербайжанға сапары.
2019 жылғы 15-16 қараша – ҚР Энергетика министрі П.Шахбазовтың тұрақты даму мақсаттары бойынша І-ші өңірлік саммитке қатысу үшін ҚР-на сапары.
2019 жылғы 19 қараша – Премьер-Министр А.Асадовтың Қазақстанға (Ақтау қ.) алғашқы жұмыс сапары, оның шеңберінде Қазақстан-Әзербайжан бағыты бойынша Каспий теңізінің түбі бойынша талшықты-оптикалық байланыс желілері (ТОБЖ) жобасының құрылысын бастау рәсіміне олардың бірлесіп қатысуын қоса алғанда, ҚР Премьер – Министрі А.Маминмен екіжақты кездесу өтті.
2019 жылғы 22-25 қазан – ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары Е.Ашықбаевтың қосылмау қозғалысына мүше мемлекеттердің СІМ басшыларының кездесуіне және қосылмау қозғалысына мүше елдердің мемлекет және үкімет басшыларының XVIII саммитіне қатысу үшін Баку қаласына жұмыс сапары.
2019 жылғы 25-27 қараша – ҚР Жоғарғы Сотының Төрағасы Ж.Асановтың Бакуға жұмыс сапары аясында ӘР Жоғарғы Сотының Төрағасы Р.Рзаевпен және Милли Меджлис құқықтық саясат және мемлекеттік құрылыс комитетінің төрағасы А.Гусейнлимен екіжақты кездесулер өтті.
Экономикалық ынтымақтастық[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Екі мемлекет халықтары арасындағы бауырлас қарым-қатынас, сарқылмас қор, ортақ теңіз шекаралары, Қазақстанда тұрып жатқан Әзірбайжан диаспорасы, тарихи «Жібек жолындағы» геостратегиялық орны, мемлекеттеріміздің экономикалық қарым-қатынасының жарқын болашағын қамтамасыз ететін негізгі қозғаушы күштері болып табылады. Энергетика, транспорт, құрылыс, ауыл шаруашылығы, байланыс, туризм - екіжақты ынтымақтастықтың басты артықшылықтары. Әзірбайжан мен Қазақстан арасындағы экономикалық ынтымақтастық жөніндегі ортақ парламентаралық коммисиясының 11-ші отырысы 2014 жылы өткізіліп, қазіргі таңда табысты жұмыс атқаруда.
Екі мемлекеттің территориясы арқылы өтетін Шығыс-Батыс көлік жолдарын тиімді пайдалану мүмкіндіктері қаралып, керекті шаралар қарастырылған. Қазіргі уақытта, Қазақстанда өндірілген қуат көздері және тағы да басқа тауарлар көптеген көлік түрлерімен Әзірбайжан арқылы Еуропаға тасымалданады. Баку-Тбилиси-Карс темір жолының пайдалануға берілген кезінен бастап, Бакудағы жаңа халықаралық порт Қазақстандағы көлік инфрақұрылымының дамуына жол ашып, осы салада серіктестікті одан әрі дамытуға және транзиттік дәлізде біздің мемлекеттеріміздің маңыздылығын арттыруда септігін тигізеді.
Қазақстанның ауылшаруашылық тауарларының жетекші саласы болып табылатын астық саласында, Әзірбайжан негізгі импорттаушылардың бірі болып табылады. Сонымен қатар, Қазақстанның батыс аудандарында Әзірбайжанның экспорттық формасы азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде үлкен рөл атқарады. Тауар айналымын әлеуметтік жағдайға жеткізу үшін, біз бірге жұмыс жасаймыз. Әзірбайжанның инвестициясы есебінен жасалған, Бакудағы және Ақтаудың логистикалық орталығында орналасқан Астық терминалы, осындай жобалардың айтарлықтай мысалы болып табылады.
Бүгінгі таңда Әзірбажан мен Қазақстан арасында экономикалық қарым-қатынас аясында жеткілікті түрде дамыған құқықтық қор бар, сонын ішінде инвестицияларды қорғау үшін, екі еселенген салық төлемдерін болдыртпау үшін 20 аса келісімдерге қол қойылған, және де тауар айналымына оң әсерін тигізетін көптеген шарттар жасалған.
Қазақстанда қазіргі таңда шамамен 300 әзірбайжандық серіктестік жұмыс атқарады.
Серіктестіктің басқа да бағыттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Екі жақтық қарым-қатынас негізінде және халықаралық ұйымдар шеңберінде, мәдени және қоғамдық қатынастарды жақсарту мақатында көптеген жобалар іске асырылады.
Ортақ діни, рухани және мәдени құндылықтар әр уақытта біздің халықтарымыздың ауызбірлігі мен екі мемлекет арасындағы өзара достастықтың болуына ықпал етіп келеді. «Китаби Деде Коркут», «Кероглу» эпостарының қазақ және әзірбайжан халықтары үшін маңызы зор. Екі мемлекеттің тәуелсіздігі осындай нық қарым-қатынастардың орнауына жол ашты.
11 мамыр 2010 жылы Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университетінде әзірбайжан халқының жалпыұлттық көшбасшысы Гейдар Алиевтың құрметіне аудитория ашылды.
13 мамыр 2011 Баку мемлекеттік университетінде қазақтың ұлы ақыны Абайдың құрметіне қазақ тілі,тарихи және мәдени орталығының ресми ашылуы болды.
29 наурыз – 3 сәуір 2012 жылы Әзірбайжан Республикасының астанасы Бакуда қазақстандық кино күндері өткізіледі.
6-9 маусым 2012 жылы Астана мен Алматы қалаларында Әзірбайжан мәдениет күндері өтті.
18-21 қараша 2012 жылы Баку қаласында Қазақстан мәдениет күндері өтті.[2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Қазақстанның Әзірбайжандағы Елшілігі Екіжақты қарым-қатынастар (қаз.). Тексерілді, 21 тамыз 2023.
- ↑ Қазақстандағы Әзірбайжан Елшілігі ЕКІ ЖАҚТЫ ҚАТЫНАСТАР (қаз.). Тексерілді, 21 тамыз 2023.
