Ауғанстан — Қазақстан қатынастары
 | |
 Ауғанстан |
 Қазақстан |
Ауғанстан–Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Ауғанстан арасындағы екіжақты дипломатиялық қатынастар. Екі ел арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылғы 12 ақпанда құрылды. Бұдан басқа, 2004 жылғы 15 сәуірде Қазақстан мен Ауғанстан Ислам мемлекеті арасындағы өзара қарым-қатынас пен ынтымақтастық негіздері туралы шартқа қол қойылды.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1930 жылдары қазақтар Сталиндік режимнің қудалауына ұшырады және КСРО-дан қашқандардың көпшілігі Ауғанстанға қоныс аударды. Мыңдаған қазақтар елде соғыс қимылдары басталғанға дейін Ауғанстанда тұруды жалғастырды.[1]
Ресми екіжақты қатынастар 1992 жылы 12 ақпанда басталды. Ауғанстан 1993 жылы Алматыда елшілік ашты, ал Қазақстан оны 2003 жылы Кабулда ашты.[2]
1996 жылы Ауғанстандағы азаматтық соғыс кезінде Қазақстан Орталық Азия және Ресей бойынша көршілерімен шұғыл кездесу өткізді. Келіссөздер БҰҰ қарарының негізін қалады.[3]
2011 жылғы мамырда Қазақстан НАТО-ның ISAF миссиясы аясында Ауғанстанға әскер жіберуге дауыс берді (бірақ Қазақстан НАТО-ның құрамына кірмейді). Ол ISAF-қа қосылған Орталық Азияның алғашқы посткеңестік мемлекеті болды.[4]
Екі ел арасындағы тауар айналымы 2014 жылы 336,7 млн АҚШ долларын құрады.[5]
2017 жылғы жағдай бойынша Қазақстан Ауғанстанға 20 миллиард доллар гуманитарлық көмек көрсетті.[6]
Қазақстан Ауғанстанғаға азық-түлік, бірінші қажеттіліктегі тауарлар түрінде гуманитарлық көмек көрсетеді (2002 жылы 3 мың тонна азық — түлік бидайы; 2008 жылы — 2 мың тонна бидай; 2009 жылы сәуірде — 1,3 мың тонна құрғақ сүт; 2010 жылғы сәуірде — 6 мың тонна күріш; 2011 жылғы сәуірде-5 мың тонна күріш. тонна. күріш жармасы; 2013 жылы-60 тонна қарақұмық жармасы және 160 мың литр өсімдік майы;2014 жылғы наурызда-6 млн. Апаттарға және ҚР Үкіметінің өтінішіне байланысты, 2014 жылғы қыркүйекте Бадахшан және Джаузжан провинцияларына азық-түлік және киім-кешек түрінде 775 мың АҚШ долларына шұғыл көмек көрсетілді. АҚШ. 2016 жылғы қазанда АИР Үкіметінің өтініші бойынша гумпом көмегінің кезекті партиясы келді; 2015 жылғы желтоқсанда — содырлардың шабуылынан зардап шеккен Кундуз қаласының тұрғындары үшін 23 өсімдік майы вагоны мен 4 қажетті тауар вагоны келіп түсті).
2008 жылғы шілдеде Қазақстан АИР Қаржы министрлігінің шотына 2,38 млн. АҚШ доллары: Саманган провинциясында мектеп салуға (160 мың АҚШ доллары)), Бамиан провинциясындағы ауруханалар (570 мың доллар) және Талукан — Құндыз — Шерхан-Бандар асфальтталған жолын жөндеу (1,65 млн.). Автожолды жөндеу 2011 жылғы қазанда аяқталды, мектеп құрылысы 2012 жылы аяқталды, ауған тарапының кінәсінен тоқтатылды, аурухана құрылысы 2016 жылғы қазан айында қайта жанданды.
2016 жылғы қазан айында ҚР Үкіметі Ауған ұлттық армиясының қорына 2 млн. АҚШ армияны қолдауға (2012 жылы НАТО саммитінде уәде етілген) Чикаго). Қазақстан Орталық Азия елдері арасында Ауғанстанның ірі доноры болып табылады.
2021 жылғы тамызда "Талибан" қозғалысының көтерілісшілері Кабулды басып алып, үкіметті құлатқаннан кейін, Қазақстан Сыртқы істер министрлігі "Талибан" режимін Ауғанстанның заңды үкіметі деп танымайтынын мәлімдеді. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз елінің Ауғанстаннан келетін кез келген ықтимал қауіптерден қорғану қабілетін нығайтатынын мәлімдеді. БҰҰ-ның Ауғанстандағы миссиясы қыркүйек айында өз базасын Қазақстанға көшірді.[7][8][9]
Мемлекет басшысының бастамасымен 2009 жылдан бастап еліміздің оқу орындарында 1 мың ауған студенттерін оқыту бойынша ҚР-АИР мемлекеттік білім беру бағдарламасы іске асырылуда, оған 50 млн. АҚШ. Қазіргі уақытта ҚР-да 750-ге жуық адам оқиды (оның ішінде 100-ге жуық полиция мен шекарашылар). 2016 ж. Шілдеде 100 ауған студенттерін кезекті іріктеу жүзеге асырылды (2015 ж.ҚР-да шекарашы тыңдаушылар тобы, 2016 ж. — дәрігерлер тобы оқуын аяқтады). Мемлекеттік бағдарлама одан әрі жалғасатын болады (қазіргі уақытта тараптар білім беру саласындағы ынтымақтастық туралы 2009 жылғы Келісімге осы мәселе бойынша жеке хаттаманың мәтінін келіседі).
.jpg)
Үкіметін ресми түрде мойындамағанына және Талибанды террористік ұйым қатарына енгізгеніне қарамастан, 2023 жылғы 3 тамызда Астанада ауған-қазақ бизнес-форумы өткізілді. Форумға 200 ауғандық делегат келген және оның барысында 200 миллион долларға жуық келісім-шартқа қол қойылды.[10] Форумға қатысқан қонақтар қатарында Ауғанстан Сауда және өнеркәсіп министрі Нуриддин Азизи[11], Қазақстан Сауда және интеграция министрі Серік Жұманғарин[12] және оның орынбасары Қайрат Төребаев[13] болды. Сол жылғы 29 желтоқсанда Сыртқы істер министрлігінің өкілі Айбек Смадияров Талибанның Қазақстанда тыйым салынған ұйымдар тізімінен алып тасталғанын айтты. Kazinformға берген сұхбатында ол бұл шешімнің Біріккен Ұлттар Ұйымының революциясына байланысты жасалғанын айтты да, БҰҰ-ның Талибанды террористік ұйым ретінде көрмейтінін айтып кетті.[14]
7 қазандағы Гераттағы жер сілкіністерінен зардап шеккендерді қолдау үшін президент Қасым-Жомарт Тоқаев азық-түлік, шатырлар, дәрі-дәрмектер, киім-кешек және басқа да қажетті заттарды қоса алғанда, гуманитарлық көмек жеткізілетінін, сондай-ақ құтқарушылар мен иттерді жіберу туралы хабарлады.
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Сондықтан М. Тәтімовтың мәліметінде көрсетілгендей, біздегі жаппай ұжымдастыру науқанының қарсаңында Монғолия мен Қытайда шамамен 375 000-дай ғана қазақ қалған еді.
- ↑ Қазақстан Республикасы мен Ауғанстан Ислам Республикасы - Поздравления на казахском языке..
- ↑ Ауғанстан Ислам Республикасының Президенті Мохаммад Ғанидің Қазақстанға ресми сапары аясында кеңейтілген құрамдағы келіссөздер өтті — Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты.
- ↑ Taliban warns Muslim Kazakhstan on entering Afghan war (22 May 2011).
- ↑ Development of kazakhstani relations with Afghanistan at the present stage.
- ↑ Қазақстан жаңалықтары бүгін: inbusiness.kz сайтында соңғы ақпарат.
- ↑ UN Mission to Afghanistan Relocates to Kazakhstan.
- ↑ Foreign Ministry: Kazakhstan did not recognize Taliban | Kazakhstan Today.
- ↑ Chaudhury, Dipanjan Roy. Central Asia’s biggest state Kazakhstan to bolster defence capabilities amid Afghan crisis.
- ↑ ТОЙКЕН, Сәния Активисты критикуют Астану за соглашения с подконтрольным талибам Афганистаном (орыс.). Азаттық радиосы (9 августа 2023). Тексерілді, 5 қазан 2023.
- ↑ В Астану прибыла делегация талибов (орыс.) (2 August 2023).
- ↑ Министр қазақ-ауған форумында: Астана Ауғанстанмен байланысты сақтауға мүдделі (қаз.). Азаттық радиосы (3 тамыз 2023). Тексерілді, 6 қазан 2023.
- ↑ Каких инвесторов из Казахстана ждут в Афганистане (орыс.). informburo (3 августа 2023). Тексерілді, 6 қазан 2023.
- ↑ Астана намерена вычеркнуть «Талибан» из списка запрещённых в Казахстане организаций (орыс.). Азаттық радиосы (29 декабря 2023). Тексерілді, 9 наурыз 2024.
