Шииттер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш r2.7.3) (Боттың үстегені: az, hi, hr, ro, sk, tl
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
[[Сурет:Meshed_ali_usnavy_(PD).jpg|thumb|left| [[Нәджәф]] қаласындағы шииттер қасиетті санайтын Әли ибн Әбу Талибтің кесенесі]]
'''Шииттер''' - [[Ислам|Исламдағы]] шииттік бағыт [[Мухаммед]] пайғамбардың жалғыз мирасқоры, мүсылман уммасын басқаруға лайықты имам ретінде төртінші "тақуа халиф" Эли мен оның үрпақтарын ғана мойындайтын мүсылмандардың басын біріктіреді. "Шиа" араб тілінен аударғанда топ, партия, жақтаушылар, көмекшілер деген мағынаны білдіреді.
'''Шииттер''' ({{lang-ar|شيعة}} — топ, ағым, секта) — [[Мұхаммед пайғамбар]]дың өлімінен кейін пайда болған ағым. шииттер (шиғалар) [[Әли ибн Әбу Талиб]]ті Пайғамбардан кейінгі билікке ең лайықты адам санап, алғашқы халифтер болған Әбу Бәкір мен Омарды зұлымдық жасады деп айыптайды. Олардың көзқарасы бойынша Әли және оның ұрпағы қателерден сақталған, олардың сөздері [[шариғат]] саналады. Олар көптеген [[сахаба]]ларды Мұхаммед пайғамбардан кейін Ислам дінінен қайтқан кәпір санап, сондықтан Сүннеттен жеткен [[хадис]]терді мойындамайды. Осыған қоса олар Құран Кәрім өзгертілген санайды, оның дұрыс нұсқасы Әлиде болды деп ойлайды. Шиғалардың сенімі бойынша «нағыз» Құранды [[Мәһди]] алып келеді. Шииттердің кейбіреулері [[Айша]] ананы Әлиге қарсы шыққаны үшін балағаттап, зина жасады деп айыптайды, оны тозақтық санап, қайтыс болған күнін тойлайды.
Бүл ағым - көптеген бағыттарға бөлініп кеткен өте бытыраңқы ағым. Шииттердің жіктелуі діни-саяси көшбасшылық мәселесіне байланысты қақтығысулар, алауыздықтар нәтижесінде жүріп отырды. VII ғасырдың өзінде-ақ шииттер ішінде екі бағыт - байыпты және радикал (шектен шыққан) шииттер қалыптасқан болатын. Олар біраз уақыт өткен соң түбегейлі өзгеріске үшырады. Шииттердің діни доктринасының негізін қалаған [[Абдулла ибн Саба]] деп есептеледі. Ол радикал шииттердің көшбасшысы болған (VII ғасырдың орта шені). Оның есімімен әрбір пайғамбардың, соның арасында Мүхаммедтің де "рухани өсиет хатын қабылдаушысы" ([[васи]]) болатындығы туралы идея байланыстырылады. Әлиді васи, яғни пайғамбардың орынбасары деп жариялау оның тегінің таңдаулы екендігіне баса назар аударады. Әлидің көзі тірісінің өзінде-ақ оның айналасын- дағылардың ішінде оны қүдайдай көріп, пір түтқан адамдар кездескен. Сондай адамдардың біразын исламды теріс сенімдерден сақтау мақсатында Әлидің өзі тірідей өртетіп жіберткен жағдайлар да болған. Шииттердің діни ілімінің рәсімделу кезеңі Аббасидтер әулетінің орнығу уақытымен, яғни VII ғасырдың соңынан VIII ғасырдың ортасына дейінгі дәуірмен анықталады. Оған қастандық жасалғаннан кейін жараланып өлген Әлидің қасіретінің культі және Кербалада 680 жылы өлтірілген оның баласы [[Хусейн|Хусейннің]] тартқан азабы - шииттердің діни ағымға айналуына әкелген факторлар еді.

Шииттер де барлық ислам жолын үстанушыларға ортақ бастау - Қүранға иек артады. Рухани билікті Әлидің мүрагерлігіне беру туралы жалпы қағидат - имамат (қауымның жетекшілері) о бастан берілген, оны арнайы бекітуге болмайды. Нәтижесінде заңды талапкерді анықтау барысында өте күрделі, кейде, тіпті шешілместей мәселелер туындап отырған еді. Әрбір шииттік имам қайтыс болғаннан кейін оның орнын кім басатындығы туралы алауыздық басталып кететін, сөйтіп Әлидің үрім-бүтақтарының әрқайсысы өз тарапынан билікке келетін адамның мүддесін қорғайтын. Билікті берудің қағидатына қатысты көп түрлі түсініктер болғанымен де, шииттік ортада Эли әулетінің мүсылман қа- уымында билік етуге тікелей қүқы барлығын бүлжымайтын қағида деп таниды.
Шиитер билікке тек [[Әли әулеті|Әлидің ұрпағы]] лайықты деп, басқа әмірлер мен халифтардың билігін заңды деп санамайды. Олардың ойынша Әлидің ұрпағынан 12 имам шығып, оның он екіншісі қазір «ғайыпта». Осыған байланысты оларды «[[әл-Исна Ашария]]» (он екіліктер) атайды. Бұл соңғы имам [[Ақырет]] алдында [[Мәһди]] болып қайтып келеді дейді. Олардың сенімі бойынша бұл имамдар ғайыпты біліп, «тылсым» дүниелерден хабары бар. Алтыншы имам саналатын [[Джафар әс-Садиқ]]тан кейінгі имамды таңдауда таласқан шииттер екіге бөлініп, Исмаилды қолдағандар өзіндік сенімдері бар [[исмаилия]] ағымына айналып кетеді. Олардың имамдары жәй діни көсем емес, Аллаһтан аян алатын, жаратылыстар мен Аллаһтың арасын жалғастыратын, дұғалар мен тілектерге жауап беретін Аллаһтың орынбасарлары. Оларды сүю — иман, оларды мойындамау — үлкен күпір<ref name="shia">[http://svet-islama.com/articles/aqida/shiya-imamiyya/#.UMDRR-TclZg «Общее исследование основ, на которых зиждется религия шиитов-имамитов» — Мухибб ад-Дин аль-Хатыб]</ref><ref name="shia1">[http://d1.islamhouse.com/data/ru/ih_books/single/ru_veroubejde_niya_shiitov_imamitov.pdf Вероубеждения шиитов имамитов — Шейх Мамдух ибн Әли әл-Харби]{{ref-ru}}</ref>.
Шииттер сунниттер сияқты Суннаны мүсылман дін ілімінің екінші көзі, бастауы деп есептейді. Өздерінің аңыздарын шииттер өдетте ахбар (хабар, мәлімет) деп атайды. Олар Мухаммед пайғамбардың замандастарының - Әлидің қарсыластарының қалдырған аңыздарын жалған деп мойындамайды. Шииттік ахбарлар сунниттік ахбарлармен салыстырғанда кейініректегі ахбарлар болып табылады. Олардың өзіндік канондалу үрдісі Х-ХӀ ғасырларға тие- сілі. Мүсылмандардың қасиетті аңыздарын жинаушы шииттік діндарлар арасынан Мухаммед өл-Кумми (903 ж. өлген), әл-Кулайни (939 ж. өлген), Мухаммед ат-Тусидің (1067/8 ж. өлген) аттары әйгілі.

Шииттерде сунниттерге қарағанда қасірет шеккенді, азап тартқан жанды пір туту кең тараған. Дін жолында азаптану идеясына, Эли мен оның баласы [[Хусейн|Хусейннен]] басталған шииттік имамдардың біраз қайғылы тағдырларына шииттер баса назар аударады. Аңыз бойынша Әлидің сүйегі жерленген Неджеф қаласы, "үлы азап тартушы" Хусейннің көмілген жері деп есептелетін түста ор- наласқан Кербаладағы (Ирак) мешіт - шиитгердің киелі орындары больш есептеледі, сонда олар қажылық жасайды. Шииттер табынатын тағы бір жерлер - Ирандағы Кум мен Мешхед қалалары.
Әһлі-Сүннет сеніміне қайшы келетін шииттердің тағы бір амалдары — '''тақийа'''. «Тақийа» деп шииттердің өздерінің шын көзқарастары мен сенімін жасырып, өздері жау санайтындарға өтірік айту практикасы. Әһлі-Сүннет ғалымдары тақийаны өтірік пен екіжүзділік болғасын харам санайды.
Шииттік тәжірибеде кең орын алған қағидат тақия (байқампаздық, естілік, ақылдылық) - "өз сеніміңді ақылмен жасырып-жабу" қағидаты, яғни адамның жеке басының қауіпсіздігіне қатер төнген жағдайда, әлде жамағаттың ортақ мүддесін көздеу мақсатында өз дініңе, сеніміңе берік бола түра, іс жүзінде - оған қарсы келетін нәрселер жасау мен айтуға рүқсат етіледі. Шииттер мүндайға жайдан-жай жол беріп отырған жоқ. Өйткені олар - өз тарихында саны жағынан аз болып, біраз қысым көрген жандар.
====Он екі имам====
[[File:Imam reza shrine in Mashhad.jpg|270px|thumb|right|Иранның [[Мешһед]] қаласындағы шиитердің имамы Әли «Ризаның» кесенесі. Әлемдегі үлкендігі бойынша Меккедегі [[әл-Харам мешіті]] мен Мединедегі [[Пайғамбар мешіті]]нен кейінгі орынды иеленеді]]
[[Әл-Исна Ашария]] шииттерінің он екі имамы<ref name="shia1"/>:
# [[Әли ибн Әбу Талиб]], шииттер оны «Мұртаза» атайды;
# [[Хасан ибн Әли]] ибн Әбу Талиб; шииттер оны «Муджтаба» атайды;
# [[Хусәйн ибн Әли]] ибн ӘБу Талиб; шииттер оны «Шәһид» атайды;
# Әли ибн әл-Хусәйн ибн Әли; шииттер оны «Зәйн әл-абидин» атайды;
# Мұхаммед ибн Әли ибн әл-Хусәйн; шииттер оны «Бақыр» атайды;
# [[Джафар әс-Садиқ|Джафар ибн Мұхаммед]]; шииттер оны «әс-Садиқ» атайды;
# Мұса ибн Джафар әс-Садиқ; шииттер оны «Казым» атайды;
# Әли ибн Мұса ибн Джафар әс-Садиқ; шиитер оны «Риза» атайды;
# Мұхаммед ибн Әли ибн Мұса; шииитер оны «Тақий» немесе «Джәууад» атайды;
# Әли ибн Мұхаммед ибн Әли ибн Мұса; шииттер оны «Нақий» немесе «Һади» атайды;
# Хасан ибн Әли ибн Мұхаммед; шиитер оны «Зәкий» немесе «Аскәри» атайды;
# Мұхаммед ибн Хасан әл-Аскәри; шииттер оны «Мәһди» немесе «Худжжатул-қаим әл-Мунтазыр» атайды. Олардың сенімі бойынша ол һижри 256-шы жылы туылып, 260-шы жылы аспанға көтерілген. Содан кейін 329-шы жылы әкесінің үйіндегі жертөлеге кіріп, «ғайып» болып кеткен.

==== Шииттер туралы мұсылман ғалымдарының сөздері====
*Шейх [[Ибн Баз]]: {{quotation|«Шииттердің ағымдары өте көп, олардың әрқайсысының өз бидғаттары бар, бірақ олардың ішінде ең қауіптісі – [[Хомейни Рухолла Мусави|Хомейни]]дің рафидилік сектасы немесе пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) марқұм болған жанұясынан дұға тілейтін имамилер. Олар өз имамдары ғайыпты біледі деп сенеді, әрі олар сахабаларға тіл тигізеді»<ref>«Мәджмуғ әл-фәтәуә», 4/439</ref>.|}}
*[[Мұхаммед Насыруддин әл-Альбани]]: {{quotation|«Мен Хомейнидің бес кітабын оқып шықтым және сол кітаптардағы әрбір сөз – күпірлік, ширк және Құран аяттары мен пайғамбарымыздың <small>(оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)</small> Сүннетіне бүтіндей қайшы келеді деп толық айта аламын. Сол кітаптардағы нәрсені оқып және соған иланған әрбір кісі – кәпір болады, тіпті ол намаз оқып, ораза тұтып, өзін мұсылманмын деп санаса да»<ref>«Шиға имамия исна ашария фи мизаниль-ислам»</ref>.|}}
====Зәйдилер====
{{main|Зәйдилік}}
'''Зәйдилік''' ({{lang-ar|زيدية}}) — өздерінің негізін қалаушысы деп Зәйд ибн Әли «Зәйн әл-абидин» ибн әл-Хусәйн ибн Әли ибн Әбу Талибты санайтын шиғалардың ағымы. Кезінде Иран, Ирак және [[Хиджаз]] жерлерінде көп таралып, өздерінің бірнеше мемлекетін құрған: Солтүстік Африкадағы Идрисилер мемлекеті (һижри 789-926 жж.), [[Табаристан]]да (һижри 863-928 жж.), [[Йемен]]де (һижри 901 ж.). Олардың Йеменнің кейбір бөлігіндегі билігі [[1962]]-шы жылдың 26-шы қыркүйегіндегі революцияға шейін жалғасты. Сенімдерінде [[Мутазилиттер|мутазилиттік]] жолы ұстанып, шииттердің ағымы болғанымен, олардың жолы басқа шииттерге қарағанда сүнниттерге жақынырақ. Олар «жасырын имамға» сенбейді, [[Әбу Бәкір]] мен [[Омар ибн әл-Хаттаб]]ты сөкпейді, күнадан сақталған деп тек Әлиді, Фатиманы және екі баласын атайды. Оларда басқа шииттер рұқсат берген уақытша неке харам саналады. XX-шы ғасырдың соңындағы саны 7 миллионға жуық. Йемен халқының біраз бөлігін құрайды<ref name="shia"/>.
====Исмаилиттер====
{{main|Исмаилия}}
'''Исмаилия''' ({{lang-ar|إسماعيلية}}) ([[батыния]], қарамиттер, т.б.) ағымы өздерін [[Джафар әс-Садиқ]]тың үлкен ұлы Исмаилмен байланыстырады. Олар оны жетінші имам санап, басқа шииттерге қайшы пікірді ұстанады. Кейбір мұсылман ғалымдары оларды христиандар мен яһудилерден жаман Исламның жаулары санап, оларды мұсылман санатына кіргізбейді. Атауларына сәйкес («батын» —жасырын) олардың наным-сенімдері жасырын, жарияланбайды. Олардың кейбіреулері Құранды мойындамайды, Мұхаммед пайғамбардан кейін де пайғамбарлар болады деп санайды, Ақырет күнін, жәннәт пен тозақты мойындамайды. Олардың шектен шыққандары соншалықты, Әли ибн Әбу Талибты құдай санап, оған құлшылық қылады<ref>[http://www.islamweb.net/media/index.php?page=article&lang=A&id=67939 باطنية — islamweb.net]</ref>. Исмаилиттердің кейбіреулері өздерін пайғамбар санаған (мысалға исмаилит болған атақты араб ақыны Әбу Таийб әл-Мутанабби). Намаз оқитын исмаилиттер намаз оқығанда өздерінің діни басшысы және имамы [[Аға Хан]]дарына қарап оқып, өздерінің зекеттерін соған береді.


==Шииттік секталар ==
Шииттер өз араларында жиырмаға жақын секталарға бөлініп кеткен. Солардың ішіндегі ірілері: кайсаниттер, зейдиттер, имамиттер, "шеткі" шииттер және исмаилиттер.
Шииттер арасында Әлидің үлдары Хасан мен Хусейннің ажалынан кейін кайсаниттер бірінші болып бөлек шықты. Олар [[Мухаммед ибн әл-Ханафияны]] (700 ж. шамасында өлген) имам деп жариялады. Шииттердің көп бөлігі бүл сайлаудан бас тартты. Өйткені[[ Мухаммед ибн әл-Ханафия]] пайғамбардың қызының баласы емес еді. Кайсаниттер шеткі шииттерге жатады. Олар өздерінің мойнына "жазықсыз өлтірілген" Хусейн үшін кек қайтаруды көздеген. Сондай-ақ ислам сеніміне жат болып саналатын рухтың бір денеден екінші бір денеге өтуі туралы сенімді енгізгендігі үшін кәпірлер деп саналған. Кайсаниттер [[Мухаммед ибн әл-Ханафияны Мүхаммедтің]] пайғамбарлығының отын Эли арқылы қабылдаушы және киелі білімге иегер деп жариялады. [[Мухаммед ибн әл-Ханафияның]] өлімінен соң оның ізбасарлары бірнеше секталар мен бағыттарға бөлініп кетті. Кайсаниттер қауымдары IX ғасырдың ортасына дейін тіршілік етті.
Зейдиттік ағымның негізін салушы - Хусейннің немересі[[ Зейд ибн Эли]] болып табылады. Өздерінің көзқарастары түрғысынан сунниттерге ең жақын шииттік ағым болып саналады. Олардың негізгі мақсаты Эли әулетінен тараған имам басқаратын теократиялық мемле¬кет қүру болды. Зейд - Әлидің шөбересі, бесінші имам деп танылды. Зейдиттер [[Иран|Иранда]], [[Ирак|Иракта]], [[Хиджаз|Хиджазда]], сол сияқты Иеменде де орналасқан. Аталған жерлерде олар терең тамыр жайып, өздерінің мемлекеттерін құрды. Зейдиттердің жоғары билік туралы іліміне сай, имаматқа келуге тек қана "Пайғамбар әулетінің" ғана құқы бар, яғни, имамат тек Фатимадан және оның үрпақтарынан бастау алуы тиіс делінеді. Өйткені оның үлкен үлы - Хасанның болсын, кіші үлы - Хусейннің болсын үрпақтарының билікке бірдей қүқы бар. Зейдиттік қауымдар біздің уақытымызға дейін жеткен және қазіргі таңда [[Йемен Араб Республикасының]] ресми мәзһабы болып табылады.
Мүсылманшылықтың тарихына өшпес із қалдырған шииттердің басқа бір бағыты - исмаилиттер болды. Олардың тарихы өзінің бастауын VIII ғасырдың ортасынан алады. Шииттер арасындағы кезекті жарылыс алтыншы имам Джафар ас-Садықтың рухани билігін иемдену мәселесіне қатысты болды. Ол өз үлы - Мүса әл-Казимді өз орнына ізба- сар деп, имамиттік "баспалдақтың" жалғастырушысы ретінде тағайындап кеткен еді. Джафар ас-Садықты таңдауын оның үлкен үлы Исмаилдың жақтастары қабыл алмады. Имаматтың Исмаилдың үрпақтарында қалуын жақтағандар исмаилиттер деп атала бастады. ¥станымдары түгелдей исламға қайшы болды. Олар діни үкімдер қара халық үшін арналған, ал ғалымдар қүлшьшық жасамаса да болады дейді. Қүран аяттарының сыртқы мағынасы емес ішкі мәніне үңілу қажет деп санап, дінді бүрмалауға жол берді. Қазіргі танда [[Сирия]], [[Үндістан]] және [[Иранда]] осы бағытты үстанушылар бар.
Шииттер әлемдегі бүкіл мүсылман қауымының он пайызға жуығын қүрайды. Исламның бүл бағытын [[Иран|Иранның]] түгеліне жуығы,[[ Ирак|Ирактың]] жартысынан көбісі,[[ Әзірбайжан]], [[Ливан]], [[Йемен]] және [[Бахрейн]] мүсылмандарының елеулі бөлігі үстанады. Қазақстанда шииттікті әзірбайжан үлт өкілдерінің өте аз бөлігі үстайды.<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.
ISBN 9965-32-491-3 </ref>
==Пайдаланған әдебиет==
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
<references/>
{{Stub}}
{{Islam-stub}}
{{wikify}}
{{wikify}}


{{Суретсіз мақала}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Саясат]]
[[Санат:Ислам]]
[[Санат:Ислам ағымдары]]


[[ace:Nasyid]]
[[ace:Nasyid]]

01:07, 2012 ж. желтоқсанның 19 кезіндегі нұсқа

Нәджәф қаласындағы шииттер қасиетті санайтын Әли ибн Әбу Талибтің кесенесі

Шииттер (араб.: شيعة‎ — топ, ағым, секта) — Мұхаммед пайғамбардың өлімінен кейін пайда болған ағым. шииттер (шиғалар) Әли ибн Әбу Талибті Пайғамбардан кейінгі билікке ең лайықты адам санап, алғашқы халифтер болған Әбу Бәкір мен Омарды зұлымдық жасады деп айыптайды. Олардың көзқарасы бойынша Әли және оның ұрпағы қателерден сақталған, олардың сөздері шариғат саналады. Олар көптеген сахабаларды Мұхаммед пайғамбардан кейін Ислам дінінен қайтқан кәпір санап, сондықтан Сүннеттен жеткен хадистерді мойындамайды. Осыған қоса олар Құран Кәрім өзгертілген санайды, оның дұрыс нұсқасы Әлиде болды деп ойлайды. Шиғалардың сенімі бойынша «нағыз» Құранды Мәһди алып келеді. Шииттердің кейбіреулері Айша ананы Әлиге қарсы шыққаны үшін балағаттап, зина жасады деп айыптайды, оны тозақтық санап, қайтыс болған күнін тойлайды.

Шиитер билікке тек Әлидің ұрпағы лайықты деп, басқа әмірлер мен халифтардың билігін заңды деп санамайды. Олардың ойынша Әлидің ұрпағынан 12 имам шығып, оның он екіншісі қазір «ғайыпта». Осыған байланысты оларды «әл-Исна Ашария» (он екіліктер) атайды. Бұл соңғы имам Ақырет алдында Мәһди болып қайтып келеді дейді. Олардың сенімі бойынша бұл имамдар ғайыпты біліп, «тылсым» дүниелерден хабары бар. Алтыншы имам саналатын Джафар әс-Садиқтан кейінгі имамды таңдауда таласқан шииттер екіге бөлініп, Исмаилды қолдағандар өзіндік сенімдері бар исмаилия ағымына айналып кетеді. Олардың имамдары жәй діни көсем емес, Аллаһтан аян алатын, жаратылыстар мен Аллаһтың арасын жалғастыратын, дұғалар мен тілектерге жауап беретін Аллаһтың орынбасарлары. Оларды сүю — иман, оларды мойындамау — үлкен күпір[1][2].

Әһлі-Сүннет сеніміне қайшы келетін шииттердің тағы бір амалдары — тақийа. «Тақийа» деп шииттердің өздерінің шын көзқарастары мен сенімін жасырып, өздері жау санайтындарға өтірік айту практикасы. Әһлі-Сүннет ғалымдары тақийаны өтірік пен екіжүзділік болғасын харам санайды.

Он екі имам

Иранның Мешһед қаласындағы шиитердің имамы Әли «Ризаның» кесенесі. Әлемдегі үлкендігі бойынша Меккедегі әл-Харам мешіті мен Мединедегі Пайғамбар мешітінен кейінгі орынды иеленеді

Әл-Исна Ашария шииттерінің он екі имамы[2]:

  1. Әли ибн Әбу Талиб, шииттер оны «Мұртаза» атайды;
  2. Хасан ибн Әли ибн Әбу Талиб; шииттер оны «Муджтаба» атайды;
  3. Хусәйн ибн Әли ибн ӘБу Талиб; шииттер оны «Шәһид» атайды;
  4. Әли ибн әл-Хусәйн ибн Әли; шииттер оны «Зәйн әл-абидин» атайды;
  5. Мұхаммед ибн Әли ибн әл-Хусәйн; шииттер оны «Бақыр» атайды;
  6. Джафар ибн Мұхаммед; шииттер оны «әс-Садиқ» атайды;
  7. Мұса ибн Джафар әс-Садиқ; шииттер оны «Казым» атайды;
  8. Әли ибн Мұса ибн Джафар әс-Садиқ; шиитер оны «Риза» атайды;
  9. Мұхаммед ибн Әли ибн Мұса; шииитер оны «Тақий» немесе «Джәууад» атайды;
  10. Әли ибн Мұхаммед ибн Әли ибн Мұса; шииттер оны «Нақий» немесе «Һади» атайды;
  11. Хасан ибн Әли ибн Мұхаммед; шиитер оны «Зәкий» немесе «Аскәри» атайды;
  12. Мұхаммед ибн Хасан әл-Аскәри; шииттер оны «Мәһди» немесе «Худжжатул-қаим әл-Мунтазыр» атайды. Олардың сенімі бойынша ол һижри 256-шы жылы туылып, 260-шы жылы аспанға көтерілген. Содан кейін 329-шы жылы әкесінің үйіндегі жертөлеге кіріп, «ғайып» болып кеткен.

Шииттер туралы мұсылман ғалымдарының сөздері

  • Шейх Ибн Баз:

    «Шииттердің ағымдары өте көп, олардың әрқайсысының өз бидғаттары бар, бірақ олардың ішінде ең қауіптісі – Хомейнидің рафидилік сектасы немесе пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) марқұм болған жанұясынан дұға тілейтін имамилер. Олар өз имамдары ғайыпты біледі деп сенеді, әрі олар сахабаларға тіл тигізеді»[3].

  • Мұхаммед Насыруддин әл-Альбани:

    «Мен Хомейнидің бес кітабын оқып шықтым және сол кітаптардағы әрбір сөз – күпірлік, ширк және Құран аяттары мен пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетіне бүтіндей қайшы келеді деп толық айта аламын. Сол кітаптардағы нәрсені оқып және соған иланған әрбір кісі – кәпір болады, тіпті ол намаз оқып, ораза тұтып, өзін мұсылманмын деп санаса да»[4].

Зәйдилер

Толық мақаласы: Зәйдилік

Зәйдилік (араб.: زيدية‎) — өздерінің негізін қалаушысы деп Зәйд ибн Әли «Зәйн әл-абидин» ибн әл-Хусәйн ибн Әли ибн Әбу Талибты санайтын шиғалардың ағымы. Кезінде Иран, Ирак және Хиджаз жерлерінде көп таралып, өздерінің бірнеше мемлекетін құрған: Солтүстік Африкадағы Идрисилер мемлекеті (һижри 789-926 жж.), Табаристанда (һижри 863-928 жж.), Йеменде (һижри 901 ж.). Олардың Йеменнің кейбір бөлігіндегі билігі 1962-шы жылдың 26-шы қыркүйегіндегі революцияға шейін жалғасты. Сенімдерінде мутазилиттік жолы ұстанып, шииттердің ағымы болғанымен, олардың жолы басқа шииттерге қарағанда сүнниттерге жақынырақ. Олар «жасырын имамға» сенбейді, Әбу Бәкір мен Омар ибн әл-Хаттабты сөкпейді, күнадан сақталған деп тек Әлиді, Фатиманы және екі баласын атайды. Оларда басқа шииттер рұқсат берген уақытша неке харам саналады. XX-шы ғасырдың соңындағы саны 7 миллионға жуық. Йемен халқының біраз бөлігін құрайды[1].

Исмаилиттер

Толық мақаласы: Исмаилия

Исмаилия (араб.: إسماعيلية‎) (батыния, қарамиттер, т.б.) ағымы өздерін Джафар әс-Садиқтың үлкен ұлы Исмаилмен байланыстырады. Олар оны жетінші имам санап, басқа шииттерге қайшы пікірді ұстанады. Кейбір мұсылман ғалымдары оларды христиандар мен яһудилерден жаман Исламның жаулары санап, оларды мұсылман санатына кіргізбейді. Атауларына сәйкес («батын» —жасырын) олардың наным-сенімдері жасырын, жарияланбайды. Олардың кейбіреулері Құранды мойындамайды, Мұхаммед пайғамбардан кейін де пайғамбарлар болады деп санайды, Ақырет күнін, жәннәт пен тозақты мойындамайды. Олардың шектен шыққандары соншалықты, Әли ибн Әбу Талибты құдай санап, оған құлшылық қылады[5]. Исмаилиттердің кейбіреулері өздерін пайғамбар санаған (мысалға исмаилит болған атақты араб ақыны Әбу Таийб әл-Мутанабби). Намаз оқитын исмаилиттер намаз оқығанда өздерінің діни басшысы және имамы Аға Хандарына қарап оқып, өздерінің зекеттерін соған береді.

Пайдаланған әдебиет

  1. ↑ a b «Общее исследование основ, на которых зиждется религия шиитов-имамитов» — Мухибб ад-Дин аль-Хатыб
  2. ↑ a b Вероубеждения шиитов имамитов — Шейх Мамдух ибн Әли әл-Харби (орыс.)
  3. ↑ «Мәджмуғ әл-фәтәуә», 4/439
  4. ↑ «Шиға имамия исна ашария фи мизаниль-ислам»
  5. ↑ باطنية — islamweb.net
Ислам Бұл — Ислам туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Шииттер&oldid=1636772» бетінен алынған