Ағайынды Миладиновтар
Ағайынды Миладиновтар (тиб. Братя Милодинови) — Димитр (болг. Димитър, 1810–1862) және Константин (1830–1862), XIX-ғасырдағы болгар мәдени жаңғыруының қайраткерлері, ағартушылары мен фольклоршылары.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Димитр және Константин Миладиновтар Охрид көлінің жанында орналасқан Струга қаласында дүниеге келді. Қарапайым қолөнерші отбасынан шыққанына қарамастан, ағайынды екеуі де мықты білім алады. Димитр алдымен Охридтегі грек мектебінде, кейін Янинедегі грек гимназиясында оқиды. Ұстаздардан жақсы тәлім-тәрбие алған ол өмірінің соңына дейін Охридте, Стругада, Кукуште, Битолада ұстаздық қызмет атқарып, барлық жерде мектептер ұйымдастырып, олардың бағдарламасын кеңейтіп, өзінің тамаша педагогикалық қабілетімен көптеген шәкірттерді баурап алды. Сонымен қатар Димитр Миладинов болгар мектептерінің элинизациясына қарсы күреседі, өйткені ол сабақ беретін қалаларда гректердің ықпалы өте күшті болды. Димитр Миладинов грек мектептерінен шыққанына қарамастан, өзін болгар патриоты ретінде көрсетеді және болгар тілінде оқытатын болгар мектептерін құру үшін өмір бойы жұмыс істейді.
Оның інісі Константин де сол жолмен жүреді. Ол өзінің ағасынан Стругада, Охридте және Кукушта оқиды, содан кейін Димитр оны Яниндегі гимназияны бітіруге жібереді. Константин екі жылдай Битола маңындағы Тырново ауылында сабақ беріп, 1849 жылы Афиныға кетіп, Афины университетінің элин филологиясын бітірді. Біраз уақыттан кейін оның Ресейде білімін жалғастыру туралы арманы орындалып - ол төрт жыл бойы (1856-1860) Мәскеу университетінің славян филологиясы бойынша оқып шықты. Алайда ол көп ұзамай грек дінбасылары тарапынан патриоттық әрекеттері үшін қуғынға ұшыраған ағасы Димитрге Түрік билігінің алдында орыс агенті деп жала жабылады. Ол тұтқындалып, Константинопольге жеткізіледі, сонда ол Константинополь түрмесінде қиын жағдайда қайтыс болады (1862). Ағасының тұтқындалғанын білген Константин ағасын босатуға күресу үшін Константинопольге кетеді. Бірақ оның тағдыры да дәл сондай жағдайда қайталанды – түріктер оны тұтқындайды, сол түрмеде қайтыс болады.[1]
Ағайынды Миладиновтардың жинағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ағарту қызметі және екі ағайындының өлімі 19 ғасырдағы болгар мәдени қозғалысы мен болгар ұлт-азаттық күресінің тарихында оларға лайықты орын берді. Бірақ ағайындылардың тағы бір үлкен еңбегі бар – бұл олардың болгар халық поэзиясына деген қызығушылығы. Осы қызығушылықтың нәтижесінде «Болгар халық әндерінің» тамаша жинағы пайда болады. Димитр мен Константин Миладиновтар фольклордың ұлттық жаңғырудағы маңыздылығын түсінді және ғасырлар бойы халық ғұламалары жасаған ең жақсы поэтикалық шығармаларды жинауға зор күш салды.
Димитр фольклорлық материалдарды жинауға бірінші болып кіріседі. Ол мұны істеуге түрткі болған ресейлік профессор 1845 жылы Охридке барған В.Григорович, ол Димитр Миладиновпен кездесіп және олар бірге Стругаға барады, онда Григорович Миладиновтардың анасымен бір «болгар әнін» жазып алады. Осы кезден бастап Димитр, кейінірек оның інісі Константин фольклорлық материалдарды жинай бастады. Константин екеуі дайындаған жинақты Ресейде басып шығарамыз деген ниетпен Мәскеуге апарады.
Ағайынды Миладиновтардың «Болгар халық әндері» жинағының мазмұны өте бай. Онда 12 бөлімге топтастырылған 23559 тармақтан тұратын 665 жыр бар (батырлық, мифтік, ғашықтық, т.б.), үйлену тойының әдет-ғұрыптары, наным-сенімдері, халық ертегілері, балалар ойындарының сипаттамасы, халық есімдері, мақал-мәтелдер.[2] Материалдың байлығы мен алуан түрлілігі, болгар фольклорының тамаша үлгілерін жинай білген ағайындылардың ақындық шеберлігі, жазбаның дәлдігі, ағайынды Миладиновтардың жинағы болгар фольклорының ең үлкен жетістігі болып табылады.
Константин Миладиновтың поэзиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Константин Миладинов поэзиясы әлеуметтік және ұлттық сарынға толы болды. Төменде оның көзі тірісінде жарияланған еңбектерінің тізімі берілген.
- «Бисера», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Желание», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Голапче», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Шупељка», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Не- не пијан», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Клетва», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Скрсти», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Грк и Бугарин», «Б’лгарски книжици», година I, 1858.
- «Побратимство», «Б’лгарски книжици», година II, 1859.
- «Думание», «Б’лгарски книжици», година II, 1859.
- «Сираче», «Братски труд», 1860.
- «На сонцето», «Братски труд», 1860.
- «Еѓуптин делија», «Братски труд», 1860.
- «На чужина», «Дунавски лебед», година I, 186020.
- «Т’га за југ», «Дунавски лебед», година I, 186020.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Болгар фольклортану тарихындағы ағайынды Миладиновтар. http://www.promacedonia.org/bugarash/bnpesni/ru.html
- ↑ Братя Миладинови – пазителите на българския фолклор. https://bulgarianhistory.org/bratq-miladinovi/