Бас алу

Бас алу — Орта Азия (Бұхара, Хиуа және т.б.) хандықтарында ертеден қалыптасқан өлім жазасына кесілген үкімдерді орындаудың түрі.

Өлім жазасының бұл түрі көбінесе халық көп жиналған базар күндері орындалатын болған. Онын негізгі мақсаты қалың бұқара халыққа жазалаудың осындай тұрпайы түрі арқылы сес көрсету болса керек.

Бас алу үкімінің орындалуын қаттақорған маңында көрген орыс офицері былай деп жазады: «Жендет «қатаң кесік алғандардың» бірнешеуін қатарластыра тізе бүктіре отырғызып қойып, бір-бірлеп арттан тізесінің арасыпа қысып алады да, өзіне келісті белгі берілген соң, қанды ісіне кіріседі. Ол өлім алдында жалма-жан күбірлеп аят оқып жатқан байғұстың басын кері қайырып алып кеңірдек пен мойын омыртқаның екі ортасынан өткір және ұшы ұзын пышақты сұғып осып жібереді де ілгері қарай итеріп тастайды.

Жазаға кесілген қалғандары да осы аянышты халді бастан кешеді. Айта кетерлік жайт, бұл оқиганың ең сұмдығы, әлгі бақи болғандардың туыстары мен жақын жолдастары жендетке тарту жасайды, себебі пенденің жаны қиналмасын деп жалғыз малын беруге дейін барады екен. Өйткені жендеттің әрекетінен соң кейбір байғұстардың бірнеше сағат, тіпті тәулік бойы жаны үзілмей қиналып жатады екен».

Ертедегі қазақ қоғамында жазалаудың бас алу түрі кездескені жайында деректер жоқ.