Герат жер сілкіністері (2023)
| Герат жер сілкіністері | ||
|---|---|---|
 Жер сілкіністерінің салдары | ||
| Күні мен уақыты |
11:11 AFT (UTC+4:30), 7 қазан 2023 жыл | |
| Магнитудасы | 6.3 | |
| Тереңдігі | 14 км | |
| Эпицентрі | 34°36′36″ с. е. 61°55′26″ ш. б. / 34.610° с. е. 61.924° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 34°36′36″ с. е. 61°55′26″ ш. б. / 34.610° с. е. 61.924° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Зардап шеккен елдер |  Ауғанстан Иран
| |
| Зардап шеккендер | >2530 қаза тапты, >9240 жарақат алды | |
2023 жылдың 7 қазанында Ауғанстанның Герат провинциясында 6,3 баллдық екі жер сілкінісі болды. Бірінші жер сілкінісі Ауғанстан уақыты бойынша 11:11-де болды, артынша 31 минуттан кейін екінші сілкініс болды.[1][2] Осы жер сілкіністерінен кем дегенде 2053 адам қаза тауып, тағы 9240 адам жарақат алды. Иранда да бір жарақат пен жеңіл зақым болды. Жер сілкінісі 1998 жылдан бері Ауғанстандағы ең қауіпті болды.[3]
Тектоникалық жағдай[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауғанстан Араб плитасы, Үнді плитасы және Еуразиялық плита арасындағы кең және күрделі соқтығысу аймағында орналасқан. Елдің солтүстік-батыс бөлігінде Ауған платформасына және оңтүстігінде бірқатар біріктірілген террандарға бөлінеді.[4] Солтүстік Ауған платформасы Еуразияның құрамына кірген кезде палеозойдың соңында Варискан орогенезінен бастап салыстырмалы түрде тектоникалық тұрақты болып қалды. Ел оңтүстігінде құрлықтық фрагменттер мен магмалық доғалардың коллажы бар, олар мезозой кезеңінде біртіндеп біріктірілді. Жер қыртысының осы екі аймағының арасындағы шекарасы - Герат жарықшағы. Ол елдің шығысы арқылы өтетін Шаман жарықшағына қарағанда сейсмикалық белсенділігі әлдеқайда аз. Герат ақауының солтүстігінде Бандаға параллель дерлік Түркістан жарықшағы жақында болған белсенділіктің белгілерін көрсетеді.[5]
Жер сілкінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бірінші 6,3 баллдық жер сілкінісі Ауғанстан уақытымен 11:11-де болды (UTC 06:41). Артынша 5,5 баллдық қайталану сегіз минуттан кейін болды.[6] Тағы бір 6,3 баллдық жер сілкінісі Ауғанстан уақытымен 11:42-де (07:12 UTC) болды, содан кейін тағы 5,9 баллдық жер сілкінісі болды. Екі оқиға да Меркаллидің қарқындылық деңгейі бойынша VIII (күшті) болды.[1][2][7]
Америка Құрама Штаттарының геологиялық қызметі бұл жер сілкіністері таяз жылжымалы жарықшақтың нәтижесі деп мәлімдеді.[1]
Сейсмологтардың айтуынша, бұл жер сілкіністерінің эпицентрлері солтүстігінде Сиахубулак жарылысы мен оңтүстігінде Герат жарылысы арасында болған. Sentinel-1A жерсеріктік деректеріне сәйкес, осы жер сілкінісі болған жердің айналасында шығыстан батысқа қарай созылып жатқан 30 км-ден 15 км-ге дейінгі аумақ көтерілді. Осы уақытта жерсерік көтерілген аймақтың шығысындағы шағын учаскеде топырақтың шөгуін анықтады. Сейсмологтар топырақтың деформациясы диффузды деп қосты және жер сілкінісі соқыр итеру ақауларымен байланысты деген қорытындыға келді. Ақаулықтың себебі Герат пен Сиахубулак ақауларының арасында орналасқан құрылым болуы мүмкін.
Италияның ұлттық геофизика және вулканология институты екінші ірі жер сілкінісі үшін ақаудың екі мүмкін моделін жариялады. Екі модельде де сырғанау моделінің максималды тереңдігінде болған жоқ. Бірінші модель-солтүстікке, шығыстан оңтүстік-шығысқа, батыстан солтүстік-батысқа қарай келе жатқан ақаулық. Жердің екіге айырылу механизмі 5 км тереңдікте басталған шағын оң жақ компоненті бар кері ақау болды. Бұл модельде максималды сырғанау 4,8 км тереңдікте және гипоцентрден тікелей шығысқа қарай 2,2 м болды. [8]
Әсері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
"Талибан" қозғалысы шенеуніктерінің айтуынша, қаза тапқандар саны 2795 адамды құрады.[9][10] Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы зардап шеккендердің көпшілігі үйлерінде құлаған кезде қайтыс болған әйелдер мен балалар екенін айтты.[11] 2000 нан астам адам жарақат алды. Біріккен Ұлттар Ұйымы Зиндажан ауданындағы ауылдарда 1688 жараланғандар мен 485 хабар-ошарсыз кеткендерді тіркеді.[12] Бұл ауылдардағы барлық үйлер құлады. Ұйым сонымен қатар жер сілкінісі салдарынан 11 585 адам зардап шекті деп есептеді.[13] Зардап шеккен ауылдардың арасында 20 адам қайтыс болған Махал Вадака, Дашт Хаус, Бахадорзай және Зорян болды. Телефон байланысы да жоғалды.[14] Герат провинциясындағы қираулардан басқа, көршілес Бадгис пен Фарах провинцияларындағы үйлердің құлауы мен жарақаттары туралы да хабарланды.[15][16]
20 ауылда 2000 нан астам үй қирады.[12] Ең көп зардап шеккен елді мекендер саздан салынған үйлер болды; зардап шеккен аудандардың бірінің тұрғыны бірінші жер сілкінісі кезінде көптеген үйлер құлағанын айтты. Ұлттық апаттарға қарсы күрес басқармасының өкілі шенеунік 1000 халқы бар бірнеше ауылда 300-ге жуық үйдің тек 100-і ғана өзгеріссіз қалғанын хабарлады.[17]
Зинда Джан ауданындағы он екі ауыл және Горян ауданындағы алты ауыл қирады.[18] Найеб Рафи ауылы толығымен жойылды және оның халқының 80 пайызға жуығы қайтыс болды.[19] Сиах-Аабта, Зинда-Джан округінде 300 тұрғын қаза тапты. Бүкіл отбасылар, соның ішінде 30 адамның кейбіреулері үйінділердің астында қалып қойды.[20] Сарболанд ауылында ондаған үйлер жермен теңестіріліп, жергілікті тұрғын кем дегенде 30 адам қаза тапты. Қашқақ ауылында 170-ке жуық адам қаза тапты.[21] Жүздеген адамдар қираған қирандылардың астында қалды.
Гераттағы ортағасырлық мұнаралар да зақымданды.Қаладағы ғимараттардың бөліктері құлаған кезде қабырғалардан сылақ құлады.[22] Иранда Торбат-Е-Джамда бір адам жарақат алды,[23] ал Тайбадта үйлерге аз зиян келтірілді.[24]
Іздеу-құтқару жұмыстары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жер сілкінісі аймақ көптеген дағдарыстармен күресуге тырысқан кезде болды, мысалы, ондаған жылдардағы соғыстан туындаған халықтың қоныс аударуы, көпжылдық құрғақшылық және 2021 жылы Талибан билікке келгеннен кейін шетелдік көмектің айтарлықтай төмендеуі.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы зардап шеккендерді ауруханаларға тасымалдау үшін Зинда-Джан ауданына 12 жедел жәрдем көлігін жіберді. Біріккен Ұлттар Ұйымы ауруханаға дәрігерлер мен психоәлеуметтік қолдау жөніндегі кеңесшілермен бірге төрт жедел жәрдем көлігін жіберді. 9 қазанда Associated Press Зинда-Джан ауданына үш мобильді медициналық бригада келеді деп күтілуде деп хабарлады. 80 пациентке көмек көрсетуге арналған Бес медициналық шатырды Гераттың аймақтық ауруханасында "Шекарасыз дәрігерлер" орнатқан. Ауғанстанның Қызыл Жарты Ай қоғамының жеті бригадасы құтқару жұмыстарына тартылды, ал қалған сегіз провинциядан тағы бірнеше бригада келеді деп күтілуде. Ұйым өкілі үйсіз қалған адамдар уақытша баспанада тұратынын айтты. Ұйым сонымен қатар брезент, су сақтайтын контейнерлер, ас үй техникасы, көрпелер және тағы басқалармен қамтамасыз етті.[25] ЮНИСЕФ бұл аймаққа 10 000 гигиеналық жиынтық, 5000 отбасылық жиынтық, 1500 қысқы киім мен көрпе, 1000 брезент және негізгі тұрмыстық заттарды жіберді.[26]
World Vision Afghanistan ұлттық директоры 9 қазанда "жағдай біз ойлағаннан да нашар" деп мәлімдеді және адамдар әлі де өз қолдарымен қоқыс астында қалғандарды құтқаруға тырысып жатқанын айтты.[27] Байланыстың үзілуі және Құлыпталған жолдар құтқару жұмыстарын қиындатты. Зардап шеккен ауылдарда тұрғындар күрек пен жалаңаш қолдарын пайдаланып, тірі қалғандарды үйінділердің астынан шығарды. Ауған полициясының өкілі 8 қазанда зардап шеккен адамдарға тамақ пен баспана қажет екенін айтты. Қызыл Жарты Ай сияқты әскери және коммерциялық емес ұйымдардың қызметкерлері де құтқару жұмыстарына қатысты. Дүниежүзілік азық-түлік бағдарламасы олардың жұмысшылары азық-түлік жиынтықтарын таратып жатқанын айтты. Азық-түлік жиынтықтары 20000 адамға дайын болды; әр пакет бір ай ішінде жеті адамнан тұратын отбасын асырауға жеткілікті болды. Ұйым сонымен қатар 70 000 адамға дейін азық-түлікке қолдау көрсетуге дайындалды. Спортшы Рашид Хан крикеттен әлем чемпионатының ақысын жер сілкінісі құрбандарына көмектесуге бағыттауға уәде берді және қаражат жинау науқаны ұйымдастырылатынын мәлімдеді.[28]
Талибан қозғалысы Премьер-Министрінің экономикалық мәселелер жөніндегі орынбасары Абдул Ги Барадар жер сілкінісі құрбандарына көңіл айтты. "Талибан" қозғалысы көпшілік алдында көмек сұрады. 8 қазандағы баспасөз мәслихатында "Талибан" қозғалысы барлық халықаралық және ішкі ұйымдардың қолдауына мұқтаж екенін мәлімдеді.[29] Провинцияның Денсаулық сақтау департаментінің өкілі 200-ден астам мәйіт ауруханаларға жеткізілгенін және қайтыс болғандардың көпшілігі әйелдер мен балалар екенін айтты. Гераттың бас ауруханасы зардап шеккендердің үлкен ағынына дайындалып, сыртта төсек жасады.[30] Герат ауруханасында медицина қызметкері денелері бар фургондар әр минут сайын келетінін айтты. Аурухананың көптеген медицина қызметкерлері жараланғандардың санына таң қалды, ал мәйітхана толып кетті. Кандагардағы Талибан қозғалысының губернаторының әкімшілігі Герат провинциясына 10 бригада, оның ішінде 37 дәрігер мен медбике жіберілгенін хабарлады. Қоғамдық денсаулық сақтау директоры Кандагара бригадалар 2 тонна дәрі-дәрмек тасымалдағанын айтты.[25]
2100-ге жуық қоныс аударушылар Гераттан қашып кетті. Гераттағы көптеген ауруханалар пациенттерге толы болды. Аймақтық жүрек ауруханасында "Шекарасыз дәрігерлер" ұйымының қолдау топтары жұмыс істеді. Пациенттердің көпшілігінде өмірге қауіп төндіретін жарақаттар болмаса да, көпшілігі ауруханада қалды, өйткені олардың үйлері тұруға жарамсыз болды.[31]
Салдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жер сілкінісі кезінде тұрғындар мен дүкен иелері ғимараттардан эвакуацияланды. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы зардап шеккендерді ауруханаларға тасымалдау үшін Зиндажан ауданына 12 жедел жәрдем көлігін жіберді.[32]
"Талибан" қозғалысы Премьер-Министрінің экономикалық мәселелер жөніндегі орынбасары Абдул Ги Барадар жер сілкінісі құрбандарына көңіл айтты. "Талибан" қозғалысы халықаралық көмек сұрады.[33]
Халықаралық көмек[өңдеу | қайнарын өңдеу]
АҚШ: Мемлекеттік хатшы Энтони Блинкен Америка Құрама Штаттары "жер сілкінісінің салдарын мұқият қадағалап отырғанын" жариялап, олардың гуманитарлық серіктестері "Ауғанстан халқын қолдау үшін шұғыл көмек көрсетіп жатқанын" айтты."
Аустралия: Аустралия Ауған гуманитарлық қорына көмек ретінде 1 миллион австралиялық доллар бөлуге уәде берді.[34]
Бельгия: Сыртқы істер министрі Хаджа Лахбиб бұл жағдайды ел бақылап отырғанын айтып, олардың ойлары "қайғылы жер сілкінісі құрбандарының отбасыларымен және жақындарымен" екенін айтты.
БҰҰ Жексенбіде БҰҰ шұғыл көмекке 5 миллион АҚШ долларын бөлді және қажеттіліктерді бағалағаннан кейін көп ұзамай қайырымдылық жасауға шақырды. Біріккен Ұлттар Ұйымының Гуманитарлық мәселелерді үйлестіру басқармасының мәліметі бойынша, тек Гераттың аймақтық ауруханасында 550-ден астам жараланған адам емделді, оның ішінде 230-ға жуығы кәмелетке толмағандар. [35]
Еуропа одағы: Еуропалық Одақ 3,5 миллион еуро көлеміндегі көмек пакетін мақұлдады.[36]
Иран: Иранның Сыртқы істер министрі Хосейн Амир Ауғанстанға Ауғанстанның Сыртқы істер министрінің міндетін атқарушы Амир Хан Муттакимен телефон арқылы сөйлесуде гуманитарлық көмек көрсетуге уәде берді. Ираннан құтқару топтары көмек жеткізуді жеделдету үшін озық және толық жабдықтармен келді. 50 құтқарушы мен 500 шатыр, 1000 дана моча, 4000 көрпе, 500 табақ және 500 азық-түлік жиынтығы, сондай-ақ іздеу жабдықтары бар он команда жіберілді..[37][38][39]
Косово: Президент Йоса Османи жер сілкінісі құрбандарына көңіл айтты.
Қазақстан: Президент Қасым-Жомарт Тоқаев азық-түлік, шатырлар, дәрі-дәрмектер, киім-кешек және басқа да қажетті заттарды қоса алғанда, гуманитарлық көмек жеткізілетінін, сондай-ақ құтқарушылар мен иттерді жіберу туралы хабарлады.[40] Жөнелтілген гуманитарлық жүктің тізбесінде барлығы 1659 тонна көлемінде 13 атау бар.[41] «СК Фармация» ЖШС Ауғанстанға жөнелту үшін дәрі-дәрмектер бөлді. Іздеу-құтқару жұмыстарын жүргізу үшін ТЖМ-нің 45 қызметкері жіберілді.[42]
Канада: Канаданың Сыртқы істер министрі Мелани Джоли өзінің ойлары ауғандықтармен бірге екенін айтып, "Канада ауған халқын қолдауға дайын." Халықаралық даму министрі Ахмед Хуссен де елдің жағдайды мұқият қадағалап отырғанын атап өтті.[43]
Қытай: Қытайдың Ауғанстандағы елшісі Чжао Син оның үкіметі мен қайырымдылық мекемелері кез-келген көмек көрсетуге дайын екенін мәлімдеді.[44]
Пәкістан: Ұлттық табиғи апаттар басқармасы төтенше жағдайларды жою үшін қажетті заттарды жеткізуге дайындық жүргізді. Осы органның жоғары лауазымды шенеуніктері Пәкістанның Кабулдағы елшісі Убайд Ур Рехман Низаманимен және Департаменттің басқа қызметкерлерімен де жағдайды талқылады.[45]
Сингапур: Сингапурдың Қызыл Крест ұйымы гуманитарлық көмек ретінде 50 000 АҚШ доллар бөлуге уәде берді.[46]
Түркия: Сыртқы істер министрлігі Ауғанстан халқына көңіл айтып, жараланғандардың сауығуына байланысты жанашырлық білдірді.
Түрікменстан: Медициналық жабдықтар, киім-кешек және азық-түлік қайырымдылық ұйымына сыйға тартылды.[47]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ a b c National Earthquake Information Center M 6.3 – 35 km NNE of Zindah Jān, Afghanistan. United States Geological Survey (7 October 2023).
- ↑ a b National Earthquake Information Center M 6.3 – 26 km NNE of Zindah Jān, Afghanistan. United States Geological Survey (7 October 2023).
- ↑ Two 6.3 magnitude earthquakes kill at least 15 and injure nearly 40 others in western Afghanistan, Associated Press (7 October 2023).
- ↑ Seismotectonic Map of Afghanistan and Adjacent Areas. United States Geological Survey (2007).
- ↑ Shroder, J.F.; Eqrar, N.; Waizy, H.; Ahmadi, H.; Weihs, B.J. (2021). "Review of the Geology of Afghanistan and its water resources". International Geology Review 64 (7): 1009–1031. doi:10.1080/00206814.2021.1904297. http://www.cawater-info.net/afghanistan/pdf/shroder-et-al.pdf. Retrieved 2023-10-07.
- ↑ National Earthquake Information Center M 5.5 – 29 km NE of Zindah Jān, Afghanistan. United States Geological Survey (7 October 2023).
- ↑ National Earthquake Information Center M 5.9 – 35 km NNW of Herāt, Afghanistan. United States Geological Survey (7 October 2023).
- ↑ Earthquake with magnitude of Mwp 6.4 on date 07-10-2023 and time 09:12:53 (Italy) in region Northwestern Afghanistan [Land: Afghanistan]. National Institute of Geophysics and Volcanology (7 October 2023).
- ↑ Makoii, Akhtar Mohammad. Afghan earthquake survivors sleep amid rubble as death toll nears 3,000 (9 October 2023).
- ↑ Afghan earthquakes kill 2,445, Taliban say, as deaths mount, NBC News (9 October 2023).
- ↑ Most casualties in recent Afghan earthquakes are women, children -WHO (9 October 2023).
- ↑ a b Afghans still hope to find survivors from quake that killed over 2,000 in western Herat province (10 October 2023).
- ↑ Afghanistan: Flash Update #2 Earthquake in Herat Province, Afghanistan, 8 October 2023 (as of 22.00), ReliefWeb (8 October 2023).
- ↑ Death toll from strong earthquakes that shook western Afghanistan rises to over 2,000, Associated Press (7 October 2023).
- ↑ زلزله شدیدی ولایات بادغیس و هرات افغانستان را لرزاند (fa). Anadolu Agency (7 October 2023).
- ↑ Several Strong Earthquakes Shake Western Region of Country. TOLOnews (7 October 2023).
- ↑ Hundreds Feared Dead In Powerful Earthquakes In Afghanistan's Herat Region (7 October 2023).
- ↑ Afghanistan earthquake has killed more than 2,000, Taliban say (8 October 2023).
- ↑ TOLOnews – 6pm News – 08 October 2023 (8 October 2023).
- ↑ Kaveh, Amin زلزله فاجعهبار هرات؛ هزاران تن کشته، زخمی یا ناپدید شدهاند (fa). 8 Sobh Daily (8 October 2023).
- ↑ Dust and despair in Afghan village wiped out by quakes (9 October 2023).
- ↑ 120 dead in Afghanistan quake, The Manila Times (9 October 2023).
- ↑ یکی از شهروندان تربت جام دچار تروما و مصدومیت شد (fa), ILNA (7 October 2023).
- ↑ زلزله در تایباد خسارت عمدهای نداشت (fa), Young Journalist's Club (7 October 2023).
- ↑ a b هرات کې مرګونې زلزله؛ د ژغورنې او موندنې هڅې لا هم روانې دي (ps), BBC (9 October 2023).
- ↑ Chen, Heather. Aid group warns devastation from Afghanistan earthquake ‘worse than we imagined’ (ps), CNN (9 October 2023).
- ↑ Aid group warns devastation from Afghanistan earthquake 'worse than we imagined' (9 October 2023).
- ↑ Afghanistan earthquake death toll rises to 2,000: Taliban officials (8 October 2023).
- ↑ Quakes prompt Taliban to seek international support (8 October 2023).
- ↑ Afghan earthquakes kill 2,053, Taliban say, as death toll spikes, Reuters (8 October 2023).
- ↑ Afghanistan earthquake: More than 1,000 dead as villagers dig for survivors (9 October 2023).
- ↑ Powerful earthquake kills more than 100 people in western Afghanistan (7 October 2023).
- ↑ 100 killed, 500 injured as magnitude 6.3 quakes hit western Afghanistan (7 October 2023).
- ↑ Australia sends aid to Afghanistan after deadly quakes (11 October 2023).
- ↑ bernama.com БҰҰ Ауғанстанда 11000-нан астам адам зардап шеккені туралы хабарлады (қаз.). Тексерілді, 9 қазан 2023.
- ↑ اروپایي ټولنې د هرات زلزله ځپلو سره د درې نیم میلیونه یورو مرسته اعلان کړه (ps) (10 October 2023).
- ↑ Iran's aid to victims of earthquake in Afghanistan (October 10, 2023).
- ↑ Iran sends aid, rescuers to quake-hit Afghanistan (October 8, 2023).
- ↑ Ul Khaliq, Riyaz Afghan, Iranian foreign ministers discuss Herat earthquake aftermath (October 10, 2023).
- ↑ primeminister.kz Қазақстан Ауғанстанға құтқарушылар мен гуманитарлық көмек жібереді (қаз.). Тексерілді, 9 қазан 2023.
- ↑ aikyn.kz Қазақстан жер сілкінісінен зардап шеккен Ауғанстанға гуманитарлық көмек жіберді (қаз.). Тексерілді, 11 қазан 2023.
- ↑ Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Қазақстан жер сілкінісінен зардап шеккен Ауғанстанға гуманитарлық жүк жіберді (қаз.). Тексерілді, 11 қазан 2023.
- ↑ Afghan Canadians unite to offer support following deadly earthquake (ағыл.). Тексерілді, 9 қазан 2023.
- ↑ Desperate people dig out dead and injured from quakes that killed over 2000 in Afghanistan (ағыл.). Тексерілді, 9 қазан 2023.
- ↑ Pakistan to send relief items, rescue teams to Afghanistan as quake death toll passes 2,400 (9 October 2023).
- ↑ Singapore Red Cross to give over $68k to support quake victims in Afghanistan (9 October 2023).
- ↑ Turkmenistan sends humanitarian aid to quake-hit Afghanistan (11 October 2023).