Дональд Трамптың екінші президенттігі
| Дональд Трамптың екінші президенттігі ағылш. Second Presidency of Donald Trump 20 қаңтар 2025 жылы басталмақ | |
_(cropped).jpg) Трамп, 2024 жыл | |
| Үкіметі | |
|---|---|
| Партиясы | |
| Сайлануы | |
| Резиденциясы | |
 Президент мөрі | |
Дональд Трамптың екінші президенттігі 2025 жылғы 20 қаңтарда, оның АҚШ 47-президенті ретіндегі сол күнгі инаугурациясынан кейін басталмақ. Бұрын 2017 жылдан 2021 жылға дейін АҚШ 45-президенті болған Трамп демократ қарсыласы Камала Харриске қарсы өзінің 2024 жылғы жеңісінен кейін тағы президент болады деп жоспарланған. Ұлықталуынан кейін Трамп АҚШ тарихындағы екі бөлек мерзім қызмет еткен Гровер Кливлендтен кейінгі екінші президент, инаугурацияланған кезіндегі жасы ең үлкен президент және тұңғыш қылмыскер президент болмақ.
Алғышарттары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылы сайлануы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Тағы қараңыз: АҚШ Республикалық партиясының праймеризі (2024) және Республикалық партияның ұлттық съезі (2024)
Дональд Трамп Республикалық партия атынан АҚШ президенттігіне үміткер болу үмітін 2022 жылғы 15 қарашада, өзінің Мар-а-Лаго үйіндегі бір сағатқа жуық сөзінде жария қылды.[1][2] 2024 жылғы наурызда ол өз партиясының праймеризінде делегаттар даусының көпшілігін жеңіп алды да, партияның болжамды үміткері болды.[3] Трамп өзінің сайлаудағы серіктесі ретінде огайолық сенатор Джей Ди Вэнсты таңдады да, екеуі сол жылғы Республикалық партияның ұлттық съезінде партияның үміткерлері ретінде ресмиленді.[4]
Қызметтегі президент Джо Байден бастапқыда қайта сайлануға ниеттеніп жатқан, 2024 жылғы наурызда ол праймеризде аз ғана бәсекеден жеңіп шығып, Демократиялық партияның болжамды үміткері болды.[5][6] Алайда өзінің дебаттағы нашар нәтижесі және жалпылама көпшіліктің оның денсаулығы мен үлкен жасы жайлы уайымдары себебінен 2024 жылғы шілдеде ол қайта сайланудан бас тартты.[7][8] Байден көп ұзамай өзінің вице-президенті мен 2020 жылғы сайлаудағы серіктесі Камала Харристің үміткерлігін қолдады; Харрис өзінің президенттікке бару ниетін 21 шілдеде жария етті.[9] Келесі күні ол делегаттардың жеткілікті даусын жинап алды да, партияның жаңа болжамды үміткері болды да,[10] 2024 жылғы тамызда Демократиялық партияның ұлттық съезінде оның үміткерлігі ресмиленді.[11]
2024 жылғы 6 қарашада Трамп демократтардан Висконсинді «тартып алды» да, АҚШ президенті болып сайлануға керек Сайлаушылар алқасының жеткілікті даусын жеңіп алды.[12][13] Сайлаушылар алқасының дауыстарын АҚШ Конгрессі 2025 жылғы 6 қаңтарда куәландырады.[14] Өкілеттігі басталғанда Трамп АҚШ тарихында екі бөлек мерзімі бар Гровер Кливлендтен басқа жалғыз президент,[15] инаугурациясы кезіндегі жасы ең үлкен президент және тұңғыш қылмыскер президент болмақ.[16] Ең жас АҚШ вице-президенттерінің бірі болмақ Джей Ди Вэнс оған қоса АҚШ-тың тұңғыш миллениал вице-президенті және Теңіз жаяу әскерінің корпусында қызмет еткен тұңғыш вице-президенті болады.[16]
Алмасу кезеңі және инаугурациясы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылғы тамызда Трамп Линда Макмэн мен Хауырд Латник басқарған «билік алмасуы» тобын құрмақ болды. The New York Times жазуынша, Трамп — ырымшыл адам және сол себептен ол сайлау күніне дейін болашақ әкімшілігінің мүшелерін таңдамай қойды. Алмасу тобы 2025 жобасы үшін жанжалды болған консервативті The Heritage Foundation тобымен жұмыс істегеннің орнына America First Policy Institute тобымен бірлесіп жұмыс істемек.[17] Қазанға қарай Трамп бұл топтың жұмысына мүлдем кірісіп жатпайтын[18] және қарашадағы жағдай бойынша әлі де уәде сертін бермеген.[19]
Дональд Трамптың ұлықталуы 2025 жылғы 20 қаңтарда, Вашингтондағы Капитолийде өтетін болады.[20]
Әкімшілігі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Кабинеті
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дональд Трамп өзінің болашақ кабинетінің құрамына біраз адам ұсынып жүр.[21]
2024 АҚШ президент сайлауынан кейін екі-ақ күн өткелі Трамп өзінің болашақ аппарат басшысы ретінде Сьюзи Уайлсты таңдады. Ол Ақ Үй апппаратының 32-басшысы және тұңғыш әйел басшысы болмақ.[22][23][24]
Келесі күні, 8 қарашада Трамп әріптестері кіші Роберт Ф. Кеннедидің Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет министрі лауазымына үміткер болғанын айтты. Басқа үміткерлер қатарында Флориданың басты хирургы Джозеф Ладапо, Луизиананың бұрынғы губернаторы Бобби Джиндл және Денсаулық сақтау министрінің бұрынғы орынбасары Эрик Харган бар.[25] Сол күні арканзастық сенатор Том Коттон әкімшілікте болудан бас тартты.[26]
9 қарашада Трамп Никки Хейли мен Майк Помпеоның болашақ әкімшілігінде болмайтынын жариялады.[27]
Ішкі саясаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аборт
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылғы сәуірде Трамп абортты әр штатқа қалдыратынын айтты.[28] Time журналына берген сұхбатында Трамп штаттарға жүктілікті қадағалауға және аборт жасамақ пациенттерді қамауға алуға рұқсат бере алатынын айтты.[29] Трамп Аризона Жоғарғы Сотының ананың өмірін сақтауға ғана ерекшелік беретін аборт жасауды қылмыстандыру шешімін сынға алды да, абортқа федералдық тыйымды заң қылмаймын деді.[30] Қазанда ол бұл ойын тағы бір рет қайталады.[31]
Алабама Жоғарғы Соты мұздатылған эмбрионды адам деп таныды да, Трамп экстракорпоральді ұрықтандыру концпециясын қолдап кетті.[32]
Климат және қоршаған орта
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Трамптың климат пен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі билік ауысуы тобын ішкі істер министрі қызметін атқарған бұрынғы мұнай лоббисі Дэвид Бернхардт және Трамп тұсындағы қоршаған ортаны қорғау агенттігін басқарған бұрынғы көмір лоббисі Эндрю Уилер басқарады. Команда Париж келісімінен екінші рет шығуға, қоғамдық жерлерде бұрғылау мен өндіруді кеңейтуге және ластануды тоқтату үшін жұмыс істейтін кеңселерді бөлшектеуге дайындалуда, басқа шенеуніктер қоршаған ортаны қорғау агенттігін Вашингтоннан көшіруді де талқылады. Трамп бірнеше ұлттық табиғи аумақтың шекараларын өзгертуді, ол өзінің бірінші президенттігі кезіндегідей президент Джо Байден тұсында басталған жаңа табиғи газ экспорттау терминалдарын тоқтатуды және штаттардағы ластану стандарттарының орнауына жол бермеуді жоспарлайды.[33]
2024 жылғы сәуірде Мар-а-Лагодағы жеке кешкі ас кезінде Трамп қазба отын компанияларына егер олар оның сайлауалды кампаниясына ақша берсе, қоршаған ортаны қорғау ережелерін өзгерте аламын деді.[34]
2024 жылғы қарашада CNN Трамптың АҚШ Қоршаған ортаны қорғау агенттігі басшысына үміткер ретінде Ли Зелдинді таңдағанын хабарлады.[35]
Экономика
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Трамп импортталатын тауарларға, әсіресе Қытайдан келетін тауарларға қойылатын баж алымдарын көтермек болғанын айтқан.[36]
Иммиграция
[өңдеу | қайнарын өңдеу]The New York Times хабарлауынша, Трамп өзінің бірінші президенттігі кезінде енгізген иммиграциялық саясатты кеңейтуді және қайта жандандыруды, соның ішінде мұсылмандардың елге келуіне тыйым салуды, пана іздеушілердің жұқпалы аурумен ауырған жағдайында елден шығаруды, иммиграциялық және кеден органдарына жаппай депортацияда көмектесу үшін полиция қызметкерлері мен сарбаздарды орнатуды және қамауға алу лагерлерін кеңейтуді көздеп отыр.[37]
2024 жылғы 10 қарашада Трамп елдегі басты шекарашы ретінде Том Хоуманды таңдағанын жария етті де,[38] Том заңсыз мигранттардың депортациялануына жауап беретін болады деді.[39]
Заң
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2024 жылғы қыркүйекте Трамп «АЛАЯҚТЫҚ жасағандарды заң толығымен жазалайтын болады» деп жазды. Ол Meta Platforms бас директоры Марк Цукербергті Американы құтқарудағы (2024) COVID-19 пандемиясы кезінде сайлау агенттіктеріне 400 миллион АҚШ долларын бергені үшін жауапқа тартамын деп қорқытты.[40]
Трамп Әділет министрлігінің Вашингтон мен Флоридада өзіне қарсы заңи қудалауын тоқтатады деп күтілуде. The Washington Post хабарлауынша, арнайы прокурор Джек Смит өзін қудалауды мерзімінен бұрын тоқтатып, Трамптың инаугурациясына дейін бас прокурор Меррик Гарландқа қорытынды есеп беруді қарастырады.[41]
Трамп бірнеше рет 2024 жылы сайлансам, 2020 жылғы 6 қаңтарда Капитолийге заңсыз басып кірген және сайлау нәтижесін жоққа шығармақ болған өзінің қолдаушыларын кешіремін деген.[42][43][44] 2024 жылғы наурыздағы жағдай бойынша сол оқиғаға қатысы бар 500 адам түрмеде отыр және 1 358 адам қылмыскер атанды.[45]
Сыртқы саясаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Израиль
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Трамп қызметіне кіріспес бұрын Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяхудан Газадағы соғысты екі айдың ішінде тоқтатуға шақырып, Иранның ядролық нысандарына шабуыл жасауға жол ашты.[46]
Украина
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жеңіске жеткеннен кейін Трамп Ресей президенті Владимир Путинге қоңырау шалып, соғысты кейінірек шешуге мүдделі екенін білдіріп, Ресей-Украина соғысын өршітпесін деді.[47]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Watson, Kathryn. Trump announces he's running for president again in 2024, CBS News (15 қараша 2022). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Orr, Gabby; Holmes, Kristen; Stracqualursi, Veronica. Former President Donald Trump announces a White House bid for 2024, CNN (16 қараша 2022). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Vakil, Caroline. Trump clinches GOP nomination, The Hill (12 наурыз 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Республикашылдар конвенциясы Трампты АҚШ президенті болуға лайық деп ұйғарды (қаз.). Азаттық радиосы (16 шілде 2024). Тексерілді, 17 шілде 2024.
- ↑ Miller, Zeke. President Joe Biden has won enough delegates to clinch the 2024 Democratic nomination, Associated Press (12 наурыз 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Nicholas, Peter. Biden secures Democratic nomination with majority of delegates, NBC News projects, NBC News (12 наурыз 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Baker, Graeme; McNamee, Michael Sheils. Biden ends re-election bid, upending White House race, BBC News (21 шілде 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Mason, Jeff; Renshaw, Jarrett; Holland, Steve. Biden ends failing reelection campaign, backs Harris as nominee.
- ↑ Klein, Betsy. Harris says she will "earn and win" Democratic nomination, CNN (21 шілде 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Korte, Gregory; Fabian, Jordan. Harris Has Enough Delegates to Clinch Nomination for President, Bloomberg News (22 шілде 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Bierman, Noah; Mehta, Seema. Kamala Harris, making history, accepts Democratic nomination and lashes Trump, Los Angeles Times (22 тамыз 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Wren, Adam. Donald Trump flips Wisconsin, Politico (6 қараша 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Yilek, Caitlin. Trump wins Wisconsin, clinching presidency, CBS News projects. See the county-by-county results., CBS News (6 қараша 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Kilander, Gustaf. What happens next? The key dates until Trump's second inauguration, The Independent (6 қараша 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Watkins, Ali Trump Is Not the First President to Come Back From Defeat. The New York Times (6 қараша 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ a b Tucker, Brianna The historic firsts of the 2024 election. The Washington Post (6 қараша 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Swan, Jonathan; Haberman, Maggie; Savage, Charlie Well Behind Schedule, Trump Names Allies to Lead Transition Team. The New York Times (16 тамыз 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Bensinger, Ken Trump Holds Up Transition Process, Skirting Ethics and Fund-Raising Rules. The New York Times (9 қазан 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Bensinger, Ken Trump Holds Up Transition Process Over Ethics Code. The New York Times (9 қараша 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Crowley, Kinsey When is Inauguration Day? What to know about the next president's swearing in. USA Today (5 қараша 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Leary, Alex; Restuccia, Andrew; Lombardo, Cara Trump Eyes High-Profile Wall Street, D.C. Veterans for Treasury Secretary. The Wall Street Journal (1 сәуір 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Lowell, Hugo. Trump to ramp up efforts to secure 2024 Republican nomination after slow start (ағыл.), The Guardian (13 January 2023). Тексерілді 17 тамыздың 2023.
- ↑ Orr, Gabby; Contorno, Steve. She helped Trump win Florida twice. Now she could lead his expected 2024 campaign, CNN (8 тамыз 2022). Тексерілді 3 наурыздың 2023.
- ↑ Susie Wiles, Trump's low-key campaign manager, seen as the frontrunner to be White House chief of staff (ағыл.). NBC News (7 November 2024). Тексерілді, 7 қараша 2024.
- ↑ Tin, Alexander Robert F. Kennedy Jr. could be on short list for HHS secretary, Trump allies say - CBS News (ағыл.). CBS News (8 November 2024). Тексерілді, 9 қараша 2024.
- ↑ Kight, Stef Scoop: Tom Cotton won't join Trump cabinet. Axios (7 қараша 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024. Мұрағат көшірмесі 7 қарашаның 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Trump says Haley, Pompeo won't be invited to join White House. CBS News (9 қараша 2024).
- ↑ Knowles, Hannah; LeVine, Marianne Trump says abortion should be left to states, does not endorse national limit. The Washington Post (8 сәуір 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Cortellessa, Eric How Far Trump Would Go. Time (30 сәуір 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Gold, Michael Trump Says He Wouldn't Sign a Federal Abortion Ban, Criticizing Arizona Ruling. The New York Times (10 сәуір 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Kashinsky, Lisa; Messerly, Megan Trump vows to veto any federal abortion ban — after previously refusing to commit. Politico (1 қазан 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Ollstein, Alice; Messerly, Megan Trump sells himself as a 'leader' on IVF, angering some Republicans. Politico (12 қыркүйек 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Davenport, Coral; Friedman, Lisa With Ready Orders and an Energy Czar, Trump Plots Pivot to Fossil Fuels. The New York Times (8 қараша 2024). Тексерілді, 8 қараша 2024.
- ↑ Friedman, Lisa; Davenport, Coral; Swan, Jonathan; Haberman, Maggie At a Dinner, Trump Assailed Climate Rules and Asked $1 Billion From Big Oil. The New York Times (9 мамыр 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
- ↑ Treene, Alayna. Trump picks former GOP congressman Lee Zeldin to lead the EPA | CNN Politics (ағыл.), CNN (11 November 2024). Тексерілді 11 қарашаның 2024.
- ↑ Ip, Greg A Second Trump Presidency Stands to Radically Remake World Trade. The Wall Street Journal (16 қазан 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Savage, Charlie; Haberman, Maggie; Swan, Jonathan Sweeping Raids, Giant Camps and Mass Deportations: Inside Trump's 2025 Immigration Plans. The New York Times (11 қараша 2023). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Collins, Kaitlan Trump expected to announce he's hiring Tom Homan, his former acting ICE director. CNN (November 10, 2024).
- ↑ Ives, Mike. Trump Names Thomas Homan ‘Border Czar’ With a Wide Portfolio, The New York Times (11 қараша 2024).
- ↑ Savage, Charlie; Haberman, Maggie; Swan, Jonathan; Gold, Michael Trump Steps Up Threats to Imprison Those He Sees as Foes. The New York Times (September 9, 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Stein, Perry; Jacobs, Shayna; Bailey, Holly; Hsu, Spencer. As Trump wins White House, special counsel weighs how to end trials, The Washington Post (6 қараша 2024). Тексерілді 6 қарашаның 2024.
- ↑ Pager, Tyler. Trump suggests that if he is reelected, he will pardon Jan. 6 Capitol rioters (ағыл.), Washington Post (30 January 2022). Тексерілді 30 қаңтардың 2022. Мұрағат көшірмесі 31 қаңтардың 2022 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Papenfuss, Mary Trump Says He'll 'Look Very Seriously' At Pardoning Jan. 6 Defendants If Reelected (ағыл.). HuffPost (17 June 2022). Тексерілді, 18 маусым 2022. Мұрағат көшірмесі 21 маусымның 2022 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Papenfuss, Mary 'Let Them All Go Now': Trump Calls For Release Of Everyone Arrested In Jan. 6 Riot (ағыл.). HuffPost (5 November 2022). Тексерілді, 6 қараша 2022. Мұрағат көшірмесі 6 қарашаның 2022 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Trump says will free US Capitol rioters if re-elected (ағыл.), The Straits Times (12 March 2024).
- ↑ Trump gives Netanyahu two months to end the war in Gaza and opens the door to attacks on Iran's nuclear facilities. ABC (6 қараша 2024). Тексерілді, 6 қараша 2024.
- ↑ Nakashima, Ellen; Hudson, John; Dawsey, Josh Trump talked to Putin, told Russian leader not to escalate in Ukraine. The Washington Post (10 қараша 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.