Дөңгелек тақталардағы шахмат
Сақина тәрізді тақтадағы шахматтың екі тарихи түрі бар нұсқалары.
Византия шахмат
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Византия шахматы (ағылш. Byzantine Chess) немесе затрикион — 11-15 ғасырлардағы Византия дворяндары арасында танымал үстел ойыны. 14 ғасырдағы парсы тарихшысының айтуынша, Шатранждан шыққан. Амулдар Персияда әл-Муддавара (дөңгелек) немесе ар-Румия (Римдік) шатранж деп аталды[1].
Олар периметрі 16 ұяшық, ені 4 ұяшықты дөңгелек (сақина тәрізді) тақтада ойнады.
Фишкалар шатранж ережелері бойынша қозғалды: епископ диагональ бойынша бір шаршыға секірді, пешкалар бірінші қозғалыста тек бір шаршы алға жылжыды (пешкалардың кесектерге айналуы болған жоқ), патшайым диагональ бойынша тек бір ұяшықты жылжытты, бұл кәдімгі шахматтағы епископ.
Осылайша, ең күшті фигуралар қарға мен сері болды.
Нәтижесінде ойын қарапайым шахматпен салыстырғанда әлдеқайда «бейбіт» режимде ойналды.
Жеңіске жету үшін қарсыластың патшасын маттау қажет емес еді.
Бір ғана «жалаңаш патша» қалған жағы жеңілген болып саналды. Пат те шығын деп саналды.
Дегенмен, ойынның көпшілігі тең аяқталды.
Ойынның екі нұсқасы болды: біріншісінде ақ патшайым жарық шаршыға, ал қара патшайым қараңғы шаршыға тұрды; екінші вариацияда екі патшайым да бір түсті шаршыларда тұрды.
Дөңгелек шахмат
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дөңгелек шахмат – Византия шахматының негізінде жасалған заманауи ойын, оның фигуралар заманауи ережелерге сәйкес қозғалуымен ерекшеленеді. Бұл нұсқаны ойлап тапқан ағылшын тарихшысы Дэвид Рейнольдс.
1996 жылдан бастап жыл сайынғы әлем чемпионаттары Ұлыбританияда орналасқан (Circular Chess Society) демеушілігімен өткізіліп келеді.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Византия шахматының теориясы Мұрағатталған 17 маусымның 2006 жылы. (ағыл.)