Ит өсіру

Ит өсіру

Ит өсіру – шаруашылық қажетіне сәйкес итті қолға үйрету, асырау. Иттер: ізшіл, иісшіл, қызмет иттері, күзетші, бақташы және көлік ретінде шанаға жегілетін, аңға салынатын, үйде ұсталатын болып ажыратылады. Ізшіл күзетші иттер шекараны, мемлекеттік және қоғамдық меншікті қорғауға, зілзала апатынан құтқаруда пайдаланылады. Иісшіл иттер кеден қызметінде, есірткі, жарылғыш заттарды тасымалдаушыларды табуға көмектеседі. Бақташы ит – малшылардың көмекшісі (малды қайырады, өрістен айдап келеді, түнде күзетеді, ұрыдан, ит-құстан қорғайды). Шанаға жегілетін иттер – солтүстік суық аймақта негізгі көлік. Қазақстанда 100 мыңнан астам бақташы ит бар. Қазақ бөрібасары, Кавказ овчаркасы, ортаазиялық овчарка, Шығыс Еуропа овчаркалары жақсы үйретілсе қойды түнде күзетумен бірге күндіз де бағады. Мал көрмей өскен иттерді бақташылыққа үйрету қиын. Сондықтан малшылар өз итінің күшігін баулып, мал бағуға үйретеді. Ал ізшіл, иісшіл қызмет иттерін ит питомнигінде өсіріп, оларды жұмсауға үйретіп, белгіленген мақсатқа сай машықтандырады. Қазақ мал өсіру ғылыми-зерттеулер институтында бақташылыққа бейім ит тұқымдары өсіріледі. Бұлар аңызақ ыстыққа және құмды жердің ауа райына көнбіс, үнемі малмен бірге жүретін, қасқырмен батыл айқасатын, сақ иттер. Сүйегі ірі, кеудесі кең, мойны жуан, басы жалпақ, тұмсығы қысқа, жүйрік. Ит питомнигінде өсірілетін Кавказ овчаркасының тұрпаты да осы тәріздес, таулы өңірде пайдалануға қолайлы келеді. Түсі көбіне қара коңыр не сары болады. Шығыс Еуропа овчаркасы машықтануға тез жаттығады. Қылшығы мықты, түбіті қалың, қырағы, малды шашау шығармайды.