Комрат
| Комрат | |
| ғағ. Komrat | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Аймағы | |
| Ауданы | |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
46°18′01″ с. е. 28°39′26″ ш. б. / 46.30028° с. е. 28.65722° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 46°18′01″ с. е. 28°39′26″ ш. б. / 46.30028° с. е. 28.65722° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1789 |
| Алғашқы дерек | |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
23 327 адам (2004) |
| Ұлттық құрамы |
72,85% - ғағауыздар, 8,92% - молдовандар, 7,33% - орыстар |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+373 298 ----- |
| Пошта индексі |
MD-3801, 3802, 3805 |
Комрат шекарасы
| |
 Ортаққордағы санаты: Комрат | |
Комрат (молд. Комрат, Comrat , ғағ. Komrat) — қала және муниципалитет Молдова Республикасының оңтүстігіндегі Ғағауыз автономиялық аумақтық бірлігінің астанасы. Автономияның халық саны бойынша ең ірі қаласы, маңызды көлік торабы, саяси, экономикалық, мәдени және ғылыми орталығы. Комрат ауданының әкімшілік орталығы.[1][2][3][4][5]
Сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Комрат Молдованың әкімшілік бөлінісінде ерекше мәртебеге ие. Қала елдің оңтүстігінде, Буджак даласының орталық бөлігінде, Үлкен Ялпуг өзенінің аңғарында, Кишиневтен 100 шақырым жерде орналасқан.[6]
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2004 жылғы халық санағы бойынша Комрат халқының саны 23327 адам: 46,91% ерлер, 53,09% әйелдер. Этникалық құрамы:
- 72,85% - ғағауыздар,
- 8,92% - молдовандар,
- 7,33% - орыстар,
- 4,80% - украиндар,
- 4,56% - бұлғарлар,
- 0,06% - поляктар,
- 0,46% - сығандар,
- 0,03% - еврейлер,
- 0,7% - басқа ұлт өкілдері.[7]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ғалымдар қала атауын «қара ат» деп аударуға болатын түрік тіліндегі «комур ат» деген екі терминнен шығарады. Аңыз бойынша, бәйге кезінде бір бай саудагердің қара тұлпары жеңіске жетіп, ол қуаныштан сол кездегі шағын ауылды оның құрметіне атайды. Атаудың шығу тегінің тағы бір нұсқасы, оның негізінде бұл атау ежелгі дәуірден, осында тұратын көшпелі тайпалардан шыққан.[8]
Комрат туралы алғашқы ресми деректер 1750 жылы Буджак төңірегінде қоныстанушылар: ғағауыздар, молдовандар, украиндар, орыстар, бұлғарлар т.б. шағын қоныстары пайда болған кезден басталады. Комраттың негізі 1789 жылы құрылған.[9]
1812 жылы Бессарабия (Комратпен бірге) Ресейдің құрамына кірді. 1819 жылы Комратқа Осман империясынан қоныс аударушылардың екінші толқыны келді. 20 ғасырдың аяғында Комрат тұрғындарының 1819 жылға дейінгі азаматтық хал актілерін тіркеу кітаптары табылды. 1906 жылы Бендеры уезіндегі Комрат ауылының шаруалары помещиктердің жерлерін бөлу үшін күресті бастап, жергілікті билік өкілдерін тұтқындап, Комрат республикасын жариялады, ол небәрі 5 күнге созылды. Бұл көтерілісті патша әскерлері басып тастады.
Комрат 1918 жылдан 1940 жылға дейін Румынияның құрамында болды. 1932 жылы Комрат алғаш рет елтаңба алды. Бұл үш мұнарасы бар күміс тәжі бар қалқан, ортасында «еркін ат» (ер-тоқымсыз) болды. Комрат (барлық Гагаузиямен бірге) КСРО-ға қосылып, 1940 жылы Молдаван КСР-інің құрамына енді. 1941 жылдан 1944 жылға дейін румын және неміс әскерлері басып алды.
1957 жылы 13 қыркүйекте Ескі және Жаңа Комрат ауылдарының қосылуы нәтижесінде Комрат қаласы құрылды. Кейіннен осы аттас теміржол вокзалындағы елді мекен қала құрамына енді.
1995 жылы Ғағауызстан халқының шешімімен Комрат Ғағауыз автономиясының астанасы болды.[10]
Экономикасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Экономикалық әлеуеті ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу кәсіпорындарына негізделген. Жергілікті экономиканың жетекші саласының бірі – жүзім шаруашылығы мен шарап жасау. «ComratVin» АҚ 8 өндірістік желісі бар және жылына 17,6 мың тонна жүзімді өңдеуге қабілетті. Зауыт жоғары сапалы шараптардың 18 маркасын шығарады: Cabernet Sauvignon, Roșu de Comrat, Comrat, Cahors және т.б.
Қаланың сауда желісін 150 дүкен және 2 базар құрайды. Комратта жеті коммерциялық банк[11] пен екі сақтандыру компаниясының филиалдары бар.[7]
Әлеуметтік сала[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Білім беру жүйесіне 6 мектепке дейінгі мекеме[12], 8 орта мектеп,[13] 3 лицей,[14][15][16] педагогикалық колледж[17] және Комрат мемлекеттік университеті[18] кіреді.
Мәдениет саласында өңірлік кітапхана,[19] түрік кітапханасы, мәдениет сарайы,[20] мұражай,[21] көркемсурет галереясы, муниципалдық театр,[22] екі ансамбль қызмет көрсетеді. Қалада ғағауыз мәдениеті мен дәстүрін насихаттап келе жатқан «Диуз-Ава»[23] кәсіби ғағауыз ансамблі бар.
Қаланың денсаулық сақтау жүйесіне орталық аурухана,[24] отбасылық дәрігерлік пункт, жедел жәрдем станциясы және профилактикалық емдеу орталығы кіреді.[7]
Қаланың назар аударарлық орындары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Православие соборы,[25][26]
- Өлкетану мұражайы,[27]
- Ғағауыз өнер галереясы,[28]
- Мұстафа Кемал Ататүрік атындағы түрік кітапханасы,[29]
- Ғағауыз халқының Даңқ аллеясы,[30]
- Азат етушілерге арналған ескерткіш,[31]
- Ауған жауынгерлеріне арналған ескерткіш,[32]
- Танкшілерге арналған ескерткіш,[33]
- Саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған ескерткіш.[34]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Комрат (Республика Молдова, Гагаузия) https://cmefy.3dn.ru/publ/gegraficheskie_obekty/goroda/komra_respublika_moldova_gagauzija/70-1-0-397
- ↑ Комрат на карте Молдовы, https://tm.maptons.com/78050
- ↑ КОМРАТ НА СПУТНИКОВОЙ КАРТЕ https://time365.info/city/komrat-moldova
- ↑ Город Комрат (Молдавия) © https://geogoroda.ru/gorod/komrat-moldaviya https://geogoroda.ru/gorod/komrat-moldaviya
- ↑ https://comrat.md/karta.html
- ↑ Столица маленькой, но гордой Гагаузии. Не слыхали про такую? https://turbina.ru/guide/Komrat-Moldova-84408/Zametki/Stolitsa-malenkoy-no-gordoy-Gagauzii-Ne-slykhali-pro-takuyu-42943/
- ↑ a b c Комрат, Гагаузия, АТО https://moldovenii.md/ru/city/details/id/87#topicHeader
- ↑ Комрат https://chrontime.com/city-md-Comrat
- ↑ КОМРАТ https://tochka-na-karte.ru/Goroda-i-Gosudarstva/1896-Komrat.html
- ↑ г. Комрат https://www.gagauzia.md/ru/ato-gagauziya/naselennyie-punktyi/komratskij-rajon/g.-komrat.html
- ↑ Банки в Комрат (Молдова) Поиск банка https://perevody-deneg.ru/country/MDA/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%80%D0%B0%D1%82/banks/
- ↑ Дошкольные учреждения https://guogagauzii.md/doshkolnye-uchrezhdeniya
- ↑ БАЗА ДАННЫХ ШКОЛ В ГОРОДЕ КОМРАТ, МОЛДОВА https://levardo.com/schools/moldova/komrat/
- ↑ Теоретический лицея им. Н. Третьякова м. Комрат https://guogagauzii.md/teoreticheskij-litseya-im-n-tretyakova-m-komrat
- ↑ Молдавский лицей имени Михая Эминеску https://spglobi.ru/moldavskii-litsei-imeni-mihaia-eminesku
- ↑ Лицей им. Д.Мавроди м.Комрат https://comrat.md/2781-licej-im-dmavrodi-mkomrat-otmetil-50letnij-jubilej.html
- ↑ Колледж имени Михаила Чакира, http://cpcomrat.educ.md/
- ↑ КОМРАТСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ https://kdu.md/ru/
- ↑ Региональная библиотека https://comrat.md/biblioteki.html
- ↑ ДОМ КУЛЬТУРЫ В КОМРАТЕ https://rutraveller.ru/place/161817
- ↑ Комратский региональный историко-краеведческий музей https://www.prospect.md/ru/history/muzei-istoriya-muzeev/komratskiy-regionalinyy-istoriko-kraevedcheskiy-muzey.html
- ↑ Комратский театр https://gagauz-teatr.com/index.php/komratskij-teatr
- ↑ Ansamblul "Diuz-Ava" a primit titlul de "Colectiv artistic emerit" al Republicii Moldova https://noi.md/md/societate/ansamblul-diuz-ava-a-primit-titlul-de-colectiv-artistic-emerit-al-republicii-moldova
- ↑ Комратская Центральная Районная Больница https://adresglob.ru/komratskaia-tsentralnaia-raionnaia-bolnitsa
- ↑ Свято-Иоанно-Предтеченский Кафедральный Собор мун. Комрат https://pravoslavie.md/svyato-ioanno-predtechenskij-kafedralnyj-sobor-mun-komrat/
- ↑ Достопримечательности в Комрате https://www.tripadvisor.ru/Attractions-g777848-Activities-Comrat_Gagauzia.html
- ↑ ИСТОРИКО–КРАЕВЕДЧЕСКИЙ МУЗЕЙ, КОМРАТ https://discovergagauzia.md/ru/attractions/kraevedcheskij-muzej-komrat/
- ↑ Региональная художественная галерея г. Комрат https://visitgagauzia.com/2020/10/13/%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%85%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%8F/ Мұрағатталған 23 шілденің 2022 жылы.
- ↑ Турецкая библиотека им. М. К. Ататюрка https://spglobi.ru/turetskaia-biblioteka-im-m-k-atatiurka
- ↑ «Аллея славы» в Комрате https://traveltimes.ru/%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%8F-%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8B-%D0%B2-%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B5/
- ↑ Памятники и мемориалы | Молдова. Часть 3 https://wwii.space/%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8-%D0%B8-%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B-%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82/
- ↑ Памятник воинам – интернационалистам, мун.Комрат https://econutag.md/pamyatnik-voinam-internaczionalistam-mun-komrat/
- ↑ Памятник танкистам- освободителям мун. Комрат https://visitgagauzia.com/2020/10/13/%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA-%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC-%D0%BE%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D0%BC-%D0%B3-%D0%BA/(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ МОЛДОВА, г. Комрат https://www.sakharov-center.ru/asfcd/pam/?t=pam&id=1871