Легирлеу

Легирлеу (нем. legіeren — балқыту, лат. lіgo — байланыстырамын, қосамын) — металл құймалардың құрамына балқыған күйінде легирлеуіш элементтерді қосу.

Легирлеу қорытпаларға белгілі бір қажетті физикалық, химиялық, механикалық қасиеттерді дарыту үшін қолданылады. Қатты дененің (мыс., жартылай өткізгіштің) бетін иондармен бомбалау жолымен оның ішіне бөгде атомдарды енгізу тәсілі арқылы да Легирлеуге болады. Мыс., болатты легирлеу — әдеттегі қоспалардан (көміртек, кремний, марганец, күкірт, фосфор) басқа арнайы енгізілетін (легирлейтін) элементтер (кремний не марганец) әдеттегіден артық мөлшерде қосылатын болады. Легирлеуіш элементтер балқыған болатқа ферроқорытпалар не лигатуралар (үстемдегіштер) түрінде қосылады. Үлкен күш түсетін бөлшектер дайындауда болатты бағалы және сирек кездесетін элементтер (никель, молибден, вольфрам, ниобий, т.б.) қосып легирлейді. Құрамындағы қоспалардың жиынтық мөлшеріне қарай төмен легирленген болат (2,5%-ға дейін), орташа легирленген (2,5 — 10%-ға дейін) және жоғары легирленген (10%-дан астам) болып ажыратылады. Шойынды Легирлеу үшін құрам бөліктеріне қоса арнайы қоспалар (хром, никель, молибден, ванадий, титан, алюминий, мыс, цирконий, т.б.) қосылады. Бұлар шойынға белгілі бір қасиеттер (тозуға ыстыққа, коррозияға төзімділік, антифрикц.) береді. Егер легирлеуіш элементтер металға кеннен өтсе, онда металл табиғи легирленген деп аталады.

Дереккөздер

Қазақ ұлттық энциклопедиясы