Құлынбек қаған
| Құлынбек қаған | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 743 — 745 | ||
| Тәж кигізу жорасы | 743 | |
| Ізашары | Озмыш қаған | |
| Ізбасары | мемлекет құлады | |
| Мұрагері | жоқ | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | Тәңіршілдік | |
| Дүниеге келуі | белгісіз | |
| Қайтыс болуы | 745 | |
| Династия | Ашина | |
| Әкесі | Пан Күлтегін | |
| Жұбайы | Пофу | |
өңдеу  |
||
Құлынбек қаған (Ашина Гулунфу) — 743 жылдан 745 жылға дейін билік еткен Шығыс Түрік қағанатының қағаны. Пан Күлтегінның ұлы. Шығыс түріктерінің соңғы қағаны.
Баймэй — Түрік қағандығының соңғы қағаны (744 —45), Өзміш қағанның інісі.[1] Басмылдар Таң империясы қолдап отырған Өзмішті өлтірген соң, Ашина тайпасының ақсақалдары Баймэй (Аққас) қағанды таққа отырғызады (744). Бұл кезге дейін Түрік қағандығының қол астында болып келген басмыл, қарлұқ, тоғыз оғыз тайпалары күшейіп, тоғыз оғыздар басшысы Құлбойла 745 жылы Баймэй қағанды өлтіріп, өз қағандығын құрды.[2]
Басқаруы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қағанаттың қалдықтарына билік етті. Ұйғырлар мен қарлұқтар басмал ханын өлтіріп, оның басын Чанъанға жіберді. Ұйғыр ханы Пэйло өзін Құтлұқ Білге Күлхан қаған деп жариялады. Ол басмылдардың бір бөлігін жойып жіберді. 744 жылы тандық әскербасы Ван Чжунцы түріктердің қалдықтарын жоюға аттандырылды. Ол 11 ру мен шығыс апа тарханын Сахэней тауының етегінде жойып жіберді. Баймей қаған батысқа қарай шегінді, алайда оны ұйғырлар қолға түсіріп, басын алды. Қағанның жесірі Пофу халықтың бір бөлігін бастап, Қытайға көшіп кетті. Қытайда қаған жесіріне атақ беріліп, өмір сүруіне жағдай жасалды. Император Сюань-цзун ( Тан әулеті, 712—756) соңғы қағанның басын алып Хуаэлоу сарайында үлкен мереке ұйымдастырды. Шығыс түріктері уақыт өте келе жойылып кетсе де, олардың ұрпақтары найман, керей сияқты тайпалар кейіннен ірі, дамыған мемлекеттерді құра алды.
Тағы қараңыз
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| ||||||||||||||||||
- ↑ Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;