Сесил Фрэнк Пауэлл

Сесил Фрэнк Пауэлл
	Сесил Фрэнк Пауэлл
	ағылш. Cecil Frank Powell
Туған күні	5 желтоқсан 1903
Туған жері	Тонбридж, Великобритания
Қайтыс болған күні	9 тамыз 1969 (65 жас)
Қайтыс болған жері	Валсассина, Италия
Ғылыми аясы	физика
Жұмыс орны	Кембридж университеті ; Бристоль университеті
Альма-матер	Кембридж университеті
Ғылыми жетекші	Чарлз Вильсон ; Эрнест Резерфорд
Несімен белгілі	Ядролық фотографиялық эмульсия ; Ашылған пион
Марапаттары	; Физика саласындағы Нобель сыйлығы (1950); Үлгі:Ломоносов үлкен медалі М. В. Ломоносов атындағы үлкен алтын медаль (1967)

Сесил Фрэнк Пауэлл (ағылш. Cecil Frank Powell; 5 желтоқсан 1903, Тонбридж, Ұлыбритания — 9 тамыз 1969, Вальсасино, Италия) — британ физик, «ядролық процестерді зерттеу және мезондарды ашудың фотографиялық әдісін жасағаны, осы әдістің көмегімен жүзеге асырғаны үшін» 1950 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты.

Өмірбаяны

Пауэлл 1903 жылы желтоқсанда Англияда дүниеге келген. Оның ата-анасы кедей болған және олар баласына жақсы өмір сүру мүмкіндіктерін арттыру үшін жақсы білім беруге бел буды. 1921 жылы Пауэлл (конкурс бойынша) Кембридж университетіндегі колледждердің бірінің стипендиясын алды, оны 1925 жылы ғылым саласында үздік бітірді. Ол өзінің ғылыми мансабын Эрнест Разерфорд басқаратын Кавендиш зертханасында бастады. 1928 жылы Кембриджде ғылыми дәрежесін алғаннан кейін, Пауэлл Бристоль университетіндегі жаңа физика зертханасында орын алды, ол өзінің мансабының қалған бөлігін 1948 жылы профессор және 1964 жылы зертхана директоры лауазымына көтерді.

Ғылыми жетістіктер

Пауэллдің тәжірибелік жұмыстарының нәтижесінде ауыр субатомдық бөлшек — пи-мезон ашылды. Пауэллдің әріптестері Джузеппе Оккиалини, Х.Мюрхед және жас бразилиялық физик Чезаре Латтес болды. Пион 1935 жылы Хидеки Юкава болжаған бөлшек болып шықты, ол Юкаваның атом ядросы теориясындағы күшті әсерлесудің берілуіне жауапты. Пауэлл Нобель сыйлығынан басқа Ломоносов медалімен марапатталды. Ол сонымен қатар 1955 жылғы Рассел-Эйнштейн манифестіне қол қоюшылардың бірі болды.

1947 жылы Пауэллдің Бристоль тобы ғарыштық сәулеленудегі жаңа бөлшекті анықтады. Пауэлл басқа екі ғалыммен бірге π- мезонды ашты және бұл субядролық бөлшектің ядролық реакцияларда пайда болғанын және ұшу кезінде тез ыдырап, µ- мезонды құрайтынын көрсетті. Жаңалық күрделі ғылыми мәселені шешіп, бөлшектер физикасында жаңа дәуірді бастауға көмектесті.

Пауэлл Бристольдің фотографиялық әдісін дамытып, қолдана бастады. Оның зертханасы мезон физикасындағы жаңа тәжірибелік жаңалықтардың қайнар көзіне және көптеген елдердің физиктерін дайындайтын халықаралық орталыққа айналды. 1950 жылы ядролық процестерді зерттеудің фотографиялық әдісін жасағаны және осы әдіс арқылы жүзеге асырылған мезондарды ашқаны үшін Нобель сыйлығының лауреаты атанды.

Элементар бөлшектер физикасында ашқан жаңалықтарымен танымал ағылшынның көрнекті ғалымы. Ол ғалымдардың әлеуметтік жауапкершілігіне қатысты мәселелермен де жақын айналысты. Пауэлл 1950 жылдардың ортасында Дүниежүзілік ғалымдар федерациясының жетекшісі болды және 1957 жылы ғылым және әлем мәселелері бойынша Пугуош конференцияларының негізін қалаушы болды. Қоғам қайраткері ретінде Пауэлл өзінің жарияланған мақалаларында жойқын қарудың қауіптілігі мен халықаралық ынтымақтастықтың қажеттігін баса айтты.

Марапаттары

Хьюз медалі (1949)
Физика бойынша Нобель сыйлығы (1950)
Бейкер лекциясы (1957)
Резерфорд медалі және сыйлығы (1960)
Келвин дәрісі (1960)
Корольдік медаль (1961)
М.В.Ломоносов атындағы үлкен алтын медаль (1967)
Гутри медалі және сыйлығы (1969)

Әдебиет

Lattes, C. M. G., Muirhead, H., Occhialini, G. P. S. & Powell, C. F. Processes involving charged mesons. Nature, 159, 694—697, (1947).

Сілтемелер

Храмов Ю. А. Пауэлл Сесиль Фрэнк (Powell Cecil Frank) // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и доп. — М. : Наука, 1983. — С. 209. — 400 с. — 200 000 экз.
Нобель комитетінің сайтынан алынған ақпарат (ағыл.)
Nature журналындағы мақала (ағыл.)