Мазмұнға өту

Шииттер

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Нәджәф қаласындағы шииттер қасиетті санайтын Әли ибн Әбу Талибтің кесенесі

Шииттер, шиғалар, шиғиттер (араб.: شيعة‎ — топ, ағым, секта) — Мұхаммед пайғамбардың өлімінен кейін пайда болған ағым. Шииттер (шиғалар) Әли ибн Әбу Талибті Пайғамбардан кейінгі билікке ең лайықты адам санап, алғашқы халифтер болған Әбу Бәкір мен Омарды зұлымдық жасады деп айыптайды. Олардың көзқарасы бойынша Әли және оның ұрпағы қателерден сақталған, олардың сөздері шариғат саналады. Олар көптеген сахабаларды Мұхаммед пайғамбардан кейін Ислам дінінен қайтқан кәпір санап, сондықтан Сүннеттен жеткен хадистерді мойындамайды. Осыған қоса олар Құран Кәрімді өзгертілген деп санайды, оның дұрыс нұсқасы Әлиде болды деп ойлайды. Шиғалардың сенімі бойынша «нағыз» Құранды Мәһди алып келеді. Шииттердің кейбіреулері Айша ананы Әлиге қарсы шыққаны үшін балағаттап, зина жасады деп айыптайды, оны тозақтық санап, қайтыс болған күнін тойлайды.

Шиитер билікке тек Әлидің ұрпағы лайықты деп, басқа әмірлер мен халифтардың билігін заңды деп санамайды. Олардың ойынша Әлидің ұрпағынан 12 имам шығып, оның он екіншісі қазір «ғайыпта». Осыған байланысты оларды «әл-Исна Ашария» (он екіліктер) атайды. Бұл соңғы имам Ақырет алдында Мәһди болып қайтып келеді дейді. Олардың сенімі бойынша бұл имамдар ғайыпты біліп, «тылсым» дүниелерден хабары бар. Алтыншы имам саналатын Джафар әс-Садиқтан кейінгі имамды таңдауда таласқан шииттер екіге бөлініп, Исмаилды қолдағандар өзіндік сенімдері бар исмаилия ағымына айналып кетеді. Олардың имамдары жәй діни көсем емес, Аллаһтан аян алатын, жаратылыстар мен Аллаһтың арасын жалғастыратын, дұғалар мен тілектерге жауап беретін Аллаһтың орынбасарлары. Оларды сүю — иман, оларды мойындамау — үлкен күпір[1][2].

Шииттердің он екі имамы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Толық мақалалары: Онекіліктер және Имам (шииттер)
Иранның Мешһед қаласындағы шиитердің имамы Әли «Ризаның» кесенесі. Әлемдегі үлкендігі бойынша Меккедегі әл-Харам мешіті мен Мединедегі Пайғамбар мешітінен кейінгі орынды иеленеді

Әл-Исна Ашария шииттерінің он екі имамы[2]:

  1. Әли ибн Әбу Талиб, шииттер оны «Мұртаза» атайды;
  2. Хасан ибн Әли ибн Әбу Талиб; шииттер оны «Муджтаба» атайды;
  3. Хусәйн ибн Әли ибн ӘБу Талиб; шииттер оны «Шәһид» атайды;
  4. Әли ибн әл-Хусәйн ибн Әли; шииттер оны «Зәйн әл-абидин» атайды;
  5. Мұхаммед ибн Әли ибн әл-Хусәйн; шииттер оны «Бақыр» атайды;
  6. Джафар ибн Мұхаммед; шииттер оны «әс-Садиқ» атайды;
  7. Мұса ибн Джафар әс-Садиқ; шииттер оны «Казым» атайды;
  8. Әли ибн Мұса ибн Джафар әс-Садиқ; шиитер оны «Риза» атайды;
  9. Мұхаммед ибн Әли ибн Мұса; шииитер оны «Тақий» немесе «Джәууад» атайды;
  10. Әли ибн Мұхаммед ибн Әли ибн Мұса; шииттер оны «Нақий» немесе «Һади» атайды;
  11. Хасан ибн Әли ибн Мұхаммед; шиитер оны «Зәкий» немесе «Аскәри» атайды;
  12. Мұхаммед ибн Хасан әл-Аскәри; шииттер оны «Мәһди» немесе «Худжжатул-қаим әл-Мунтазыр» атайды. Олардың сенімі бойынша ол һижри 256-шы жылы туылып, 260-шы жылы аспанға көтерілген. Содан кейін 329-шы жылы әкесінің үйіндегі жертөлеге кіріп, «ғайып» болып кеткен.

Шииттер туралы мұсылман ғалымдарының сөздері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Шейх Ибн Баз:

    «Шииттердің ағымдары өте көп, олардың әрқайсысының өз бидғаттары бар, бірақ олардың ішінде ең қауіптісі – Хомейнидің рафидилік сектасы немесе пайғамбарымыздың ﷺ марқұм болған жанұясынан дұға тілейтін имамилер. Олар өз имамдары ғайыпты біледі деп сенеді, әрі олар сахабаларға тіл тигізеді»[3].

  • Мұхаммед Насыруддин әл-Албани:

    «Мен Хомейнидің бес кітабын оқып шықтым және сол кітаптардағы әрбір сөз – күпірлік, ширк және Құран аяттары мен пайғамбарымыздың ﷺ Сүннетіне бүтіндей қайшы келеді деп толық айта аламын. Сол кітаптардағы нәрсені оқып және соған иланған әрбір кісі – кәпір болады, тіпті ол намаз оқып, ораза тұтып, өзін мұсылманмын деп санаса да»[4].

Шииттердің ағымдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Толық мақаласы: Зәйдилік

Зәйдилік (араб.: زيدية‎) — өздерінің негізін қалаушысы деп Зәйд ибн Әли «Зәйн әл-абидин» ибн әл-Хусәйн ибн Әли ибн Әбу Талибты санайтын шиғалардың ағымы. Кезінде Иран, Ирак және Хиджаз жерлерінде көп таралып, өздерінің бірнеше мемлекетін құрған: Солтүстік Африкадағы Идрисилер мемлекеті (һижри 789-926 жж.), Табаристанда (һижри 863-928 жж.), Йеменде (һижри 901 ж.). Олардың Йеменнің кейбір бөлігіндегі билігі 1962-шы жылдың 26-шы қыркүйегіндегі революцияға шейін жалғасты. Сенімдерінде мутазилиттік жолы ұстанып, шииттердің ағымы болғанымен, олардың жолы басқа шииттерге қарағанда сүнниттерге жақынырақ. Олар «жасырын имамға» сенбейді, Әбу Бәкір мен Омар ибн әл-Хаттабты сөкпейді, күнадан сақталған деп тек Әлиді, Фатиманы және екі баласын атайды. Оларда басқа шииттер рұқсат берген уақытша неке харам саналады. XX-шы ғасырдың соңындағы саны 7 миллионға жуық. Йемен халқының біраз бөлігін құрайды[1].

Исмаилиттер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Толық мақалалары: Исмаилия, Қарматтар, және Батыния

Исмаилия (араб.: إسماعيلية‎) (батыния, қарматтар, т.б.) ағымы өздерін Джафар әс-Садиқтың үлкен ұлы Исмаилмен байланыстырады. Олар оны жетінші имам санап, басқа шииттерге қайшы пікірді ұстанады. Кейбір мұсылман ғалымдары оларды христиандар мен яһудилерден жаман Исламның жаулары санап, оларды мұсылман санатына кіргізбейді. Атауларына сәйкес («батын» —жасырын) олардың наным-сенімдері жасырын, жарияланбайды. Олардың кейбіреулері Құранды мойындамайды, Мұхаммед пайғамбардан кейін де пайғамбарлар болады деп санайды, Ақырет күнін, жәннәт пен тозақты мойындамайды. Олардың шектен шыққандары соншалықты, Әли ибн Әбу Талибты құдай санап, оған құлшылық қылады[5]. Исмаилиттердің кейбіреулері өздерін пайғамбар санаған (мысалға исмаилит болған атақты араб ақыны Әбу Таийб әл-Мутанабби). Намаз оқитын исмаилиттер намаз оқығанда өздерінің діни басшысы және имамы Аға Хандарына қарап оқып, өздерінің зекеттерін соған береді.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. a b «Общее исследование основ, на которых зиждется религия шиитов-имамитов» — Мухибб ад-Дин аль-Хатыб Мұрағатталған 10 маусымның 2015 жылы.
  2. a b Вероубеждения шиитов имамитов — Шейх Мамдух ибн Әли әл-Харби (орыс.)
  3. «Мәджмуғ әл-фәтәуә», 4/439
  4. «Шиға имамия исна ашария фи мизаниль-ислам»
  5. باطنية — islamweb.net