Қараңғы энергия
Қараңғы энергия (ағылш. Dark energy) — космогогияда энергияның бір түрі, ол әлемнің математикалық модельінде жасалып, біздің әлеміміздің кеңеюін бақылауы үшін жасалған. Қараңғы энергияны түсіндірудің 2 нұсқасы бар: Космологиялық константа және Квинтессентия
Космологиялық константа - бүкіл ғалам өзгермейтін тұрақты тығыздықпен толтырылған Квинтессентия - динамикалық аудан , ол жерде энергиялық тығыздық уақыт пен кеңістік арасында өзгеріп отырады.
Қараңғы энергия - ғарышты ендіретін және көрінетін заттарға гравитациялық әсердің теориялық және байқаушы нәтижелерінің арасындағы айырмашылықтарды ескеретін гравитациялық әсер ететін теріс қысым жасайтын энергияның гипотетикалық түрі. Қараңғы энергия тікелей бақыланбайды, сондай-ақ астрономиялық объектілер арасындағы гравитациялық өзара әрекеттесулерді байқаудан туындайды.
«Қараңғы энергия» термині теориялық космолог Майкл Тернермен жасалған.
Қараңғы Энергияның Предусоры
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Физиктер қараңғы энергия туралы, космологический тұрақты туралы білмей тұрып, Эйнштейннің түпнұсқалық салыстырмалық теңдеулерінің ерекшелігі болды, ол ғаламды статикалық күйге келтірді. Әлем жүзеге асырылғаннан кейін, ғарыштық тұрақты константасы нөлге тең болатын ... болжамдар көп жылдар бойы физиктер мен космологтар арасында үстем болған.
Қараңғы Энергияны ашу
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1998 жылы екі түрлі командалар - Supernova Cosmology Project және High-z Supernova Search Team - олардың екеуі де ғаламның кеңеюінің баяулауын өлшеу мақсаттарына жете алмады. Шын мәнінде, олар тек баяулау ғана емес, сонымен бірге күтпеген үдеткіш . (Жақсы күтпеген дерлік: Стивен Уайнберг осындай болжамды бір рет жасады)
1998 жылдан бері қосымша дәлелдер осы анықтаманы қолдауға жалғастырды, бұл ғаламның алыстағы өңірлері шын мәнінде бір-біріне қатысты жылдамдатады. Тұрақты кеңеюдің немесе баяу кеңеюдің орнына, кеңею жылдамдығы тез артады, яғни Эйнштейннің түпнұсқалық ғарыштық тұрақты болжамын қараңғы энергия түрінде бүгінгі теорияларда көрінеді.
Соңғы зерттеулер көрсеткендей, Әлемнің 70% астам қараңғы энергиясын құрайды. Шын мәнінде, шамамен 4% ғана қарапайым, көрінетін заттардан тұрады деп есептеледі. Қараңғы энергияның физикалық табиғаты туралы қосымша мәліметтерді суреттеп, қазіргі заманғы космологтардың негізгі теориялық және байқаушы мақсаттарының бірі болып табылады.