Арно Аллан Пензиас

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Арно Пензиас
ағылш. Arno Penzias

220px
Туған күні

26 сәуір 1933 (1933-04-26)

Туған жері

Мюнхен, Германия

Қайтыс болған күні

22 қаңтар 2024 (2024-01-22) (90 жас)

Қайтыс болған жері

Сан-Франциско, АҚШ

Азаматтығы

 АҚШ

Ғылыми аясы

физика

Жұмыс орны

Bell Labs

Альма-матер

Нью-Йорк Қалалық колледжі,
Колумбия университеті

Несімен белгілі

ғарыштық микротолқынды фондық сәулеленуді ашушы

Марапаттары


Генри Дрейпер медалі (1977)
Гершель медалі (1977)
Нобель сыйлығы Физика саласындағы Нобель сыйлығы (1978)
Карл Янский лекциясы (1983)
Гарольд Пендер сыйлығы (1991)

Арно Аллан Пензиас (Arno Allan Penzias; 26 сәуір 1933, Мюнхен) — американдық астрофизик, профессор, ғарыштық микротолқынды фондық сәулеленуді ашқаны үшін физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты (1978).

Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Германияда еврей отбасында дүниеге келген. Алты жасында ол «Киндертранспорт» бағдарламасы арқылы Ұлыбританияға эвакуацияланды. Бірнеше аптадан кейін оның ата-анасы да фашистік Германиядан қашып, 1940 жылы отбасы Америка Құрама Штаттарына қоныстанды. Нью-Йоркте Сити Колледжді (1954) және Колумбия университетін бітірді[1], онда магистр (1958) және докторлық (1962) дәрежесін алды. 1963 жылдан бастап «Bell Telephone Laboratories» компаниясының ғылыми қызметкері. 1976-1979 жылдары компания жүргізген радиотолқындар физикасы саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын басқарды. 1979 жылдан бастап ол «Bell Telephone Laboratories»-те бүкіл зерттеу бағдарламасының басқарушы директоры болды.

Ғылыми жетістіктер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Микротолқынды қабылдағыштағы күшейткіш ретінде мазерді пайдалана отырып, Арно Пензиас антеннаның ішіне берілген сәулелену көзіне бағытталған екінші қабылдағышты орналастыру арқылы антеннаны баптау дәлдігін арттыру мәселесін шешті. Осы антеннаны пайдаланып, ол жұлдызаралық кеңістіктегі гидроксил молекуласын анықтады. 1963 жылы физик Роберт Вилсонмен біріге отырып, ол радиоастрономияда пайдалану үшін рупорлық антеннаны бейімдей бастады. Оның күшейткішінің дәл баптауы және ультра жоғары сезімталдығы ғалымдарға жерден тыс радиокөздердің қарқындылығын өлшеуге мүмкіндік берді. Орнатуға радиокедергі сүзгісін қосу арқылы ғалымдар зерттелетін көзге жақын аспанның кез келген бөлігінен түсетін өңдік сәулеленудің қарқындылығын өлшей алды. 1964 жылы ғалымдар Кассиопея А радиосигналдарын өлшеу үшін өз жүйесін пайдалана отырып, ғарыштық микротолқынды фон сәулеленуін ашты[2], бұл Үлкен жарылыс теориясы аясында ыстық және суық Ғаламды жақтаушылар арасындағы дауды біріншілердің есебіне тоқтатты[3]. Миллиметрге дейінгі толқын ұзындығымен сәулеленуді анықтай алатын қабылдағыш жасап, оны 36 фут радиотелескопқа қосу арқылы ғалымдар көміртегі тотығы мен алты жұлдыз аралық молекуланы ашты. Ғарыштық микротолқынды фон радиациясын ашқаны үшін Пензиас (Уилсонмен бірге) физика бойынша Нобель сыйлығын алды (1978 жылғы сыйлықтың төрттен бірі, сол жылғы сыйлықтың жартысы Питер Капицаға, ал қалған ширегі Уилсонға берілді).

Марапаттар және академия мүшелігі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Арно Аллан Пензиас – АҚШ Ұлттық ғылым академиясының (1975) [4], АҚШ Ұлттық инженерлік академиясының (1990), Америка өнер және ғылым академиясының, Америка астрономиялық қоғамының, Трентон колледжінің Қамқоршылық кеңесінің, Ұлттық Ғылым қорының АҚШ астрономия жөніндегі консультативтік комиссиясының мүшесі, АҚШ Ұлттық ғылым академиясының Генри Дрейпер медалімен және Лондон Корольдік астрономиялық қоғамының Гершель медалімен марапатталған. Арно Пензиас сонымен қатар Париж обсерваториясының құрметті дәрежесіне ие.

Әлеуметтік белсенділік[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2016 жылы ол Гринписке, Біріккен Ұлттар Ұйымына және бүкіл әлемдегі үкіметтерді генетикалық түрлендірілген организмдермен (ГМО) күресуді тоқтатуға шақыратын хатқа қол қойды[5][6][7].

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Arno Allan Penzias  (ағыл.). ieeeghn.org. Тексерілді, 2 қыркүйек 2012.
  2. ↑ Рафаил Нудельман, «Нечаянное открытие века»  (орыс.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 наурыз 2010.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 ақпан 2010.
  3. ↑ Владимир Сурдин Реликтовое излучение  (орыс.). Энциклопедия Кругосвет. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 желтоқсан 2020.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 тамыз 2020.
  4. ↑ Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, Vol. 75, No. 9 (Sep., 1978), pp. 4598-4632
  5. ↑ Joel Achenbach 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs  (ағыл.). Washington Post. Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 маусым 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 тамыз 2020.
  6. ↑ Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs) | Support Precision Agriculture  (ағыл.). supportprecisionagriculture.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 тамыз 2020.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 6 тамыз 2020.
  7. ↑ Список нобелевских лауреатов подписавших письмо. Басты дереккөзінен мұрағатталған 2 қыркүйек 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 30 маусым 2016.

Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Нобель сыйлығының лауреаттары, энциклопедия, 1-2 том, Мәскеу, Прогресс, 1992 ж.
  • Қысқаша еврей энциклопедиясы, 1-11 томдар, Иерусалим, 1976-2005
  • Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономдар: өмірбаяндық нұсқаулық. — 2-бас., қайта қаралған. және қосымша — Киев: Наукова Думка, 1986 — 512 б.
  • Алан Саймонс. Еврейлердің 20 ғасырға қосқан үлесі, Поло баспасы, Лондон, 1997 ж.
  • Дүниежүзілік өмірбаяндық энциклопедиялық сөздік, Мәскеу, БРЭ, 1998
  • С.А.Фридман, еврей Нобель сыйлығының лауреаттары, қысқаша өмірбаяндық сөздік, Дограф, Мәскеу, 2000, ISBN 5-93431-011-9

Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бұл үлгіні қарау Бұл үлгіні талқылау Бұл үлгіні өңдеу

Рихтер / Тинг (1976) • Ф. Андерсон / Мотт / Ван Флек (1977) • Капица / Пензиас / Р. Вильсон (1978) • Глэшоу / Салам / Вайнберг (1979) • Кронин / Фитч (1980) • Бломберген / Шавлов / К. Сигбан (1981) • Вильсон (1982) • Чандрасекар / Фаулер (1983) • Руббиа / ван дер Мер (1984) • фон Клитцинг (1985) • Руска / Бинниг / Рорер (1986) • Беднорц / Мюллер (1987) • Ледерман / Шварц / Стейнбергер (1988) • Рамзей / Демельт / Пауль (1989) • Фридман / Кендалл / Р. Тейлор (1990) • де Жен (1991) • Шарпак (1992) • Халс / Дж. Тейлор (1993) • Брокхауз / Шалл (1994) • Перл / Райнес (1995) • Д. Ли / Ошеров / Ричардсон (1996) • Чу / Коэн-Таннуджи / Филлипс (1997) • Лафлин / Штермер / Цуи (1998) • ’т Хоофт / Велтман (1999) • Алферов / Кремер / Килби (2000)

«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Арно_Аллан_Пензиас&oldid=3270707» бетінен алынған