Клиффорд Шалл
| Клиффорд Гленвуд Шалл | |
| ағылш. Clifford Glenwood Shull | |
.jpg) | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Питтсбург, Пенсильвания штаты, АҚШ |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Медфорд, штат Массачусетс, АҚШ |
| Азаматтығы | |
| Ғылыми аясы | |
| Марапаттары |
|
Клиффорд Гленвуд Шалл (23 қыркүйек 1915, Питтсбург, Пенсильвания – 31 наурыз 2001) — Нобель сыйлығының лауреаты американдық физик.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шалл Питтсбургтегі Шенли орта мектебінде оқыды, Карнеги технологиялық институтында бакалавр дәрежесін және Нью-Йорк университетінде PhD дәрежесін алды. Соғыс уақытында Нью-Йорктегі Бикон ауданында Техас компаниясында жұмыс істеді, содан кейін Клинтон зертханасында (Ок-Ридж ұлттық зертханасы) қызмет атқарды, ақырында 1955 жылы MIT-ге қосылды және 1986 жылы зейнетке шықты.
Ол 2001 жылы 31 наурызда 85 жасында қайтыс болды.
Зерттеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Клиффорд Г. Шалл 1994 жылы физика бойынша Нобель сыйлығын канадалық Бертрам Брокхаузпен бірге алды.[1] Екеуі жүлдені нейтронды шашырау техникасын жасағаны үшін жеңді. Ол сондай-ақ конденсирленген заттар бойынша зерттеулер жүргізді. Профессор Шаллдың сыйлығы нейтрондық шашыраудағы алғашқы жұмысы үшін берілді, бұл әдіс атомдардың материалдың ішінде қай жерде орналасқанын рикошеттік оқтар сияқты қараңғыда кедергілердің қай жерде екенін көрсетеді.
Нейтрондар шоғы берілген материалға бағытталған кезде, нейтрондар зерттелетін үлгідегі атомдар арқылы секіреді немесе шашырап кетеді. Нейтрондардың бағыттары соқтығысқан атомдардың орналасуына байланысты өзгереді, содан кейін атомдардың орналасуларының дифракциялық үлгісін алуға болады. Атомдардың материалдың қай жерде орналасқанын және олардың бір-бірімен өзара әрекеттесуін түсіну материалдың қасиеттерін түсінудің кілті болып табылады.
"Содан кейін біз жақсырақ терезе әйнегін, жақсырақ жартылай өткізгіштерді, жақсырақ микрофондарды қалай жасауға болатынын ойлай аламыз. Мұның бәрі олардың жұмысының артындағы іргелі ғылымды түсінуге оралады", - деді 79 жастағы профессор Шалл, Нобельді жариялаған күні. ...
Ол [ізашар жұмысын] 1946 жылы қазіргі Оак-Ридж ұлттық зертханасында бастады. Сол кезде ол былай деді: «Ок-Ридж ғалымдары соғыс кезіндегі Ок-Ридждегі және соғыс кезіндегі Манхэттен жобасымен байланысты басқа жерлерде жасалған ақпарат пен технология нағыз шынайы ғылыми қолданысты табуға қатты алаңдады.."
Профессор Шалл Эрнест Волланмен бірігіп, келесі тоғыз жыл бойы материалдардың атомдық құрылымын зерттеу үшін ядролық реакторлар шығаратын нейтрондарды пайдалану жолдарын зерттеді.
Шаллдың пікірінше, ол сол уақытта жұмыс істеген ең маңызды мәселе материалдардағы сутегі атомдарының орнын анықтау болды.
«Сутегі атомдары барлық биологиялық материалдарда және басқа да көптеген бейорганикалық материалдарда бар», - деді бірде ол, "бірақ сіз оларды басқа әдістермен көре алмадыңыз. Нейтрондармен бұл мүлдем басқаша болып шықты және біз сутегі бар құрылымдар туралы бір нәрсе біле алатынымызға өте қуандық және қуаныштымыз."
Профессор Шалл шашырау техникасын жетілдіре отырып, нейтронның негізгі қасиеттерін зерттеді. Ол сондай-ақ магниттік материалдардың алғашқы нейтрондық дифракциялық зерттеулерін бастады.... «Егер Америка Құрама Штаттарында «нейтрондардың шашырауының атасы» бар болса, ол профессор Шалл», - деп жазды Энтони Нунес..., Род-Айленд университетінің физика профессоры....
Шалл 1955 жылы MIT-ге толық профессор ретінде келіп, 1986 жылы зейнеткерлікке шықты, дегенмен ол «менің ескі ғылыми зертханамның қалдықтарында» тәжірибе жасап жатқан студенттерге баруды және «иығына қарауды» жалғастырды.
Профессор Шаллдың марапаттарына 1956 жылы Америка Физика қоғамынан алған Бакли сыйлығы және Америка өнер және ғылым академиясына (1956) және Ұлттық ғылым академиясына (1975) сайлану кіреді. 1993 жылы ол «Қатты денелердің атомдық және магниттік құрылымдарын зерттеуде нейтрондық дифракция әдістерін әзірлегені және қолданғаны» үшін Швеция Корольдік Ғылым академиясының Грегори Аминофф сыйлығын алды.
Құрмет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шаллдың жеке марапаттары мен сыйлықтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Оливер Э. Бакли сыйлығымен марапатталған, американдық физикалық қоғам, 1956
- Американдық өнер және ғылым академиясына сайланды, 1956
- Ұлттық ғылым академиясына сайланды, 1975
- Швеция Корольдік ғылым академиясының Грегори Аминов атындағы сыйлығымен марапатталды, 1993
- Физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты, 1994, канадалық физик Бертрам Брокхаузпен бөлісті.
- Антарктидадағы Шалл роктары оның құрметіне аталған
Шалл құрметіне арналған баспасөз хабарламалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Кэррол, Синди. «Карнеги Меллон университеті Нобель сыйлығының лауреаты Клиффорд Шалл құжаттарын алды және қосымша сыйлық топтаманы зерттеушілерге қолжетімді етеді», (12 наурыз, 2004): Карнеги Меллон университеті.
- Стивенсон, Дэниел С. «Шалл 40 жыл бұрын жасаған жұмысы үшін физика бойынша Нобельді жеңіп алды» Мұрағатталған 27 мамырдың 2012 жылы., The Tech-Online Edition. Т. 114, № 68, 7 ақпан, 1995: Массачусетс технологиялық институты (MIT).
- «Ок-Ридж Нобель сыйлығының лауреатына құрмет көрсетеді», Ок-Риджд ұлттық зертханасы.
Шалл құрметіне арналған сыйлықтар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Нейтрон физикасы бойынша Клиффорд Г. Шалл сыйлығы, Американың нейтронды шашырау қоғамы.
- Clifford G. Shull Fellowship, Oak Ridge ұлттық зертханасы.
Жарияланымдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Шалл, К.Г., Воллан, Э.О. және MC Марни. "Нейтрондық дифракцияны зерттеу", Oak Ridge Ұлттық зертханасы (ORNL), Америка Құрама Штаттарының Энергетика министрлігі (алдыңғы агенттік Атом энергиясы жөніндегі комиссия арқылы), (22 қазан, 1948).
- Рандл, Р.Э., Шалл, К.Г. және Э.О. Воллан. «Рентген және нейтрондық дифракция арқылы торий мен цирконий дигидридтерінің кристалдық құрылымы», Эймс зертханасы, Ок-Риджд ұлттық зертханасы (ORNL), Америка Құрама Штаттарының Энергетика департаменті (Атом энергиясы жөніндегі комиссияның бұрынғы агенттігі арқылы), (20 сәуір, 1951).
- Натанс Р., Ристе Т., Ширане Г. және К.Г. Шалл. «Антиферромагниттік монокристалдар бойынша поляризацияланған нейтронды зерттеулер: № 4 техникалық есеп», Массачусетс технологиялық институты (MIT), Брукхавен ұлттық зертханасы, Америка Құрама Штаттарының Энергетика департаменті (Атом энергиясы жөніндегі комиссияның бұрынғы агенттігі арқылы), Ұлттық қауіпсіздік агенттігі (NSA), Әуе күштерінің ғылыми зерттеулер басқармасы (AFOSR), (26 қараша, 1958).
- Шалл, К.Г. «Төмен температура және нейтрондық физиканы зерттеу: қорытынды есеп, 1986 ж. 1 наурыз – 1987 ж. 31 мамыр», Массачусетс технологиялық институты (MIT), Америка Құрама Штаттарының энергетика департаменті, (27 шілде, 1989).
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Clifford G. Shull, co-winner of 1994 Nobel Prize in physics, is dead at 85. MIT-News. Massachusetts Institute of Technology (2 сәуір 2001). — «Professor Shull shared the 1994 Nobel Prize with Professor Bertram S. Brockhouse of McMaster University, Hamilton, Ontario, Canada.» Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 мамыр 2012. Тексерілді, 27 желтоқсан 2010.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Clifford Shull on Nobelprize.org including the Nobel Lecture, December 8, 1994 Early Development of Neutron Scattering
- Full-text digital archive of Clifford G. Shull papers
| ||||||||||
- Алфавит бойынша тұлғалар
- Алфавит бойынша ғалымдар
- 23 қыркүйекте туғандар
- 1915 жылы туғандар
- 31 наурызда қайтыс болғандар
- 2001 жылы қайтыс болғандар
- Алфавит бойынша Нобель сыйлығының иегерлері
- Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері
- АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшелері мен корреспондент мүшелері
- Нобель сыйлығының иегерлері (АҚШ)
- Физиктер
- АҚШ физиктері