Абсолюттік монархия

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Басқару формасы бойынша әлем елдері:[a]
     Президенттік республикалар
     Аралас республикалар
     Атқарушы биліктің қызметін парламент сайлаған президент атқаратын Парламенттік республикалар
     Атқарушы билік премьер-министрдің қолында болатын Парламенттік республикалар
     Парламенттік монархиялар
     Дуалисттік монархиялар
     Абсолюттік монархиялар
     Бірпартиялық жүйелі мемлекеттер
     Әскери диктатура

Абсолюттік монархия (лат. absolutus – сөзсіз, шексіз) — монарх басқаратын монархияның бір түрі. Абсолюттік монархияда монарх еш жағдайда шектелмейтін және абсолютті билікке ие.[1] Көбінесе мұндай монархиялар тұқым қуалайды.

Абсолюттік басқару жүйесі XVI ғасырдың аяғы мен XVII ғасырда өзінің «шыңын» көрді, ол Францияның XIV Луи және Испанияның II Филипп сияқты қайраткерлерінің басқарудың автократиялық формасымен байланысты болды. Англиядағы монарх I Чарльз де абсолюттік монархияны орнатамын деп, парламентті қажетсіз деп санады, бұл ақыр соңында ағылшын азаматтық соғысына (1642–1651) және оның өліміне әкеледі. Абсолютизм алдымен француз төңкерісінен кейін, кейінірек Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін айтарлықтай төмендеді.

Қазіргі абсолютті монархияларға Бруней, Эсватини,[2] Оман,[3] Сауд Арабиясы,[4] Ватикан[5] және Біріккен Араб Әмірліктерін құрайтын жеке әмірліктер[6] жатады. Абсолютті монархиялар кейде құқықтық құжаттармен бекітілгенімен, олар монархтың билігі шектелген (мысалы, заң шығарушы орган немесе жазылмаған әдет-ғұрыптар арқылы) немесе премьер-министр сияқты басқа шенеуніктердің өкілеттіктерімен теңестірілетін конституциялық монархиялардан ерекшеленеді.[1]

Қазіргі абсолюттік монархтар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

     Қосалқы ұлттық монархияны белгілейді

Мемлекеті Суреті Монархы Туған күні Жасы Таққа отырғаны Өкілеттігі Түрі Дереккөзі
 Бруней Хассанал Болкиах сұлтан 15 шілде 1946 78 4 қазан 1967 57 жыл, 5 күн Тұқым қуалайды [7]
Шарджа Басшы III Сұлтан бин Мұхаммед әл-Қасими 2 шілде 1939 85 25 ақпан 1972 52 жыл, 8 ай, 14 күн Тұқым қуалайды [8]
Әл-Фуджайра Басшы Хамад бин Мұхаммед аш-Шарқи 22 ақпан 1949 75 18 қыркүйек 1974 50 жыл, 21 күн Тұқым қуалайды [8]
Ажман Басшы IV Хумайд ибн Рашид ан-Нуайми 1931 92–93 6 қыркүйек 1981 43 жыл, 1 ай, 3 күн Тұқым қуалайды [8]
 Эсватини Ңуэньяма III Мсвати 19 сәуір 1968 56 25 сәуір 1986 38 жыл, 5 ай, 14 күн Тұқым қуалайды, сайланбалы [9]
Дубай Басшы Мұхаммед ибн Рашид әл-Мактум 15 маусым 1949 75 4 қаңтар 2006 18 жыл, 9 ай, 5 күн Тұқым қуалайды [8]
Умм-әл-Қайуайн Басшы Сауд бин Рашид әл-Муалла 1 қазан 1952 72 2 қаңтар 2009 15 жыл, 8 ай, 8 күн Тұқым қуалайды [8]
Рас-әл-Хайма Басшы Сауд ибн Сақр әл-Қасими 10 ақпан 1956 68 27 қазан 2010 13 жыл, 11 ай, 12 күн Тұқым қуалайды [8]
 Ватикан Рим папасы Франциск 17 желтоқсан 1936 87 13 наурыз 2013 11 жыл, 6 ай, 26 күн Сайланады [10]
 Сауд Арабиясы Салман ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд патша 31 желтоқсан 1935 88 23 желтоқсан 2015 9 жыл, 8 ай, 16 күн Тұқым қуалайды, сайланбалы [11]
 Оман Хейсам бен Тариқ сұлтан 11 қазан 1954 69 11 қаңтар 2020 4 жыл, 8 ай, 28 күн Тұқым қуалайды [12][13]
Абу-Даби Басшы Мұхамед ибн Заид әл-Нахайян 11 наурыз 1961 63 13 мамыр 2022 2 жыл, 4 ай, 26 күн Тұқым қуалайды [8]

Қосымша ақпарат

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Бұл карта де-факто емес, де-юре басқару формаларын көрсетеді.

Тағы қараңыз

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ a b Harris, Nathanial Монархияның жүйелері = Systems of Government Monarchy — Evans Brothers, 2009. — ISBN 978-0-237-53932-0.
  2. ↑ Eswatini country profile  (ағыл.). BBC News (12 April 2023). Тексерілді, 11 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 29 қыркүйектің 2023 Wayback Machine мұрағатында
  3. ↑ Q&A: Elections to Oman's Consultative Council  (ағыл.). BBC News (30 December 2011). Тексерілді, 11 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 17 ақпанның 2024 Wayback Machine мұрағатында
  4. ↑ Cavendish, Marshall Дүние жүзі және оның ұлттары. Таяу Шығыс, Батыс Азия және Солтүстік Африка = World and its peoples. Middle East, western Asia and northern Africa — Marshall Cavendish, 2007. — Б. 78. — ISBN 978-0-7614-7571-2.
  5. ↑ State Departments  (ағыл.). vaticanstate.va. Тексерілді, 11 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 2 қарашаның 2013 Wayback Machine мұрағатында
  6. ↑ Vatican to Emirates, monarchs keep the reins in modern world  (ағыл.). The Times of India (2 May 2011). Тексерілді, 11 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 2 қарашаның 2013 Wayback Machine мұрағатында
  7. ↑ Prime Minister. Премьер-министрдің ресми сайты. Тексерілді, 12 қараша 2011. Мұрағат көшірмесі 7 қазанның 2011 Wayback Machine мұрағатында
  8. ↑ a b c d e f g Walters, Timothy және Barwind, Jack A. Біріккен Араб Әмірліктеріндегі БАҚ және қазіргі заман (41-том) = Media and Modernity in the United Arab Emirates: Searching for the Beat of a Different Drummer — Free Speech Yearbook, 2004. — Б. 151–163. doi: 10.1080/08997225.2004.10556311
  9. ↑ Simelane, H.S. Свазиленд: III Мсватидің билігі (3-том) = Swaziland: Mswati III, Reign of (3 vol.) — Fitzroy Dearborn, 2005. — Б. 1528–30. id: 9781579584559
  10. ↑ Argentina's Jorge Mario Bergoglio elected Pope  (ағыл.). BBC News (14 March 2013). Тексерілді, 13 наурыз 2013.
  11. ↑ Saudi Arabia's King Abdullah dies  (ағыл.). BBC News (23 January 2015). Тексерілді, 23 қаңтар 2015.
  12. ↑ About H.M the Sultan. Оман үкіметі. Тексерілді, 12 қараша 2011. Мұрағат көшірмесі 18 қаңтардың 2012 Wayback Machine мұрағатында
  13. ↑ Nyrop, Richard F {{{тақырыбы}}} = Area Handbook for the Persian Gulf States — Wildside Press LLC, 2008. — Б. 341. — ISBN 978-1-4344-6210-7.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Абсолюттік_монархия&oldid=3293843» бетінен алынған