Амур облысы
| Ресей Федерациясының субъектісі | |||||
|
Амур облысы | |||||
| |||||
|
| |||||
|
Елордасы |
Благовещенск | ||||
| 14-орында | |||||
|
Барлығы |
361,908 км² | ||||
|
Барлығы |
▼756,198[1] (2023) 2,09 адам/км² | ||||
|
Барлығы, ағым. баға |
301,1 млрд руб. (2018) 378,3 мың руб. | ||||
| Қиыр Шығыс | |||||
| Қиыр Шығыс | |||||
| орысша | |||||
|
Губернаторы |
Василий Орлов | ||||
| 28 | |||||
| RU-AMU | |||||
| MSK+6 (UTC+10) | |||||
.svg)
Амур облысы (орыс. Амурская область, Орысша айтылуы: [ɐˈmurskəjə ˈobləsʲtʲ]) — Ресей Федерациясы субъектілерінің бірі, облыс, Қиыр Шығыс федералды округіне жатады.
Облыстың әкімшілік орталығы — Благовещенск қаласы. Халық саны 756,198 адам[1] болып келетін бұл субъекттің жер ауданы 361,908 км² тең. Облыс Амур өзенінің атымен аталған. Амур облысының құрамына 9 қала, 24 кент және 616 ауыл кіреді.[2]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Амур облысы 1858 жылы 8 (20) желтоқсанда шекарада құрылды: жерінен Амур, Шилка, Арғұн және Өлөне өзендері ағады. Осы шекаралардағы облыс аумағы 449 535 км² құрады.[3]
1858–1884 жылдары бұл аймақ Шығыс Сібір генерал-губернаторлығының, содан кейін 1884-1917 жылдары Амур маңы генерал-губернаторлығының құрамында болды. 1878 жылы 5 шілдеде Амур облысының елтаңбасы бекітілді.[4]
1917 жылғы азамат соғысы кезінде облыс аумағында Амур Еңбек Социалистік Республикасы болды, 1920 жылғы 6 сәуірден 1922 жылғы 16 қарашаға дейін Қиыр Шығыс республикасының құрамында болды, ол жойылғаннан кейін Қиыр Шығыс облысының құрамына кірді. Бұрынғы шекараларындағы Амур облысы Амур губернаторлығына айналды.
1926 жылы Қиыр Шығыс облысы Қиыр Шығыс өлкесі болып өзгертіліп, провинция аумағында екі әкімшілік округ құрылды: орталығы Благовещенскідегі Амур ауданы және орталығымен Рухлово ауылындағы Зея ауданы. 1930 жылы округтік бөлім таратылып, аудандар Хабаровскідегі облыстық атқару комитетінің тікелей бағыныстылығына берілді. 1932 жылы облыстық дивизия қалпына келтірілді: Амур облысына Амур және Зея аудандарының жері кірді. 1934 жылы бұрынғы Зея әкімшілік округінің шегінде Зея облысы құрылды, 1937 жылы таратылды, оның аудандары Чита облысының құрамына енді.
1932–1938 жылдары облыс Приморье және Хабаровск болып бөлінген Қиыр Шығыс өлкесінің құрамында болды. Амур облысы соңғысының бөлігі 1948 жылға дейін ғана болды.
1948 жылы 2 тамызда облыс Хабаровск өлкесінен РКФСР дербес облысы болып бөлініп, оның құрамына Чита облысының аудандары кірді.
Алтын өндіруге негізделген экономикалық қарқынды өсу сол кезде басталып, халықтың тұрмысы жақсарды. Қиыр Шығыс кеңейген сайын электр қуаты мен тұрғын үй сияқты қызметтерге сұраныс артты, бұл құрылыс жобаларының жаңа айналымын ынталандырды. Қиыр Шығыс округінің көп бөлігін әлі күнге дейін электр қуатымен қамтамасыз ететін Зея су электр станциясы салынды.[2]
Географиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Орналасуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Амур облысы Ресейдің оңтүстік-шығысында, солтүстігінде Становой жотасы мен оңтүстігінде Амур өзенінің арасында орналасқан. Солтүстігінде Саха Республикасымен, шығысында Хабаровск өлкесі мен Еврей автономиялы облысымен, оңтүстігінде Қытайдың Хэйлунцзян регионымен және батысында Забайкалье өлкесімен шектеседі. Становой жотасы Саха Республикасы мен Амур облысы арасындағы бөлу сызығын құрайды және облыстың бүкіл солтүстік шекарасы арқылы таралады.
Облыс арқылы көптеген өзендер өтеді, сондықтан Ресейдің Қиыр Шығысындағы гидроэнергетикалық ресурстардың 75% құрайды.
Климаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Амур облысының климаты континенттік болып келеді. Жаздағы орташа ауа температурасы +20 °C болса, қыста ол -30 °C болады.[2] Жылдық жауын-шашын мөлшері шамамен 850 мм. Облыста қылқан жапырақты ормандар мен маньчжур жапырақты ормандары, ал тауларда ергежейлі балқарағайлар мен альпі тундралары басым.[2]
Пайдалы қазбалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Амур облысында пайдалы қазбалардың көптеген түрлерінің айтарлықтай қоры бар; дәлелденген қорлар 400 миллиард АҚШ долларына бағаланады. Ең маңыздыларының арасында алтын, күміс, титан, молибден, вольфрам, мыс және қалайы бар. Сондай-ақ 70 миллиард тоннаға жуық қара көмір мен қоңыр көмір қоры бар. Болжалды темір кен орындары 3,8 миллиард тонна деп бағаланады. Гарин кен орны толығымен барланған және оның құрамында 389 миллион тонна темір рудасы бар екені белгілі. Амур облысы сонымен қатар титанның перспективалы көзі болып табылады, оның ішінде Большой Сейім кен орны ең маңызды болып табылады.[5]
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2010 жылғы санақ бойынша Амур облысының халық саны 830,103 адамға тең.[6]
Ұлттық құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Ұлт | Халқы | % |
|---|---|---|
| Орыстар | 689,864 | 90.0% |
| Украиндар | 4,422 | 0.6% |
| Армяндар | 2,988 | 0.4% |
| Әзербайжандар | 1,709 | 0.2% |
| Өзге ұлт өкілдері | 25,860 | 3.4% |
| Ұлтын айтпаған | 42,069 | 5.5% |
Діни құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2012 жылғы сауалнамаға сәйкес Амур облысы халқының 25,1%-ы Орыс православ шіркеуін ұстанады, 5%-ы ешбір шіркеуге жатпайтын жалпы христиандар, 1%-ы ешқандай шіркеуге жатпайтын немесе басқа (орыс емес) православие дінін ұстанады, және 1% Ислам дінін ұстанады.[8]
Халықтың 41%-ы «рухани, бірақ діни емес» деп мәлімдейді, 24%-ы атеист, ал 2,9%-ы басқа дінді ұстанады немесе сұраққа жауап бермеді.[8]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ a b Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (орыс.) (1 января 2023). Тексерілді, 9 шілде 2023.
- ↑ a b c d Amur Region: Kommersant Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Положение об образовании области и о преобразовании г. Благовещенска в административный центр — 8 желтоқсан 1858, Ресей империясының толық заңдар жинағы, 2-жиналысы, Т. XXXIII, ст. 33862. — С. 452.
- ↑ ВЫСОЧАЙШЕ утверждено: Къ №58684. ГЕРБЪ Амурской области. Тексерілді, 12 шілде 2023.
- ↑ Russia: All Regions Trade & Investment Guide (PDF) Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 (орыс.). Тексерілді, 12 шілде 2023.
- ↑ Национальный состав населения. Тексерілді, 30 желтоқсан 2022.
- ↑ a b Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia (2012).