Сол Беллоу

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Сол Беллоу
ағылш. Saul Bellow
Туған күні

10 маусым 1915 (1915-06-10)

Туған жері

Лашин, Квебек, Канада

Қайтыс болған күні

5 сәуір 2005 (2005-04-05) (89 жас)

Қайтыс болған жері

Бруклайн, Массачусетс, АҚШ

Марапаттары

Нобель сыйлығы Әдебиет саласындағы Нобель сыйлығы (1976)

Саул Беллоу (ағылш. Saul Bellow, шын аты Соломон Беллоус; 10 маусым 1915(19150610), Лачин, Квебек, Канада - 5 сәуір 2005, Бруклайн, Массачусетс, АҚШ) — еврей текті американдық жазушы, прозашы, эссеист және оқытушы ретінде де белгілі. Әдеби қызметі үшін ол Пулитцер сыйлығымен, 1976 жылғы әдебиет бойынша Нобель сыйлығымен және АҚШ-тың өнер саласындағы ұлттық медалімен марапатталды. Ол Көркем әдебиет бойынша Ұлттық кітап сыйлығы (ағыл.)қаз. үш рет жеңіп алған жалғыз жазушы. 1990 жылы Америка әдебиетіне қосқан ерекше үлесі үшін Ұлттық кітап сыйлығының медалін алды. Американдық философиялық қоғамының мүшесі (1998)[1] .

Көрнекті шығармаларға мыналар жатады: «Оджи Марштың «Оги Марчтың шытырман оқиғалары (ағыл.)қаз.», «Хендерсон, жаңбырдың билеушісі (ағыл.)қаз.», «Герцог (ағыл.)қаз.», «Сэммлер мырзаның планетасы (ағыл.)қаз.», «Уақытыңды жоғалтпа (ағыл.)қаз.», «Гумбольдт сыйлығы» және Равельштейн (ағыл.)қаз.. Беллоудың жеке есебі бойынша, оның барлық кейіпкерлерінің ішінде, «Хендерсон, жаңбыр билеуігісінен» Юджин Хендерсон оған[2] ұқсас. Сол Беллоу 20 ғасырдың ең ұлы жазушыларының бірі ретінде кеңінен танымал[3].

Өмірбаяны

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ерте жылдар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сол Беллоу 1915 жылы 10 маусымда Канаданың Квебек провинциясындағы Лашинде (қазіргі Монреальдың бөлігі) дүниеге келген. Туған аты Соломон Беллоус[4][5]. Ата-анасы Леша (қыз күнінде Гордин) және Авраам Беллоус Санкт-Петербургтен (Ресей империясы) эмиграциядан[4][5] кейін екі жылдан кейін дүниеге келген. Оның үш үлкен ағасы болған — әпкесі Зельда (кейінірек Джейн, 1907 жылы туған), ағайынды Мойше (кейінірек Морис, 1908 жылы туған) және Шмуэль (кейінірек Самуэль, 1911 жылы туған). Беллоу литва-еврей отбасы болатын; оның әкесі Вильнюсте дүниеге келген.

Беллоу тоғыз жаста болғанда, оның отбасы Чикагоның батыс жағындағы Гумбольдт саябағы аймағына көшті. Бұл қала оның көптеген романдарының фонына айналды. Беллоудың әкесі Авраам пияз импорттаушысы болып, сонымен қатар наубайханада жұмыс істеді, көмір жеткізіп берді, бутлегерлік пен айналысты[5]. Беллоудың 17 жасында анасы Лиза қайтыс болды. Ол өте діндар болатын және кіші ұлы Солдың раввин немесе концерттік скрипкашы болғанын қалады. Бірақ ол кейіннен діни тәрбиесіне нәрсеге қарсы шығып, оны «тұншықтырғыш ортодоксия» деп атап, жас кезінен бастап жаза бастады[5].

Сол бала кезінде қатты ауырып, осы кезден кітап оқуға құмарлығы оянды. Ол Гарриет Бичер Стоудың «Том ағайдың үйі» романын оқығаннан кейін жазушы болуды шешті. Беллоудың Інжілге деген сүйіспеншілігі иврит тілін үйренген кезде төрт жасында басталды. Беллоу сондай-ақ Уильям Шекспирді және XIX ғасырдағы ұлы орыс жазушыларын оқығанды ұнататын. Чикагодағы антропософиялық қоғамда антропософиялық зерттеулерге қатысты[6].

Білім алу және алғашқы мансап

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Беллоу Чикагоның батыс жағындағы Тулей орта мектебінде оқыды, онда ол жазушы Исаак Розенфельдпен достасты. Өзінің 1959 жылы шыққан «Хендерсон жаңбыр билеушісі» романында Розенфельд бейнесінде Дафу патшаға қолданған.

Сол Беллоу ат. кітапхана. (Лашин, Квебек)

1933 жылы ол орта мектепті бітіріп, Чикаго университетіне оқуға түсті, екі жылдан кейін Солтүстік-Батыс университетіне ауысты, оны 1937 жылы антропология және әлеуметтану ғылымдары бакалавры дәрежесімен бітірді. Миннесота, Нью-Йорк, Бостон және Чикаго университеттерінде профессор болды. Болашақ троцкист Сол Беллоу Мексикаға Леон Троцкиймен кездесуге барды, бірақ кездесуге дейін де оған қастандық жасалып, Беллоу революционердің өлім аузында жатқанын көрді.

Беллоу өзінің жазушылық мансабын идиш тілінен әдеби шолулар мен аудармаларды жариялаудан бастады. Жазушының алғашқы шығармалары оған XX-шы ғасырдағы ең күшті американдық жазушылардың бірінің даңқын қамтамасыз етті.

Сол Беллоу және Деян Стоянович (Чикаго, 1992) )

Марапаттары және Нобель сыйлығы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Алғашқы романы «Аспан мен жердің арасында» (1944) оған атақ-даңқ әкелді, оның басты проблемасы – қоғам жүктеген әлеуметтік, ұлттық және моральдық міндеттер хаосында адамның «менін» сақтау. Бұл тақырып Беллоу жұмысында басымдыққа ие болды. «Оги Марчтың шытырман оқиғалары» (1953) «Жылдың үздік кітабы үшін Ұлттық сыйлыққа» ие болды. Өзіне жат буржуазиялық әлемде өзіне орын таба алмай жүрген зиялы қауымның трагедиясына арналған «Герцог» романы (1964 да сол сыйлықпен марапатталды 1965).

1976 жылы Беллоу «өзінің жұмысында органикалық түрде біріктірілген заманауи мәдениетті гуманистік пайымдауы және ұқыпты талдауы үшін» әдебиет саласындағы Нобель сыйлығын алды. 1983 жылы Франция президенті Беллоуды Құрмет легионының орденімен марапаттады .

1988 жылы АҚШ-тың ұлттық өнер медалімен марапатталды.

Өмірінің соңғы жылдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1995 жылы ол балықтан қатты уланып қалды[7].

2005 жылы 5 сәуірде Бруклинде, Массачусетс штатында қайтыс болды. Брэтлбородағы Морнингсайд зиратында жерленген.

Библиография

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Прозалық шығармалар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Аспан мен жердің арасында / ағылш. Dangling Man (1944)
  • Жәбірленуші / The Victim (1947)
  • Оги Марчтың шытырман оқиғалары / The Adventures of Augie March (1953)
  • Уақытыңды жоғалтпа / Seize the Day (1956, экранизирован в 1986)
  • Хендерсон — жаңбыр патшасы / Henderson the Rain King (1959)
  • Герцог / Herzog (1964)
  • Мосбидің естеліктері және басқа әңгімелері / Mosby's memoires and other stories (сборник рассказов) (1968)
  • Мистер Заммлердің планетасы / Mr. Sammler’s Planet (1970)
  • Гумбольдттен сыйлық / Humboldt’s Gift (1975) — Пулитцер сыйлығы 1976 жыл
  • Декан желтоқсаны / The Dean’s December (1982)
  • Ашықауыз және басқа әңгімелер / Him with His Foot in His Mouth (әңгімелер жинағы) (1984)
  • More Die of Heartbreak (1987)
  • Ұры / A Theft (1989)
  • Белларозаға байланысты / The Bellarosa Connection (1989)
  • Мен жайлы естелік / Something to Remember Me By (1990)
  • The Actual (1997)
  • Равельштейн / Ravelstein (2000)
  • Таңдаулы әңгімелер / Collected Stories (2001)
  • Күміс табақ және басқа әңгімелер / A Silver Dish and Other Stories
  • әңгімелер:
  • Көгілдір үйден кету
  • Әуелгісінше
  • Грин мырзаны іздеу
  • Гонзага қолжазбалары
  • Әке болу
  • Туысқандар

Пьесалар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • «Соңғы талдау» / The Last Analisis (1964? )

Өмірбаяндық эсселер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • «Иерусалимге және кері: жеке әсерлер» / То Jerusalem and Back: A Personal Account» ( 1976 )
  • Барлығы қосылады (1994)

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ APS Member History. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 қазан 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 7 қыркүйек 2021.
  2. ↑ The New York Times, Mel Gussow and Charles McGrath[2005, in Saul Bellow, Who Breathed Life into American Novel, Dies at 89.]. Тексерілді 26 тамыздың 2015.
  3. ↑ Obituary: Saul Bellow Мұрағатталған 21 қаңтардың 2023 жылы. BBC News, Tuesday, 5 April 2005
  4. ↑ a b Library of America Bellow Novels 1944—1953 Pg.1000.
  5. ↑ a b c d Mel Gussow and Charles McGrath, Saul Bellow, Who Breathed Life Into American Novel, Dies at 89 Мұрағатталған 2 сәуірдің 2015 жылы., The New York Times 6 April 2005. Retrieved 21 October 2008.
  6. ↑ Saul Bellow: Letters. www.newstatesman.com. Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 мамыр 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 26 мамыр 2018.
  7. ↑ The wordly mystic’s late bloom | Books | The Guardian. Басты дереккөзінен мұрағатталған 17 желтоқсан 2017.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 29 қыркүйек 2017.

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Сол_Беллоу&oldid=3387165» бетінен алынған