Эдуард Уади Саид

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Эдвард Саид
Edward Said
Туған кездегі есімі

Edward Wadie Said

Туған күні

1 қараша 1935 (1935-11-01)

Туған жері

Иерусалим, Палестина

Қайтыс болған күні

25 қыркүйек 2003 (2003-09-25) (67 жас)

Қайтыс болған жері

Нью-Йорк, АҚШ

Эдуард Уади Саид (1 қараша 193525 қыркүйек 2003, ағылш. Edward Wadie Said, араб.: إدوارد وديع سعيد‎) — америкалық әдебиет және музыка сыншысы, мәдениеттанушы, пианист және интеллектуал. Тегі араб елдерінен тарайды. Әлемге әйгілі «Ориентализм» шығармасының авторы. Бұл кітапта Батыс мемлекеттерінің Гығыс туралы қалыптасқан таным принциптерін және батыс ғылымынын колониалдық саясатты ақтағаны және қолдағаны үшін сынайды.

Колумбия университетінің профессоры. Америка Лингвистика Академииясының президенті ретінде қызмет етті. Америка ғылым және өнер Академиясына мүше, Америкалық Философия қоғамына мүше. Ғалымның ориенталистік көзқарастарының негізін тереңінен білу үшін де оның өміріне назар аударған жөн. Өйткені ол Батыс әлемінің Шығысқа деген ұстанымын, ғұмырының жартысынан көбін Америкада өткізуі арқылы «Шығыс адамы» ретінде басынан өткерді. Эдуард Саид 1935 жылы Иерусалимде христиан отбасында дүниеге келген. Бастауыш және орта білімін Мысырда ағылшын тілінде білім беретін отарлаушылардың мектебінде алды. Кейін Принстон мен Гарвард университеттерінде жоғары білімге ие болды. Университетте білім алып жүргенде жазғы демалысын Ливанға қоныс аударған отбасының жанында өткізіп, онда әдебиет, музыка мен философияны үйренетін[1].

Ориентализм[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Э.Саид '«Ориентализм»' деп аталатын зерттеуінде Ориентализм ұғымының пайда болуын Еуропаның Орта және Таяу Шығыста ғасырлар бойы үстемдік етуімен байланыстырады.Аталған еңбек алғаш рет 1978 жылы жарық көрген. Содан бері түпнұсқа ағылшын тілінде бірнеше рет баспа бетін көріп, әлемнің 36 тіліне аударылған. Автор ориентализмді Батыстың Шығысты тануының күрделі, көпсатылы жүйесі деп қарауды ұсынады. Ориентализмді ол өз кезегінде жалпыға белгілі классикалық мәтіндерді зерттеу мен талдауға арналған академиялық жолдан басқа категория деп санайды. Саидтің айтуынша, «Ориентализм – Батыста империялық отарлау экспансиясының тәжірибесінде қалыптастырылған шығыс адамы жайлы белгілі бір көзқарас». Э. Саид өз еңбегінде осы жағдайдың қалай туындап, қай жолмен қалыптасқанын өткен және жаңа тарихқа көз сала отырып, жан-жақты талдайды.

Кәсіби әдебиеттанушы ретінде Саид үш бөлімнен тұратын кітабының алғашқы екі бөлімінде («Ориентализмнің аумағы» және «Ориенталистік құрылымдар мен қайта құрылымдар») жаңа заманғы Батыстың Шығыс туралы үстірттеу түсініктерін түрлі тарихи және әдеби мәтіндер арқылы терең сараптап берген. Ал «Ориентализм бүгін» атты үшінші бөлімінде ол «Шығыс туралы жаңсақ пікір қалыптастыру әрекетінің» қазіргі ғылыми ортада жалғасып жатуы мүмкін екеніне нұсқайды. Дәл осы бөлімнің, әсіресе автордың ұлыбританиялық-америкалық шығыстанушы Бернард Льюистің тұжырымдарына қатысты пайымдарының Батыстағы академиялық ортада сынға ұшырағанын атап өту ләзім. Кейбір замандас зерттеушілер Саид өз тұжырымын дәлелдеу үшін Льюистің мәтіндерін үзіп-жұлып, өзіне тиімді түрде ғана пайдаланды деп ойлайды.

Ориентализм– эстетикалық, ғылыми, экономикалық, әлеуметтанулық, тарихи және филологиялық мәтіндердің дәнекерлігімен түсіндіруге» тырысқан гео-экономикалық көзқарастардың жиынтығы[2]. 2019 жылы «Жаңа гуманитарлық білім. 100 жаңа оқулық» мемлекеттік бағдарлама аясында Ұлттық аударма бюросынан тұңғыш рет қазақ тіліне аударды. Кітап қатты мұқабамен 10 000 тиражбен басылды [3]. Мемлекеттік бағдарлама аясында Қазақстанның жоғары білім беру мекемелерінің кітапханаларына таратылды. Кітапты қазақ тіліне аударған Колумбия университетінің магистрі, шығыстанушы Тимур Муктаров аударды.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]