Теңіз-Қорғалжын ойысы
Теңіз-Қорғалжын ойысы — Ақмола облысының оңтүстік-батысында, Сарыарқаның орта бөлігінде орналасқан тереңдігі 304 м ойыс.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Солтүстігінде Атбасар жазығымен, шығысында Нияз және Ерейментау тауларының батыс сілемдерімен, оңтүстігінде Желдіадыр мен Шадыралы тауларының, Мұзбел қыратының солтүстік сілемдерімен, батысы Терісаққан өзенінің аңғарымен шектеледі.
Жер бедері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Батыстан шығысқа қарай 200 км-ге, солтүктен оңтүстікке қарай 120 км-ге созылып жатыр. Абсолюттік биіктігі 300 - 500 м. Солтүстікте бедері көлдік-аллювийлі, шығысы – аллювийлі аккумулятты жазық. Оңтүстігінде қатпарлы негіз бетіндегі денудац. мүсіндік (цоколдық) жазық пен үстірт таралған. Батысын денудац. ұсақ шоқылар мен күмбез, конус тәрізді төбелер мен жондар алып жатыр.
Геологиялық құрылымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан қалқанының тілінуінен тектоникалық жолмен пайда болған ойыс жоғарғы тас көмірдің, неогеннің төмен және орта төрттік дәуірдің шөгінді жыныстарынан түзілген.
Климаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Климаты континенттік. Қысы суық, қар жамылғысы (орташа қалыңдығы 20 см) 140 күн жатады. Қаңтардың орташа температурасы –17°С. Жазы ыстық, қуаң, шілденің орташа температурасы 20°С. Жауын-шашынның көп жылдық орташа мөлшері 250 – 300 мм.
Су жүйесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ойыспен Нұра, Құланөтпес, Көң, Керей, Қыпшақ, Талдысай, Шыбынды, т.б. ұсақ өзендер ағады. Теңіз-Қорғалжын ойысы көлдерге бай. Үлкендері: Теңіз, Қыпшақ (Әжібексор), Керей, Қияқты, Қожакөл және бұрынғы Қорғалжын көлінің орнында пайда болған Асаубалық, Есей, Қоқай, Шолақ. Олардан басқа Нұраның жайылмасы мен ескі аңғарда ұсақ көлдер көп.
Топырағы мен өсімдіктері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ойыста негізінен қызғылт қоңыр, қоңыр, сор-таңды бозғылт қоңыр топырақтар тараған. Қараған, тобылғы, бетеге, селеу, қылқан селеу, көкшұнақ бетеге, жусан, сарсазан, қарабарақ, сорқаңбақ, өзен-көл жағалауларында қамыс, құрақ, т.б. өседі. Теңіз-Қорғалжын ойысының басым бөлігін Қорғалжын қорығы алып жатыр. Қалған бөлігі Ақмола облысының Егіндікөл, Қорғалжын және Қарағанды облысының Нұра аудандары шаруашылықтарының қарамағында.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ АТАМЕКЕН: Географиялық энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: "Қазақ энциклопедиясы", 2011. - 648 бет. ISBN 9965-893-70-5