Шиелі ауданы

Қазақстан ауданы
Шиелі ауданы
Әкімшілігі
Облысы	Қызылорда облысы
Аудан орталығы	Шиелі
Ауылдық округтер саны	22
Кенттік әкімдіктер саны	1
Ауыл саны	38
Әкімі	Айтбай Насриддинұлы Жандарбеков
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Шиелі кенті, Рысқұлов көшесі, №6
Тарихы мен географиясы
Координаттары	44°10′12″ с. е. 66°18′00″ ш. б.44.17000° с. е. 66.30000° ш. б. / 44.17000; 66.30000
Құрылған уақыты	1938
Жер аумағы	34,3 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	85 271 адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (96,92%), орыстар (1,92%), корейлер (0,76%), басқа ұлт өкілдері (0,40%)
Сандық идентификаторлары
Автомобиль коды	11
Шиелі ауданының әкімдігі

Шиелі ауданы – Қызылорда облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. 1938 жылы құрылған. Жер аумағы 34,3 мың км². Орталығы – Шиелі кенті.

Географиялық орны

Аудан батысында Сырдария ауданы және Қызылорда қаласымен, оңтүстігінде Өзбекстан Республикасымен, оңтүстік-шығысында Жаңақорған ауданымен, шығысында Түркістан облысының Созақ ауданымен шектеседі.

Тарихы

Шиелі ауданы Қазақ КСР Жоғарғы Советі Президиуымының Жарлығымен 1928 жылы қыркүйек айында құрылған. Ауданның жалпы жер көлемі 3239755 га.

Шиелі ауданы - ежелгі Сырдария өзенінің орта ағысына орын тепкен киелі мекен. Шығысында алты алашқа белгілі Сығанақ, Бестам шаҺары, теріскейінде Оңтүстік өңірге етене сұғына жатқан қарт Қаратау жатыр. Одан әрі Арқадан бастау алып Шиелі жеріне келіп тірелетін Сарысу өзені "Таңбалы тас" тұр. Талай тарихи оқиғаның куәсі болған атақты « Телікөл» де осы өңірде. Батысы облыс орталығының шекарасына иек артқан, түстігінде байырғы сары жел өлке – Қызылқұм.

XX ғасыр әлемдік дамуда небір ғылыми ашылулардың куәсі болса, Шиелі жерінің азаматтары да өздерінің жаңа дәуірдегі 80 жылдығы кезінде ғасырларға тең өсу, өркендеу жылдарының куәсі болды.

ХІХ ғасырдың соңында орыс армиясының Сыр бойын басып алғаннан кейін орыс көшпенділерінің келуі, 1903-1905 жылдары Орынбор-Ташкент теміржолының салынуы өңірдің бет бейнесін өзгертумен бірге халық санасының оянуына да ықпал етті. Орыс генералы Скоблев атындағы поселке 1919 жылдың 19 майында Шиелі атауына ие болды. Ғасыр басындағы алғашқы онжылдықта Шиелі халқы Қызылқұмнан түйемен сексеуіл дайындап, Орта Азия мен Ресейге жіберсе, кейін тар табан теміржолдың салынуы нәтижесінде жұртшылық теміржол вагондарымен даңқты Сыр жігерлерін (сексеуіл) жан-жаққа жөнелте бастады. Алғаш «Таштоп», кейін ЛЗУ атанған мекемелер осы қажырлы істердің айғағы. Шындығында, мұның өзі бір кездері егін мен мал шаруашылығы, жеміс пен жидек өсірумен шұғылданған халықтың өркениетке деген ұмтылысының бір көрінісі болды. Жергілікті халық жоңышқа өсіруді кең көлемде қолға алып, Түркістан әскери округіне жоңышқа дайындаудың базасына айналды. Алғаш коммуналар мен ұжымдық шаруашылықтардың құрылуы барша жұрттың отырықшы елге айналып, аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуына негіз қалады. Шиелі ауданының өткен ғасыр басындағы алғашқы адымы осылайша басталған-ды.

1929-1930 жылдары аудан мақта, күріш, арпа, сұлы егумен айналысып, төрт түлік малды көбейтті. Шиелі өңірінде сауатсыздықты жою, білім мен ғылымға деген ұмтылыс көрініс тапты. Жаңадан мектептер салынып, малшылар мен диқандардың балаларының білім алуына жағдай жасалынды. Халықтың денсаулығын сақтау жөнінде де жаңа бағдарламалар жүзеге асырыла бастады.

Шиелі өңірінде өзінің жанкешті еңбегімен елінің де, өзінің де даңқын шығарған даңғайыр дихан Ыбырай Жақаев болды. Осындай тұлғалардың жойқын тегеуріні Шиелі алқабында сонау соғыс қарсаңында, 1940 жылы 14 мың кетпен қатысқан Шиелі каналының қазылуы еді. Толағай еңбектің нәтижесінде Сырдың жарты арнасындай болған осы бас канал қазіргі бүкіл Шиелі аймағы су жүйелерінің бастауындай болды. Халықтың нанға қол жеткен сәті шын мәнінде осы кезеңнен басталды. 1947 жылы Ыбырай Жақаевтың, мұнан соң Ким Ман Самның, кейіннен Шиелілік 38 Еңбек Ерінің жоғары еңбек марапатына ие болуы аудан көлемінде ғана емес, жалпы Сыр бойына егіншілікке бет бұрудың нәтижесі еді. Сол бастама 1960 жылдардан бері өрісі кеңіп өркен жайған жас Жақаевшылар қозғалысына ұласты.

Аудан өзінің даму тарихында еңбек пен ерліктің, ынтымақ пен бірліктің ұлы куәсіндей талай жеңістерге қол жеткізді. 2000 жылғы Сыр бойындағы он ғасыр адамдарының бесеуі Шиеліліктер: М.Шоқай, Ы.Жақаев, Ш.Есенов, Н.Бекежанов, Ә.Тәжібаевтардың болуы тарлан саясаткер, даңғайыр диқан, зерделі ғалым, жезтаңдай әнші мен арқалы ақын тәрбиелеуде бұл өлкенің белгілі орын алатындығын дәлелдесе керек.

Аумақтық әкімшілік бөлінісі: 1 кент және 22 ауылдық округтерінен тұрады.

Аудандағы 40 елді – мекенде барлығы 77121 адам тұрады. Оның ішінде кент орталығында 30459 адам, ауылдық елді – мекендерде 46662 адам тұрады. Олар, 21 ұлт өкілінен құралған. Аудан тұрғындарының негізін 95,7 пайызын қазақ, 1,9 пайызын орыс, 1,4 пайызын корей ұлтының өкілдері құраса, қалған 1,0 пайызын басқа ұлт өкілдері құрайды.

Аудан бойынша 47 тарихи – сәулет ескерткіштері тізімге алынған. Олар археологиялық, архитектуралық, монументтік және тарихи ескерткіштер болып бөлінген. Ескерткіштердің көпшілігі Сарысу өзенінің бойында және Телікөл аумағына орналасқан.

Аудан халқына 1 аудандық мәдениет үйі, «Жеңіс» мәдениет үйі, 6 ауылдық мәдениет үйлері мен 19 ауылдық клубтар, 5 халықтық ұжымдар, 2 мәдени қызмет көрсету кешені, 32 мемлекеттік жүйедегі кітапханалар, 2 музей мәдени қызмет етуде.

Ауданда 40 мектеп (оның 32 орта, 5 негізгі, 3 бастауыш) жұмыс істейді. Олардың 19 – ы типтік жобада, қалғандары ыңғайластырылған ғимараттарда орналастырылған. 20 мектепке дейінгі мекеме, 2 мектептен тыс мекеме (Әуез мектебі және оқушылар үйі) бар.

Ауданда 23 СТК – дан бөлек 4 саяси партия өкілдіктері, 15 ҮЕҰ, 3 кәсіптік одақтар ұйымдары, 6 діни, 2 жастар қоғамдық бірлестіктері бар.

Әлеуметтік-экономикалық паспорты

2011 жыл 1 шілдеге

АУДАННЫҢ АУМАҒЫ 3239755 га

Елді мекендердің аумағы

Шиелі кенті 3687 Ауылдық округтер Ақмая 12965 Ақтоған 105328 Алмалы 2965 Бәйгеқұм 3382 Бестам 4875 Гигант 21592 Жанатурмыс 19479 Еңбекші 498609 Жиделіарық 2753 Жөлек 70805 Жуантөбе 6614 Иіркөл 19652 Керделі 7095 Қарғалы 418902 Майлытоғай 92658 Сұлутөбе 608075 Қоғалы 415176 Талаптан 416641 Тартоғай 338832 Телікөл 84726 Төңкеріс 15972 Ортақшыл 68972

Аудан жерлерінің санаты: • ауылшаруашылық жерлер - 192540 га • елді мекендер жері - 61646 га • өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және басқа жерлер- 4376 га • орман қорының жері - 1663265 га • су қорының жері - 18545 га • бос жерлер - 1486543 га

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
24747	▲36809	▲48905	▲56048	▲62790	▲73896	▲75306	▲83139

Тұрғындар саны – 82 399 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 96,70%, орыстар – 2,05%, корейлер – 0,84%, басқа ұлт өкілдері – 0,42%.

Әкімшілік бөлінісі

38 елді мекен 22 ауылдық округ пен 1 кенттік әкімдікке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы (2021)
Ақмая ауылдық округі	Ақмая ауылы	2	▼2569
Ақтоған ауылдық округі	Досбол би ауылы	1	▲1101
Алмалы ауылдық округі	Алмалы ауылы	4	▲2144
Бәйгеқұм ауылдық округі	Бәйгеқұм ауылы	1	▼2224
Бәйтерек ауылдық округі	Бидайкөл ауылы	3	▲4207
Бестам ауылдық округі	Бестам ауылы	1	▲2007
Еңбекші ауылдық округі	Еңбекші ауылы	2	▲1836
Жаңатұрмыс ауылдық округі	Байсын ауылы	1	▲1096
Жиделіарық ауылдық округі	Жиделіарық ауылы	1	▲1013
Жөлек ауылдық округі	Жөлек ауылы	2	▼1706
Жуантөбе ауылдық округі	Алғабас ауылы	1	▲3405
Иіркөл ауылдық округі	Ыбырай Жақаев ауылы	2	▲3714
Керделі ауылдық округі	Нартай Бекежанов ауылы	1	▲2777
Қарғалы ауылдық округі	Бұланбай бауы ауылы	1	▼1235
Қоғалы ауылдық округі	Тұрсынбай датқа ауылы	1	▼1021
Майлытоғай ауылдық округі	Майлытоғай ауылы	1	▼678
Ортақшыл ауылдық округі	Ортақшыл ауылы	2	▲1448
Сұлутөбе ауылдық округі	Сұлутөбе ауылы	3	▼3001
Талаптан ауылдық округі	Бала би ауылы	1	▼3651
Тартоғай ауылдық округі	Тартоғай ауылы	4	▼2167
Телікөл ауылдық округі	Әбділда Тәжібаев ауылы	1	▼1558
Тұран ауылдық округі	Шеген Қодаманов ауылы	1	▲3278
Шиелі кенттік әкімдігі	Шиелі кенті	1	▲35972

Аудан басшылары

• 1928 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Шушанян Говор Агенесович
• 1929 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы – Федосов
• 1940 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Коморов Ефим
• 1940 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Кенжеғараев Әбен
• 1941-1945 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Жүгрәлин Ғиззат
• 1945-1948 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Иманқұлов Иса
• 1948-1952 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Қаракөзов Көмекбай (керейіт)
• 1952 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Нұржанов Алпысбай
• 1952-1954 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Әлжанов Әмзе
• 1954-1957 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Оспанов Сейдолла
• 1957-1962 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Әбдікәрімов Исатай
• 1962-1964 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Сопбеков Байбол
• 1964-1970 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Мұхамеджанов Ғафур
• 1970-1983 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Бәйімбетов Орынбасар
• 1983-1987 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Шаухаманов Сейілбек
• 1987-1989 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Әбенов Абдолла
• 1989-1992 жылы Шиелі аудандық партия комитетінің І хатшысы - Ахметжанов Машарап
• 1992-1994 жылы Шиелі ауданының әкімі - Ердешбаев Жолдасбек
• 1994-1995 жылы Шиелі ауданының әкімі - Әбибуллаев Ибрагим
• 1995-2000 жылы Шиелі ауданының әкімі - Тұрабаев Жарылқасын
• 2000-2001 жылы Шиелі ауданының әкімі - Жүсіп Серік
• 2001-2008 жылы Шиелі ауданының әкімі - Мұстафаев Ерлан Төлегенұлы
• 2008-2013 жылы Шиелі ауданының әкімі - Нәлібаев Нұрлыбек Машбекұлы
• 2013 - 2014 жылы Шиелі ауданының әкімі - Ергешбаев Мұрат Нәлқожаұлы
• 2014 жылдың мамыр айынан бастап Шиелі ауданының әкімі - Сәрсенбаев Қайратбек Әубәкірұлы

Бюджет

2011 жылға арналған аудандық бюджет кірісі 5 млрд. 891 млн. 80 мың теңгеге нақтыланып, 2010 жылмен салыстырғанда 3,2 пайызға өсті. Аудандық бюджетке 9 рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

Аудандық бюджет өз кірісі болжамдалған 1 млрд. 307 млн. 31 мың теңгенің орнына 1 млрд. 347 млн. 520 мың теңге болып 103,1 пайызға жеткен.

Бюджет шығысы 5 млрд. 872 млн. 278 мың теңгеге немесе 99,6 пайызға (болжам 5 млрд. 896 млн 285 мың теңге) орындалды.

Инвестиция

Облыс бойынша 2011 жылы 221 млрд. 640 млн теңге инвестициялық қаржы тартылып 85,3 пайызды ғана құраса, жалпы көлемнен аудан үлесі 4.8 пайызды құрап, 124,9 пайызға өскен. Қаржы көлемін тарту көрсеткіші жағынан Қызылорда қаласынан кейінгі деңгейде орын алған.

Негізгі қорға салынған инвестиция көлемінде жергілікті бюджет қаржысы 5,4 пайыз, республикалық бюджет қаржысы 11,6 пайыз, кәсіпорындардың салған меншікті қаражаттары 82,9 пайызды құрады.

Өнеркәсіп саласы

2011 жылы облыс көлемінде өнеркәсіп өндірісінің нақты көлемінің индексі – 100.0 пайызды құраса, есепті кезеңде ауданның өнеркәсіп кәсіпорындары 16 млрд. 167 млн теңгенің өнімін өндіріп, 100.0 пайызға орындалған яғни, облыстың орташа көрсеткішімен бір деңгейде болып отыр.

Оның ішінде: тау-кен өндірісінде облыс бойынша 99,9 пайызды құраса, ауданда 10 млрд. 436 млн теңгенің өнімі өндіріліп, 106,4 пайызға өскен.

Ауыл шаруашылығы саласы

Ауданның ауылшаруашылығы 2011 жылы барлық көрсеткіштер бойынша облыс көлемінде І орын алып жылды қорытындылады. Жыл бойында ауылшаруашылық өнімдерін өндіру ұқсату, өңдеу көрсеткіштерінен облыс рейтингісі бойынша аудан І орынмен қорытындылады.

2011 жылы ауданда 7 млрд. 731 млн. 678 мың теңгенің жалпы ауылшаруашылығы өнімдері өндірілген. 2010 жылмен салыстырғанда өсім 120,6 пайызды құрап, 1 млрд. 318 млн. 891 мың теңгенің өнімі артық өндірілген.

Ауданда өндірілген күріш көлемі есепті кезеңмен салыстырғанда 106,7 пайыз, өңдеу көрсеткіші 100,5 пайыз болып отыр.

Ауданда егін шаруашылығы бойынша 2011 жылы 23967 гектар жерге түрлі ауылшаруашылығы дақылдары орналастырылды. Атап айтқанда, 8400 гектар күріш, 1650 гектар бидай, 233 гектар тары, 160 гектар дәндік жүгері, 249 гектар мақсары, 56 гектар күнбағыс, 1624 гектар картоп, 1857 гектар бақша, 1180 гектар көкөніс егілсе, 2650 гектарға жаңа жоңышқа, 5736 гектарға ескі жоңышқа дақылдары орналасты. Жалпы егіс көлемі 2010 жылмен салыстырғанда 128 гектарға артық егілді. Оның ішінде күріш дақылының көлемі 64 гектарға артты.

Аудан дихандары 2011 жылы 8400 гектар күріш дақылының әр гектарынан 45,0 центнерден орта өнім жинап 37800 тонна, картоп дақылының әр гектарынан 205,0 центнерден 33292 тонна, көкөністің әр гектарынан 175,0 центнерден 20060 тонна, бақшаның әр гектарынан 200,0 центнерден 37140 тонна өнім алды.

Мал шаруашылығы Аудандық статистика бөлімінің ұсынып отырған №24 үлгідегі мал шаруашылығының есебі бойынша 2011 жыл аяғындағы есеп бойынша ірі қара 38559, қой-ешкі 110984, түйе-931, жылқы 7026, құс 42628 басты құрады.

Ауданда орта есепппен әр 100 аналықтан 72 бұзау, 110 қозы-лақ, 75 бас құлын, 47 бас бота алынса, (тірілей салмақта) 4613,4 тонна ет, 17260,0 тонна сүт, 2 млн 605 мың дана жұмыртқа өндірілген.

“Сыбаға” бағдарламасы бойынша ет бағытындағы ірі қара малын 2 шаруашылық (Нәлібаев ш.қ., Асан ш.қ.) 41 бас мал алса, Байсын ш,қ, 180 басқа құжаттарын өткізген.

2012 жылдың қаңтарына асыл тұқымды мал басы МІҚ 483 бас оның ішінде аналығы 177 бас, қой 8153 бас аналығы 5768 бас, түйе 264 бас аналығы 130 бас құрайды. Ауданда 8 шаруашылық асыл тұқымды мал өсірумен айналысса, оның ішінде 5 қой, 2 ірі қара, 2 түйе шаруашылығы. 5 шаруашылық үкіметтен арнайы статус алған.

Жыл басынан ауданда ветеринариялық-санитарлық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында аудандық бюджеттен сарып (бруцеллез) малдарды санитарлық союға 1308,4 мың теңге, ауру уақ малдарды санитарлық жоюға 584,0 мың теңге, эхинококкоз, құтыру, лишмониоз ауруының алдын алу үшін бұралқы ит, мысықтарды жоюға 777,8 мың теңге, Конго–қырым қанды безгегі ауруын болдырмауға (дезинфекция) 1 млн 995 мың теңге қаржы бөлініп, тиісті жұмыстар атқарылды.

Шағын кәсіпкерлік саласы

2011 жылы ауданда шағын кәсіпкерліктің 2746 субъектісі тіркеліп, өткен жылмен салыстырғанда 10,2 пайызға өссе, (оның ішінде заңды тұлға - 181, жеке тұлға 2121, шаруақожалықтар 444) шағын кәсіпкерлік субъектілерінде жұмыспен қамтылғандар саны 5375 адамды құрап, 7,7 пайызға артты.

Жыл басынан бюджетке 217 млн. 461 мың теңге түсім түскен.

Кәсіпкерлікті дамытуға несие қаржы беруші банктер мен шағын несие ұйымдар тарапынан 2010 жылы 3178 субъектіге 993 млн. 400 мың теңге берілсе, 2011 жылы 4673 субъектіге 1 млрд. 564 млн. 100 мың теңге беріліп, несие қаржы көлемі 157 пайызға өскен.

Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына Шиелі ауданынан жалпы құны 1 млрд. 704 млн теңгені құрайтын 6 жоба ұсынылып, өңірлік индустрияландыру картасына енгізілді. Оның ішінде, «Алтын бала - 08» ЖШС-нің қамыс жаңқасынан тақта шығару зауыты, «MKS-Company» ЖШС-нің химиялық заттарды сақтау қоймасы, жеке кәсіпкер С.Ермахановтың шұбатты қайта өңдеу цехы, жеке кәсіпкер П.Маханбеттің мал сою пункті, «Шиелі-Авангард» ЖШС-нің сүтті қайта өңдеу зауыты және жеке кәсіпкер Е. Қожахметовтің макарон өнімдерін өндіру цехы.

Жоғарыда аталған индустриялдық-инновациялық бағдарламаны одан әрі жалғастыру мақсатында 2012 жылға ауданнан жалпы сомасы 800 млн теңгені құрайтын «Балауса» ЖШС-нің ванадий өнімін жаңа технология бойынша өндіру жобасы индустрияландыру картасына енгізуге ұсынылды. Жалпы сомасы 580 млн теңгені құрайтын «Шиелі тас – Оңтүстік» ЖШС-нің әк шығару зауыты «Қызылорда-Әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациясы» арқылы индустрияландыру картасына енгізілді.

Әлеуметтік сала

Аудандағы 2011 жылғы күнкөрістің ең төменгі деңгейінің 1 айдағы орташа шамасы жан басына шаққанда 15090 теңгені құрап, облыстық орташа деңгейден теңгеден төмен болуы аудандағы негізгі азық-түлік, тұтыну тауарларының бағаларының тұрақтылығының дәлелі.

2.Орташа атаулы айлық жалақы:

Ауданда 2011 жылы бір жұмыскерге шаққандағы орташа атаулы айлық жалақы 84594 теңгеге жетіп, жалақы деңгейі Қызылорда қаласындағы орташа деңгейден ғана төмен болып отыр.

3. Жұмыспен қамту:

Ауданда жалпы жұмыссыздық деңгейі 2010 жылы 5,9 пайызды құраса, 2011 жылы 5,8 пайызға түскен, Жұмыссыз мәртебесін алған азаматтардың экономикалық белсенді халыққа қатысы, яғни, ресми жұмыссыздық деңгейі 2010 жылғы 0,5 пайыздан 2011 жылғы 0,3 пайызға кеміп біршама төмендеген.

2011 жылы жұмыс іздеуші ретінде тіркелген 2774 азаматтан тұрақты жұмысқа 2105 азамат орналастырылды. Кент және ауыл әкімдерімен 369 келісім-шарт жасалып, 906 азамат ақылы қоғамдық жұмыстарға тартылып, 25 млн. 697 мың теңге, әлеуметтік жұмыс орындарына 13 адам тартылып, 562 мың теңге қаржы жұмсалды.

4. Әлеуметтік жұмыс орындары мен жастар практикасы:

Әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыру мен қаржыландыру және жастар тәжірибесін өткізуге республикалық бюджеттен 16 млн. 120 мың теңге бөлінді. 92 мекемемен келісім-шарт жасалынып, 74 азамат жастар тәжірибесіне жіберілсе, әлеуметтік жұмыс орындарына 241 азамат тартылды.

5. Әлеуметтік төлемдер:

Аудан бойынша тұрмысы төмен отбасыларына қолдау көрсету мақсатында 1022 отбасына 16 млн. 236 мың теңге тұрғын үй көмегі, 18 жасқа дейінгі балаларға төленетін жәрдемақыға 9372 балаға 124 млн. 968 мың теңге төленсе, атаулы әлеуметтік көмекке 269 отбасына 12 млн. 755 мың теңге, үйден оқытылып, тәрбиеленетін мүгедек балаларға әлеуметтік көмек 117 балаға 5 млн. 134 мың теңге төленді.

6. Ардагерлер мен мүгедектерді әлеуметтік қолдау:

Аудан көлемінде 2215 мүгедек азаматтар есепте тұрса, оның ішінде бірінші және екінші топтағы мүгедектер 1117, үшінші топтағы мүгедектер 763, ал 16 жасқа дейінгі мүгедек балалардың саны 335.

Жыл басынан 77 бірінші топтағы мүгедекке 68 жеке көмекші қызметіне 7 млн. 904 мың теңге, 20 мүгедекке 3 ымдау тілі маманы қызмет жасап, оларға 1 млн. 66 мың теңге қаржы жұмсалды.

Мүгедектерді міндетті гигиеналық құралдармен қамтамасыз ету үшін 8 млн. 205 мың теңгеге гигиеналық құралдар алынып, 259 мүгедекке таратылды.

2011 жылдың басынан Ұлы Отан соғысына қатысушылары мен мүгедектеріне коммуналдық қызмет үшін 23 ардагерге, бөгде біреудің көмегін қажет ететін 80 жастан асқан жалғызбасты 12 зейнеткерге, «Отан», «Даңқ» ордендерімен марапатталған және Қазақстан Республикасының құрметті атағына ие болған 6 азаматқа, Ауған соғысы мен Чернобыль апатының зардабын жоюға қатысқандар мен мүгедектеріне және Семей полигонына тікелей қатысушыларына коммуналдық төлемге барлығы 137 азаматқа, Ұлы Отан соғысы жылдары тылда еңбек етіп «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталған 47 ардагерге коммуналдық төлемге, барлығы 10 млн. 409 мың теңге аудандық бюджеттен, қаржы төленді.

ҰОС-ның ардагерлеріне, тылда 6 айдан кем емес еңбек еткен ардагерлерге және тылда еңбек етіп «Ерен еңбегі үшін» марапатталған ардагерлерге Жеңістің 66 жылдық мерекесіне орай бір жолғы материалдық көмекке облыстық бюджеттен 982 адамға 28 млн. 776 мың теңге қаржы төленді.

Білім саласы

Ауданда 40 мектеп, 29 мектепке дейінгі, 2 мектептен тыс мекеме және кешкі жалпы білім беретін мектеп, 1 «Сыр Ұланы» жазғы демалыс лагері жұмыс жасайды. Білім мекемелерінде барлығы 2625 мұғалім, жаңа оқу жылында 15621 оқушы, мектепке дейінгі мекемелерде 3 980 бала білім алып, тәрбиеленуде.

2011 жылы 37 млн. 108 мың теңгеге 7 мектеп биология, лингофонды және мультимедиялық кабинеттермен жабдықталды.

Бүгінгі күні 34 мектепте мультимедиялық кабинет, 37 мектепте интерактивті тақталар, 1210 компьютер бар. 40 мектеп интернет желісіне қосылып, барлығында Web-сайдтар ашылған оған бөлінген қаржылар толық игерілді.

Аудандық бюджеттен жалпыға міндетті оқу қорына 75 млн. 254 мың теңге, оқулықтар алуға 14 млн. 980 мың теңге бөлініп, толығымен игерілді. Ауданда «Балапан» бағдарламасын іске асыру бағытында, 4 жеке (Шиелі кентінен «Абылай», «Жадыра» Жаңатұрмыс ауылынан «Шұғыла», Ақмая ауылынан «Жадыра»), балалар бақшасы мектептер жанынан 4 шағын орталықтар (№48, №244 Шиелі кентінен, №153 Тартоғай, №206 мектеп Жиделіарықі ауылдарындағы мектептерде) ашылды.

Қазіргі таңда ауданда 29 (16-і мемлекеттік, 1-уі ведомоствалық, 12-і жеке) бала бақша, 8 шағын орталықта 3 980 бала қабылданып, мектепке дейінгі мекемемен қамту 66,0 пайызды құрады.

Аудан бойынша 32 орта, 3 негізгі мектеп медициналық кабинеттермен қамтамасыз етілген. 2011 жылы 15 621 оқушы 100 пайыз толық медициналық бақылаудан өтті.

Білім беру мекемелерін жай жөндеу жұмыстарына 16 млн. 896 мың теңге қаржы бөлініп, толық игерілді.

Бұрынғы «Жеңіс» кинотеатры «Оқушылар үйі» теңгеріміне беріліп жергілікті бюджеттен ғимаратты қайта жаңғырту, күрделі жөндеу және бу қазандығы ғимаратын салу жұмыстарына - 93 млн. 378 мың теңге қаржыға күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, пайдалануға берілді.

Денсаулық сақтау саласы

Шиелі ауданының халық саны - 77145 (77056). 18 дейінгі балалар саны - 24813 (24498),1 жасқа дейінгі балалар саны - 1847, әйелдер - 37821(36135), туу жасындағы әйелдер - 17579(17251).

Күндізгі стационарлық жұмыс туралы Барлық төсек саны - 80, «Шапағат» ауылдық емханасы-16 , «Болашақта» ауылдық емханасы - 24, Көкшоқы емхана-3, АА Бәйгеқұмда-12, АА Тартоғай-7, ДА қарғалы-4, ДА Ақмая-3, ДА Сұлутөбе-10, ДА Балаби -3. Барлық шыққан аурулар саны -1440, Орташа төсек күні -7,8.

Амбулаторлық көмек Амбулаторлық көмек көрсетіп жүрген дәрігер саны - 84, оның ішінде дәрежелісі - 29-34,5%. 10 мың халық санына шаққанда дәрігерлермен қамтамасыз ету көрсеткіші-10,3. Емханаларға барлық көрінген науқас саны-200407. Алдын алу тексерістен өткені - 115607 Ауруына байланысты көру- 84800 Үйіне барып көрілгендер – барлығы - 28875, Активпен барып көру – 14373 Емханаларда қабылдау кезінде бір сағаттық көрсеткіш -5,3 (5,2), үйге барып көрудің 1 сағаттық салмағы -2,2 (2,0). Барлық тіркелген науқас –35584. Алғашқы тіркелген науқастар- 21235,

Аудандық емхана, Салауатты өмір салтын қалыптастыру мамандары және аудандық емдеу алдын алу мекемелерінің СӨСҚ мамандары Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Әбішұлының 2010 жылғы 29 қарашадағы №1113 жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында санитарлық-ағарту мен үгіт насихат жұмыстарын барлық емдеу алдын алу мекемелерінде жүргізуде.

Мәдениет

Аудан халқына 27 мәдениет үйлері мен клубтары, 32 мемлекеттік жүйедегі кітапханалар, 2 музей, 2 мәдени қызмет көрсету кешені, 5 халықтық ұжым барлығы 68 мәдениет мекемелері халыққа қызмет көрсетеді.

Аудандағы мәдениет мекемелерінің 2010 жылғы жалпы бюджеті 147 387,0 мың теңгені құраса, 2011 жылы бұл көрсеткіш 192 745,0 мың теңгеге жетті.

2011 жылы облыстық бюджеттен 7 млн 547 мың теңге қаралып, 4 млн 717 мың теңгесіне 25 орындық автобус көлігі, 2 млн. 800 мың теңгесіне көркемөнепаздардың ұлттық киімдері алынды. Аудандық мәдениет үйінің ақылы қызметтен тапқан 2 млн 400 мың теңгеге аудандық мәдениет үйі, Н.Бекежанов, Ы.Жақаев, Бидайкөл, Сұлутөбе, Жөлек ауылдық мәдениет үйлері мен Алғабас, Ә.Тәжібаев ауылдық клубтарына барлығы 8 музыкалық дыбыс күшейткіш аппаратуралары алынды.

Аудан өнерпаздары 4 республикалық, 3 аймақтық, 20 облыстық, 12 аудандық байқауларға қатысып, нәтижесінде 8 – бас жүлде, 15 - І орын, 11 – ІІ орын, 18 - ІІІ орынды иеленді. Өткен жылы Шиелі ауданында 2 республикалық, 5 облыстық, 12 аудандық байқаулар өткізілді.

Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігінің 20 жылдығы аясында «Алтын күз-2011» мерекесімен бірге екі мәрте Социалистік Еңбек Ері Ы.Жақаевтың 120 жылдығы республикалық деңгейде атап өтілді. Мерейтой аясында республикалық ақындар айтысы, дәстүрлі ән фестивалі өткізілді.

Ы.Жақаев атындағы күріш өсіру тарихи мұражайын кент орталығынан соғуға облыс бюджеттен 70 млн. 700 мың теңге қаржы қаралып, 2012 жылға 26 млн теңге бөлініп отыр.

Спорт

Қазіргі таңда ауданда 1500 орындық 1 стадион, 150 орындық 1 стадион, 1 спорт кешені, 31 спорт зал, 207 спорт ойындарының алаңдары және 21 спорт залға бейімделген залдар, 1 теннис корты, 1 боулинг орталығы жұмыс жасайды. Онда 15700 спортшы спорттың 20 түрімен шұғылданады. 240 дене шынықтыру мамандары жұмыс жасайды. Аудандағы 2 балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде 1002 спортшы жас өспірімдер спорттың 11 түрінен футбол, волейбол, баскетбол, қазақ күресі, дзю-до, еркін күрес, грек-рим күрестеріне, тоғызқұмалақ, ауыр атлетика, таеквандо, бокс секцияларына қатысады.

2011 жылы 243 аудандық жарыс өткізілді, 26 облыстық, 13 Республикалық және 4 Халықаралық жарыстарға қатысып, аудан спортшылары 3 Қазақстан Республикасының спорт шебері, 8 Қазақстан Республикасының спорт шеберлігіне кандидат және 9 І-ші разрядты спортшылар дайындалды. Әр түрлі спорт түрлері бойынша аудан құрама командаларының мүшелерін дайындау және облыстық жарыстарға қатысу үшін қаралған 4708,0 мың теңге, аудандық деңгейде спорттық жарыстар өткізуге қаралған 1070,0 мың теңге толық игерілді.

2011 жылы ауыр атлетикадан Андрей Құдайбергенов пен Әсел Аманкелді Қазақстан Республикасының 2 дүркін чемпиондары атанды. Тоғызқұмалақтан №157 мектеп оқушысы Айнұр Есенова және таеквондодан №50 мектеп оқушысы Ақниет Садықова ересектер арасында өткен Қазақстан Республикасының чемпиондары атанды.

2011 жылы «КазАтомПром» ұлттық компаниясының демеушілігімен «Көкшоқы» елді мекенінде жалпы құны 106 млн теңге тұратын орталық стадион пайдалануға берілді.

Сонымен қатар, жеке азаматтардың демеушілігімен ауылдарда балалар спорт алаңдарын салу дәстүрі жалғасын тауып келеді.

2011 жылдың мамыр айында Ақтоған ауылының тумасы «Жезкиік және К» ЖШС директоры Махантаев Шәймерден 40 млн теңгеден астам қаржыға ауылдағы №155 мектеп ауласынан балаларға арналған спорт алаңын салып, пайдалануға берілді. Спорттық алаңда футбол, волейбол, арнайы жүгіретін жолдар қарастырылған.

Сыртқы сілтемелер

• www.shieli.gov.kz Мұрағатталған 6 мамырдың 2020 жылы.