Жаңақорған ауданы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан ауданы
Жаңақорған ауданы
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы

Қызылорда облысы

Аудан орталығы

Жаңақорған

Ауылдық округтер саны

24

Кенттік әкімдіктер саны

2

Ауыл саны

34

Әкімі

Мұрат Жолкелдіұлы Тілеуімбетов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Жаңақорған кенті, Көкенов көшесі, №33

Тарихы мен географиясы
Координаттары

43°47′32″ с. е. 67°22′05″ ш. б. / 43.79222° с. е. 67.36806° ш. б. / 43.79222; 67.36806 (G) (O) (Я)Координаттар: 43°47′32″ с. е. 67°22′05″ ш. б. / 43.79222° с. е. 67.36806° ш. б. / 43.79222; 67.36806 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1928

Жер аумағы

16,6 мың км² (7 орын)

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

80 522[1] адам (2023)(2 орын)

Тығыздығы

5,08 адам/км² (3 орын)

Ұлттық құрамы

қазақтар (99,15%), орыстар (0,25%), түріктер (0,23%), басқа ұлт өкілдері (0,37%)

Сандық идентификаторлары
Телефон коды

72435

Пошта индексі

120300

Автомобиль коды

11

Жаңақорған ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Жаңақорған ауданы

Жаңақорған ауданыҚызылорда облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік, 1928 жылы құрылған. Жерінің аумағы — 16,6 мың км². Орталығы — Жаңақорған кенті.

Географиялық орны, жер бедері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудан батысында Шиелі ауданымен және Өзбекстан Республикасымен, шығысында Түркістан облысының Созақ, Сауран, оңтүстігінде Отырар аудандарымен шектеседі.

Аудан жерінің солтүстік-шығыс бөлігін Қаратау жотасының солтүстік-батыс сілемдері алып жатыр. Ең биік жері — 1419 м (Бесарық өзенінің бастауында). Орталық бөлігін Сыр бойы жазығы, оңтүстігін, оңтүстік-батысын Қызылқұм шөлі алып жатыр. Ауданның жер қойнауы кен байлықтарына бай. Қаратаудың Өгізмүйіз тауы етегінде Шалқия кеніші орналасқан.

Қазба байлықтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Кен орнынан мырыш, қорғасын, күміс, кадмий, т.б. сирек кездесетін металл кентастары кездеседі. Сондай-ақ, ауданда құрылысқа жарамды тас, қиыршықтас, құм, саз (бентонит), т.б. кен қорлары бар.

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Климаты — континенттік. Қысы біршама жұмсақ, жылы күндер жиі болып тұрады. Жазы ыстық, аңызақ. Қаңтар айындағы ауаның орташа температурасы — 6–7°С, шілдеде — 27–28°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 150–200 мм. Өзен жүйесін Сырдария өзені және оның оң салалары (Бесарық, Ақұйық, Жиделі, т.б.) құрайды. Борықтыкөл, Нарсоққан, Бозкөл, Қандыарал, Шұқырой, т.б. көлдері бар. Топырағы аллювийлі-шалғынды, шалғынды-батпақты, сор, сортаң, оңт-ке қарай құмды келеді. Қаратау етегінде жусан, селеу, шеңгел, тобылғы, жиде, итмұрын, шөлде баялыш, көкпек, сораңшөп, сексеуіл, жыңғыл, су бойында қамыс-құрақ өседі. Қасқыр, түлкі, қарсақ, борсық, жабайы шошқа, ақбөкен, қырғауыл, шіл, т.б. мекендейді.

Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1939 1959 1970 1979 1989[2] 1999 2009[3] 2021
 16472 23424 37029 50959 61643 67563 70128 85133

Тұрғындар саны – 84 474 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 99,12%, орыстар – 0,27%, басқа ұлт өкілдері – 0,61%.

Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

34 елді мекен 24 ауылдық округ пен 2 кенттік әкімдікке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік Орталығы Елді мекендері Халқы (2021)
Аққорған ауылдық округі Түгіскен ауылы 1 4446
Ақүйік ауылдық округі Бірлік ауылы 1 2358
Байкенже ауылдық округі Байкенже ауылы 2 1429
Екпінді ауылдық округі Екпінді ауылы 1 926
Жайылма ауылдық округі Жайылма ауылы 1 1489
Жаманбай батыр ауылдық округі Бесарық ауылы 2 3119
Жаңаарық ауылдық округі Жаңаарық ауылы 1 1865
Жаңақорған кенттік әкімдігі Жаңақорған кенті 1 31910
Кейден ауылдық округі Кейден ауылы 2 1470
Келінтөбе ауылдық округі Келінтөбе ауылы 1 3183
Көктөбе ауылдық округі Көктөбе ауылы 1 503
Қандөз ауылдық округі Қандөз ауылы 2 1308
Қаратөбе ауылдық округі Баспақкөл ауылы 1 1611
Қожакент ауылдық округі Қожакент ауылы 1 3152
Қожамберді ауылдық округі Қожамберді ауылы 1 786
Қосүйеңкі ауылдық округі Қосүйеңкі ауылы 1 776
Қыраш ауылдық округі Қызылмақташы ауылы 1 829
Қыркеңсе ауылдық округі Әбдіғаппар ауылы 1 1847
Манап ауылдық округі Манап ауылы 2 1023
Мәшбек Нәлібаев ауылдық округі Ақжол ауылы 1 1026
Өзгент ауылдық округі Өзгент ауылы 2 1701
Сунақата ауылдық округі Сунақата ауылы 2 2386
Сүттіқұдық ауылдық округі Тақыркөл ауылы 1 2082
Талап ауылдық округі Бесарық станциясы 1 1146
Төменарық ауылдық округі Төменарық ауылы 1 3716
Шалқия кенттік әкімдігі Шалқия кенті 2 2655

Кәсіпорындары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Өнеркәсіп орындарынан Шалқия кен өндіру кешені, тас ұнтақтау зауыты, т.б. шағын кәсіпорындар (май, нан зауыттары) бар. Жаңақорған ауданындағы бұрынғы күріш, қаракөл қойын, етті-сүтті ірі қара, бау-бақша, жеміс жидек өсіруге маманданған 14 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі 1997 жылдан бері акционерлік қоғамдар, серіктестіктер, өндірістік кооперативтер және шаруа қожалықтары болып қайта құрылған. Одан басқа құрылыс, көлік, телекоммуникация, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары бар.

Ауыл шаруашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Егін егуге жарамды жері — 1,4 млн га, оның ішінде: жыртылған жері — 16,2 мың га, шабындығы — 30,8 мың га, жайылымы — 1,3 млн га. Негізінен, күріш өсіріледі. 2000 жылдың басында ауданда 22,6 мың ірі қара (оның ішінде 7,0 мың сиыр), 131,1 мың қой мен ешкі, 5,7 мың жылқы, 0,6 мың түйе болды.

Әлеуметтік құрылымдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жалпы білім беретін 40 мектеп, 2 музей, 20 мешіт, 32 кітапхана, 29 мәдениет үйлері мен клубтар, қонақ үйі, 2 спорт сарайы, 9 спорт кешені, стадиондар мен спортзалдар бар. 5 аурухана, 1 емхана, 22 фельдш.-акушерлік және 6 дәрігерлік пункттер жұмыс істейді. Аудандағы елді мекендерге 78,6 км су құбыры тартылған.

Тарихи ескерткіштері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жаңақорған ауданында Қарасопы, Хорасан ата, Құрбан ата, Сунақ ата кесенелері, Ақтас мешіті сияқты тарихи-мәдени ескерткіштер бар. Ақ Орданың астанасы Сығанақ қаласының орны сақталған. Құм астында қалған Сауран, Өзгент, Аққорған, Ордакент сияқты ежелгі қалалардың орны бар. Аудан жерімен Қызылорда–Шымкент автомобиль және темір жолдары өтеді.

Жаңақорғанан шықан атақты адамдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]