Мазмұнға өту

І (кирил)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
  Қазақ кирил әліпбиі  
-{Аа}- -{Әә}- -{Бб}- -{Вв}- -{Гг}- -{Ғғ}- -{Дд}-
-{Ее}- -{Ёё}- -{Жж}- -{Зз}- -{Ии}- -{Йй}- -{Кк}-
-{Ққ}- -{Лл}- -{Мм}- -{Нн}- -{Ңң}- -{Оо}- -{Өө}-
-{Пп}- -{Рр}- -{Сс}- -{Тт}- -{Уу}- -{Ұұ}- -{Үү}-
-{Фф}- -{Хх}- -{Һһ}- -{Цц}- -{Чч}- -{Шш}- -{Щщ}-
-{Ъъ}- -{Ыы}- -{Іі}- -{Ьь}- -{Ээ}- -{Юю}- -{Яя}-

І, ікириллицаға негізделген әліпби әрпі.

Жіңішке, қысан, езулік дауысты дыбысты белгілейді. Сөздің барлық буынында жазылады. Бірінші буында еріндік дауысты кездессе, екінші буында «і» жазылғанымен, айтылуда «ү» дыбысталады. Мысалы, жазылуы - түлік, үкі; айтылуы - түлүк, үкү.

Сондай-ақ, сөз басындағы «р», «л» сонаттардың алдында жазылмағанмен, айтылуда олардың алдында «і» ілесіп айтылады. Мысалы, жазылуы - рет, лен; айтылуы - ірет, ілен.

Дауысты «і»-ге біткен сөзге «у» қосымшасы жалғанса, соңғы езулік «і» еріндік «ү» боп естіледі (кілкі+у - кілкүу; жазылуы - кілку)[1][2][3].

Кодтар кестесі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Код Регистр Ондық
код
16-лық
код
8-дік
код
Екілік код
Юникод Бас 1030 0406 002006 00000100 00000110
Кіші 1110 0456 002126 00000100 01010110
ISO 8859-5 Бас 166 A6 246 10100110
Кіші 246 F6 366 11110110
KOI 8 Бас 182 B6 266 10110110
Кіші 166 A6 246 10100110
Windows 1251 Бас 178 B2 262 10110010
Кіші 179 B3 263 10110011

HTML жүйесінде бас әріп «І»-ні І немесе І, ал кіші «і» әріпін - і немесе і деп белгілейді.

Басқа тілдер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бұрын орыс тілінде 1918 жылындағы реформасында болды. Мысалы: (исторія, русскій, Іерусалимъ).

Белорус тілі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

I — белорус алфавитінің 10 әріпі. Жазу мен айтуда ол И әріпімен толығымен сәйкес келеді: сонымен қатар [и] дыбысын білдіреді, сонымен қатар алдыңғы дауыссыз дыбыстарды жұмсартады.

Украин тілі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

І — украин әріпінің 12 әріпі. Украин тілінде І әріпі, И әріп сияқты дыбыстайды және алдыңғы дауыссыз дыбыстарды жұмсартады. Мысалы: (білий, бігати, біс, кіт, від, піч, стій, шість).

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
  2. Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 5 том
  3. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Cyrillic alphabet