І (кирил)
Қазақ кирил әліпбиі | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
-{Аа}- | -{Әә}- | -{Бб}- | -{Вв}- | -{Гг}- | -{Ғғ}- | -{Дд}- | |||||||
-{Ее}- | -{Ёё}- | -{Жж}- | -{Зз}- | -{Ии}- | -{Йй}- | -{Кк}- | |||||||
-{Ққ}- | -{Лл}- | -{Мм}- | -{Нн}- | -{Ңң}- | -{Оо}- | -{Өө}- | |||||||
-{Пп}- | -{Рр}- | -{Сс}- | -{Тт}- | -{Уу}- | -{Ұұ}- | -{Үү}- | |||||||
-{Фф}- | -{Хх}- | -{Һһ}- | -{Цц}- | -{Чч}- | -{Шш}- | -{Щщ}- | |||||||
-{Ъъ}- | -{Ыы}- | -{Іі}- | -{Ьь}- | -{Ээ}- | -{Юю}- | -{Яя}- |
І, і — кириллицаға негізделген әліпби әрпі.
Жіңішке, қысан, езулік дауысты дыбысты белгілейді. Сөздің барлық буынында жазылады. Бірінші буында еріндік дауысты кездессе, екінші буында «і» жазылғанымен, айтылуда «ү» дыбысталады. Мысалы, жазылуы - түлік, үкі; айтылуы - түлүк, үкү.
Сондай-ақ, сөз басындағы «р», «л» сонаттардың алдында жазылмағанмен, айтылуда олардың алдында «і» ілесіп айтылады. Мысалы, жазылуы - рет, лен; айтылуы - ірет, ілен.
Дауысты «і»-ге біткен сөзге «у» қосымшасы жалғанса, соңғы езулік «і» еріндік «ү» боп естіледі (кілкі+у - кілкүу; жазылуы - кілку)[1][2][3].
Кодтар кестесі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Код | Регистр | Ондық код |
16-лық код |
8-дік код |
Екілік код |
---|---|---|---|---|---|
Юникод | Бас | 1030 | 0406 | 002006 | 00000100 00000110 |
Кіші | 1110 | 0456 | 002126 | 00000100 01010110 | |
ISO 8859-5 | Бас | 166 | A6 | 246 | 10100110 |
Кіші | 246 | F6 | 366 | 11110110 | |
KOI 8 | Бас | 182 | B6 | 266 | 10110110 |
Кіші | 166 | A6 | 246 | 10100110 | |
Windows 1251 | Бас | 178 | B2 | 262 | 10110010 |
Кіші | 179 | B3 | 263 | 10110011 |
HTML жүйесінде бас әріп «І»-ні І немесе І, ал кіші «і» әріпін - і немесе і деп белгілейді.
Басқа тілдер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Орыс тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бұрын орыс тілінде 1918 жылындағы реформасында болды. Мысалы: (исторія, русскій, Іерусалимъ).
Белорус тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]I — белорус алфавитінің 10 әріпі. Жазу мен айтуда ол И әріпімен толығымен сәйкес келеді: сонымен қатар [и] дыбысын білдіреді, сонымен қатар алдыңғы дауыссыз дыбыстарды жұмсартады.
Украин тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]І — украин әріпінің 12 әріпі. Украин тілінде І әріпі, И әріп сияқты дыбыстайды және алдыңғы дауыссыз дыбыстарды жұмсартады. Мысалы: (білий, бігати, біс, кіт, від, піч, стій, шість).
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
- ↑ Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 5 том
- ↑ Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Cyrillic alphabet |