Мазмұнға өту

Е (кирил)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
  Қазақ кирил әліпбиі  
-{Аа}- -{Әә}- -{Бб}- -{Вв}- -{Гг}- -{Ғғ}- -{Дд}-
-{Ее}- -{Ёё}- -{Жж}- -{Зз}- -{Ии}- -{Йй}- -{Кк}-
-{Ққ}- -{Лл}- -{Мм}- -{Нн}- -{Ңң}- -{Оо}- -{Өө}-
-{Пп}- -{Рр}- -{Сс}- -{Тт}- -{Уу}- -{Ұұ}- -{Үү}-
-{Фф}- -{Хх}- -{Һһ}- -{Цц}- -{Чч}- -{Шш}- -{Щщ}-
-{Ъъ}- -{Ыы}- -{Іі}- -{Ьь}- -{Ээ}- -{Юю}- -{Яя}-

Е, е — кириллицаға негізделген әліпби әрпі.

Тіл мен иектің сәл төмен түсіп, жақтың тар ашылуынан жасалатын қысаң дауысты дыбысты таңбалайтын әріп. "Е" тіл қатысына қарай тіл алды, жіңішке, ерін қатысы жағынан езулік дыбыс. Сөздің барлық буынында кездеседі (мысалы, ел, еле, ереже). Кирил әліппесіндегі болғанымен бұл хәріп қазақ тілінің табиғи айтылу заңдылықтарына сәйкес сөз басында және сөз ортасында дауыссыздан кейін "э"-ге ұқсасестіледі (қазақ тілінің заңдылықтарына сәйкес сөз басында й - дыбысы я хәрпі келмейді, ондай дыбыс ж-ға айналады. Мысалы айтылулары: Йүсүф- Жүсүп, Жүсүф; Йунус- Жүнүс). Сөз ортасында орыс тіліндегі э секілді дыбысталады (мысалы, кереге, шеге). Сөздің бірінші буынында еріндік дауысты дыбыс келгенде, "Е" фонемасы "ө" дыбысына жуықтайды (айтылуы - өлөң, сүзөгөн, көбөлөк; жазылуы - өлең, сүзеген, көбелек)[1][2].

Кодтар кестесі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Код Регистр Ондық
код
16-лық
код
8-дік
код
Екілік код
Юникод Бас 1045 0415 002025 00000100 00010101
Кіші 1077 0435 002065 00000100 00110101
ISO 8859-5 Бас 181 B5 265 10110101
Кіші 213 D5 325 11010101
KOI 8 Бас 229 E5 345 11100101
Кіші 197 C5 305 11000101
Windows 1251 Бас 197 C5 305 11000101
Кіші 229 E5 345 11100101

HTML жүйесінде бас әріп «Е»-ны Е немесе Е, ал кіші «е» әріпін - е немесе е деп белгілейді.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Қазақ Совет энциклопедиясы/Бас редакторы М.Қ.Қаратаев - Алматы, 1972, 4 том
  2. Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ., Қазіргі қазақ тілі. Лексика. Фонетика, А., 1962
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Cyrillic alphabet