Мазмұнға өту

Футзал

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
(Мини-футбол бетінен бағытталды)
Футзал
Санаты

Футзал

Командадағы спортшылар

5

Құрал-жабдық

4 өлшемді доп

Алғашқы жарыстар
Жылы

1968

Әлем чемпионаты

1989 жыл

Еуропа чемпионаты

1996 жыл

Халықаралық федерация
Атауы

FIFA, AMF

Қаланған уақыты

1930 жыл

Футзал (Futsal) — испан тіліндегі "futbol" және "sela" сөздерінің қысқаруынан пайда болған және "жабық алаңдағы футбол" деген мағына береді. Қазіргі уақытта FIFA-ға кіретін футбол қауымдастықтардың көпшілігі қолданады.

Футзал - доппен жабық алаңда және паркетте ойналатын футбол түрі.

Бұрын футзал (futsal) және мини-футбол (FIFA Futsal) деген екі түрлі термин қолданылып келді. Футзал мен мини-футбол арасында бірнеше айырмашылықтар бар. Футзал тек жабық алаңда және паркетте ойналады, ал мини-футбол ашық газонда да ойналады.

Әлемде аталған спорт түрін екі бөлек халықаралық федерация үйлестіреді. Олар AMF және FIFA. Мини-футбол деген атаумен белігі болған спорт қазір FIFA Futsal деп аталады. ФИФА федерациясына мүше елдердің көп болуына байланысты ФИФА мен УЕФА негізгі халықаралық турнирлерлерді, атап айтқанда Әлем Чемпионаты мен Еуропа Чемпионаты, Чемпиондар лигасын ұйымдастырады.

Елімізде Қазақстан футзал ассоциациясы ұлттық чемпионатты негізгі ұйымдастырушы ұйым болып саналады. Ассоциация 19889 жылы құрылған, бірақ әртүрлі жылдары Қазақстан футбол федерациясының аясында қызмет етті. 2022 жылдан бастап қайтадан жеке ұйым ретінде әрекет ете бастады.

Ал ұлттық құрама команданы Қазақстан футбол федерациясы үйлестіреді.

Футзал XX ғасырдың 30 жылдары Уругвай елінде пайда болған. Монтевидеодағы дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Хуан Карлос Сериани ауа-райына тәуелді емес жабық кеңістікте ойнауға болатын футболдың жаңа түрін ойлап табады.

Кейін Бразилияда futebol de salão яғни залға арналған футбол деген атаумен дами бастайды. Футзалдың дамуына себепші болған факторлардың бірі тығыз қонысталған қалаларда футбол алағдарының тапшылығы болатын. Сондықтан ойыншылар залға ауыса бастайды. 1949 жылы бразилиялық Асдрубал Ду Насименто ойынның алғашқы ережелерін жасайды. 1960 жылдары Италия, Нидерланд, Испания елдерінде футзал ойнай бастады.

1965 жылы Оңтүстік Америка футбол конфедерациясы құрылады (Fútbol de Salón).

1971 жылы ФИФА-ның болашақ президенті Джоао Авеланждың төрағалығымен Халықаралық футбол федерациясы (FIFA) құрылады. 1974 жылы Ұлттық құрамалар арасындағы тұңғыш ойын өтіп, Италия Римде 9:2 есебімен Ливияны ұтты.

1982 жылы FIFUSA ұйымдастырған алғашқы әлем чемпионаты

1985 жылы ФИФА футзалды әлемдік футбол түрлеріне қосу туралы шешім қабылдайды.

1989 жылы FIFA футзалдан алғашқы әлем чемпионатын Нидерландыда 1989 жылдың 5-15 қаңтары аралығында өткіздіі. Бірінші турнирге 16 ел қатысты – Еуропадан 6 (Бельгия, Дания, Венгрия, Италия, Нидерланды, Испания), Оңтүстік Америкадан 3 (Аргентина, Бразилия және Парагвай), Африкадан 2 (Алжир және Зимбабве), Азиядан 2 (Жапония және Сауд Арабиясы), Солтүстік Америкадан 2 (Канада және Америка Құрама Штаттары) және 1 Океаниядан (Австралия). Бразилия турнирдңің финалында жеңіске жетті Нидерланды (2:1). АҚШ құрамасы қола медаль үшін матчта Бельгияны жеңді.

Футзалдан екінші әлем чемпионаты үш жыл 11 айдан кейін (1992 жылы 15-28 қараша) Гонконгта 16 қатысушының қатысуымен өтті – 6 Еуропадан (Нидерланды, Бельгия, Италия, Польша, Ресей және Испания), 3 Оңтүстік Америкадан (Бразилия, Аргентина және Парагвай), 3 Азиядан (қытай, Гонконг және Иран), Солтүстік Америкадан 2 (Коста-Рика, АҚШ), Африкадан 1 (Нигерия) және Океаниядан (Австралия). Бразилия финалда АҚШ-ты 4-1 есебімен жеңіп, титулды қорғады. Испания үшінші орын үшін матчта Иранды жеңіп, қола медаль жеңіп алды.

Үшінші Әлем чемпионаты Еуропада, Испанияда, 1996 жылдың 24 қарашасы мен 8 желтоқсаны аралығында 16 команданың қатысуымен өтті – Еуропадан 6 (Бельгия, Италия, Нидерланды, Ресей, Испания және Украина), Азиядан 3 (Қытай, Иран, Малайзия), Оңтүстік Америкадан 3 (Аргентина, Бразилия және Уругвай), Солтүстік Америкадан 2 (Куба және АҚШ), Африкадан 1 (Египет) және Океаниядан 1 (Австралия). Бразилия финалда (Барселонада) турнир шеберлерін 6:4 есебімен жеңіп, қатарынан үшінші атаққа ие болды. Үшінші орын Ресейге бұйырды, ол үшінші орын үшін матчта Украинаны 3-2 есебімен жеңді.

1996 жылы ФИФА футзалға арналған төрешілердің алғашқы ресми тізімін жариялады.

Орталық Америка мемлекеті Гватемала футзалдан төртінші әлем чемпионатын өткізді (2000 жылы 18 қараша – 3 желтоқсан), оған 16 команда қатысты – Еуропадан 5 (Хорватия, Нидерланды, Португалия, Испания және Ресей), Азиядан 3 (Иран, Қазақстан және Таиланд), Солтүстік Америкадан 3 (Коста-Рика, Куба және Гватемала), 3 Оңтүстік Америкадан (Аргентина, Бразилия және Уругвай), 1 Азиядан (Египет) және 1 Океаниядан (Австралия)

Гватемалада Испания Бразилияның үстемдігін бұзып, футзалдық "Селесаоның" финалда 4-3 есебімен жеңеді. Дегенмен Бразилия негізгі уақыт аяқталуға 5 минуттан аз уақыт қалғанда 3-2 есебімен алға шықты. Нәтижесінде Бразилия турнирде керемет 78 гол соқты, ал екінші орында 39 голмен Испания құрамасы тоқтады.

2005 жылы Испанияда ФИФА футзал нұсқаушыларына арналған алғашқы семинар өтті.

  • Футзалдан FIFA Әлем чемпионаты
  • Футзалдан Еуропа чемпионаты
  • Футзалдан Азия чемпионаты
  • Футзалдан әйелдер арасындағы әлем чемпионаты
  • Футзалдан әйелдер арасында Еуропа чемпионаты
  • Футзалдан 19 жасқа дейінгі Еуропа чемпионаты
  • Футзалдан оқушылар арасындағы Әлем чемпионаты
  • Футзалдан УЕФА Чемпиондар лигасы

Футзалдан Әлем чемпионаты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Футзалдан әлем чемпионаты (ағыл. FIFA Futsal World Cup) — ФИФА ұйымының ұйымдастыруымен төрт жылда бір реті өткізілетін футзалдан халықаралық турнир. Футзалдан ұлттық құрамалар үшін ең беделді турнир саналады. Алғаш рет 1989 жылы Нидерланд елінде өтті. Тұңғыш чемпион Бразилия құрамасы атанды. Кейін өткен қатарынан екі чемпионатта жеңіске жетті. 2000 жылы және 2004 жылы өткен чемпионатта Испания құрамасы жеңіске жетті. 2021 жылы Португалия чемпион атанды. 2024 жылы Әлем чемпионаты Өзбекстан астанасы Ташкент қаласында өтеді.

Жылы Қабылдаған ел Финал 3-орын
Чемпион Есеп Вице-чемпион 3-орын Есеп 4-орын
1989 Нидерланд
Нидерланд
Бразилия
Бразилия
2:1 Нидерланд
Нидерланды
Америка Құрама Штаттары
АҚШ
3:2
Овертайм
Бельгия
Бельгия
1992 Гонконг
Гонконг
Бразилия
Бразилия
4:1 Америка Құрама Штаттары
АҚШ
Испания
Испания
9:6 Иран
Иран
1996 Испания
Испания
Бразилия
Бразилия
6:4 Испания
Испания
Ресей
Ресей
3:2 Украина
Украина
2000 Гватемала
Гватемала
Испания
Испания
4:3 Бразилия
Бразилия
Португалия
Португалия
4:2 Ресей
Ресей
2004 Қытай Республикасы
Тайвань
Испания
Испания
2:1 Италия
Италия
Бразилия
Бразилия
7:4 Аргентина
Аргентина
2008 Бразилия
Бразилия
Бразилия
Бразилия
2:2
(4:3, Пенальти)
Испания
Испания
Италия
Италия
2:1 Ресей
Ресей
2012 Тайланд
Тайланд
Бразилия
Бразилия
3:2,
Овертайм
Испания
Испания
Италия
Италия
3:0 Колумбия
Колумбия
2016 Колумбия
Колумбия
Аргентина
Аргентина
5:4 Ресей
Ресей
Иран
Иран
2:2
(4:3, Пенальти)
Португалия
Португалия
2021 Литва
Литва
Португалия
Португалия
2:1 Аргентина
Аргентина
Бразилия
Бразилия
4:2 Қазақстан
Қазақстан

Футзалдан Еуропа чемпионаты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Футзалдан Еуропа чемпионаты - УЕФА ұйымдастыруымен төрт жыл сайын өтетін халықаралық турнир. Чемпионатқа 16 команда қатысады. 2022 жылға дейін чемпионат екі жылда бір рет өтетін. Қатысушылар саны 12 ұлттық құрамамен шектелетін. 2017 жылы УЕФА Атқарушы комитеті Хелбсинки қаласында өткен кездесуде Еуропа чемпионатын төрт жыл сайын, ал қатысушылар санын 16 командаға дейін жеткізу туралы шешім қабылдады. 16 команданың қатысуымен турнир бірінші рет 2022 жылы өтті.

Жылы Қабылдаған ел
Чемпион Есеп Вице-чемпион 3-орын Есеп 4-орын
1996
Испания
Кордова, Испания
Испания
Испания
5:3 Ресей
Ресей
Бельгия
Бельгия
3:2 Италия
Италия
1999
Испания
Гранада, Испания
Ресей
Ресей
3:3
(4:2)
пенальти
Испания
Испания
Италия
Италия
3:0 Нидерланд
Нидерланд
2001
Ресей
Мәскеу, Ресей
Испания
Испания
2:1 Украина
Украина
Ресей
Ресей
2:1 Италия
Италия
2003 Италия
Аверса/Казерта, Италия
Италия
Италия
1:0 Украина
Украина
Испания
Испания
Матч өтпеді Чехия
Чехия
2005 Чехия
Острава, Чехия
Испания
Испания
2:1 Ресей
Ресей
Италия
Италия
3:1 Украина
Украина
2007
Португалия
Гондомар/Санту-Тирсу, Португалия
Испания
Испания
3:1 Италия
Италия
Ресей
Ресей
3:2 Португалия
Португалия
2010
Мажарстан
Будапешт/Дебрецен, Венгрия
Испания
Испания
4:2 Португалия
Португалия
Чехия
Чехия
5:3 Әзербайжан
Әзірбайжан
2012
Хорватия
Загреб/Сплит, Хорватия
Испания
Испания
3:1
(қосымша уақыт)
Ресей
Ресей
Италия
Италия
3:1 Хорватия
Хорватия
2014
Бельгия
Антверпен, Бельгия
Италия
Италия
3:1 Ресей
Ресей
Испания
Испания
8:4 Португалия
Португалия
2016
Сербия
Белград, Сербия
Испания
Испания
7:3 Ресей
Ресей
Қазақстан
Қазақстан
5:2 Сербия
Сербия
2018[1]
Словения
Любляна, Словения
Португалия
Португалия
3:2
(қосымша уақыт)
Испания
Испания
Ресей
Ресей
1:0 Қазақстан
Қазақстан
2022[2]
Нидерланд
Амстердам, Гронинген
Португалия
Португалия
4:2 Ресей
Ресей
Испания
Испания
4:1 Украина
Украина

Футзалдан Чемпиондар лигасы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2018/19 маусымнан бастап футзалдан УЕФА Кубогы атауын Футзалдан УЕФА Чемпиондар лигасы деп өзгертілді. 2017/18 жылғы маусымнан бастап Чемпиондар лигасына қатысушы рейтингісі ең жоғары үш ел екі клубтан ұсына алады. Сонымен қатар егер ағымдағы чемпион рейтингісі жоғары үш елдің бірінен болса, онда төртінші орындағы ел де екі клуб қатыстыра алады.

Турнирдің форматы алдына ала, негізгі және элиталық раундтан тұрады. Ең соңында төрт клуб финалдық ойындарды ойнайды.

Футзалдан UEFA Чемпиондар лигасы
Маусым Өткен орны Чемпион Есеп Вице-чемпион 3-орын 4-орын
2021/2022[3] Латвия
Рига Латвия
Испания
Барселона
4:0 Португалия
Спортинг
Португалия
Бенфика
Франция
Аньер Вилленюв
Маусым Өткен орны Чемпион Есеп Вице-чемпион 1/2
2020/2021[4] Хорватия
Задар Хорватия
Португалия
Спортинг
4:3 Испания
Барселона
Қазақстан
Қайрат
Испания
Интер Мовистар
Маусым Өткен орны Чемпион Счёт Финалист 3-орын 4-орын
2019/2020 Испания
Барселона Испания
Испания
Барселона
2:1 Испания
Эль-Посо
Ресей
КПРФ
Ресей
Тюмень
2018/2019 Қазақстан
Алматы Қазақстан
Португалия
Спортинг
2:1 Қазақстан
Қайрат
Испания
Барселона
Испания
Интер Мовистар
Футзалдан УЕФА кубогы («Төртеудің финалы»)
Маусым Өткен орны Чемпион Есеп Вице-чемпион 3-орын 4-орын
2017/2018 Испания
Сарагоса Испания
Испания
Интер Мовистар
5:2 Португалия
Спортинг
Испания
Барселона
Мажарстан
Дьор
2016/2017 Қазақстан
Алматы Қазақстан
Испания
Интер Мовистар
7:0 Португалия
Спортинг
Қазақстан
Қайрат
Ресей
Газпром-Югра
2015/2016 Испания
Гвадалахара Испания
Ресей
Газпром-Югра
4:3 Испания
Интер Мовистар
Португалия
Бенфика
Италия
Пескара
2014/2015 Португалия
Лиссабон Португалия
Қазақстан
Қайрат
3:2 Испания
Барселона
Португалия
Спортинг
Ресей
Дина Москва
2013/2014 Әзербайжан
Баку, Әзірбайжан
Испания
Барселона
5:2 ОТ Ресей
Динамо Москва
Әзербайжан
Араз
Қазақстан
Кайрат
2012/2013 Грузия
Тбилиси, Грузия
Қазақстан
Кайрат
4:3 Ресей
Динамо Москва
Испания
Барселона
Грузия
Иберия
2011/2012 Испания
Лерида, Испания
Испания
Барселона
3:1 Ресей
Динамо Москва
Италия
Марка Футзал
Португалия
Спортинг
2010/2011 Қазақстан
Алматы, Қазақстан
Италия
Монтезильвано
5:2 Португалия
Спортинг
Қазақстан
Кайрат
Португалия
Бенфика
2009/2010 Португалия
Лиссабон, Португалия
Португалия
Бенфика
3:2 ОТ Испания
Интер Мовистар
Әзербайжан
Араз
Италия
Лупаренсе
2008/2009 Ресей
Екатеринбург, Ресей
Испания
Бумеранг Интервью
5:1 Ресей
ВИЗ-Синара
Қазақстан
Қайрат
Ресей
Динамо Москва
2007/2008 Ресей
Мәскеу, Ресей
Ресей
ВИЗ-Синара
4:4 пен. 3:2 Испания
Эль-Посо
Ресей
Динамо Москва
Қазақстан
Қайрат
2006/2007 Испания
Мурсия, Испания
Ресей
Динамо Москва
2:1 Испания
Бумеранг Интервью
Испания
Эль-Посо
Бельгия
Аксьон 21

Футзалдан әйелдер арасында Еуропа чемпионаты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Футзалдан Еуропа U19 чемпионаты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Футзалдан 19 жасқа дейінгі ойыншылар арасында Еуропа чемпионаты тұңғыш рет 2019 жылы өткізіле бастады. Турнир әр екі жыл сайын тақ жылдары өткізіледі.

Короновирус пандемиясы себебінен чемпионат 2021 жылы өтпеді, сондықтан 2022 жылы өткізілді. Чемпионат РигадаЛатвияда өтті. Финалда Испания мен Португалия құрамалары ойнап, қосымша уақытта 6:2 есебімен Испания чемпион атанды. Қазақстан құрамасы негізгі раундта ойнамады.

2019 жылы чемпионат Латвияда өтті. Финалда Хорватия мен Испания құрамалары кездесті. 1:6 есебімен Испания құрамасы жеңді.

Футзалдан Қазақстан чемпионаты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Футзалдан Қазақстан чемпионаты – бұл жыл сайын өтетін елдегі ең жоғарғы деңгейдегі футзал лигасы. 2022-23 жылғы маусымда 10 команда қатысқан болатын. Ал 2023-24 маусымында чемпионатта 11 команда қатысты. Абай облысынан "Семей" футзал клубы құрылып, чемпионатқа қосылды. Он екінші команда ретінде Қарағанды облысының атынан жаңа команда қосылады деп күтілді. Олардың арасында Тұлпар, Шахтер және Биосфера аттары аталды. Бірақ чемпионат басталар алдында Қарағандыдан клуб қосылмайтындығы хабарланды. Сонымен қатар 2023 жылдың желтоқсан айында Бірінші лига құрылды. Онда 5 команда қатысты. Олардың арасында Тұлпар, Биосфера, Омега, ТЧЭ-14, КазГАСА.

Футзалдан Қазақстан кубогы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]


Футзалдан оқушылар арасындағы Әлем чемпионаты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2023 жылғы 8-17 қазан аралығында Сербияның астанасы Белград қаласында Халықаралық мектеп спорт федерациясының (International School Sport Federation) ұйымдастыруымен Футзалдан оқушылар арасындағы Әлем чемпионаты (ISF World School Futsal Championship 2023) ұйымдастырылды[5].

Әдебиеттер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Руководство УЕФА для тренеров по футзалу

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]