Тұрсын хан
| Тұрсын Мұхаммед-хан | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1613 — 1627 | ||
| Монарх | Есім хан | |
| Ізашары | Ескендір хан | |
| Ізбасары | Абылай хан І | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | Ислам | |
| Дүниеге келуі | 1562 Қазақ хандығы | |
| Қайтыс болуы | 1627 Ташкент | |
| Династия | Төре | |
| Әкесі | Жәлім сұлтан | |
| Балалары | Шах Сәид хан, Қоңырбике, Айбике, Нұрбике, Қызданбике, Дәулетбике, Оразбике | |
өңдеу  |
||
Тұрсын хан (толық есімі Тұрсын-Мұхаммед хан, 1562 – 1627) – қазақ ханы, Ташкенттің 1613-1627 жж. билеушісі. Жәлім сұлтанның ұлы.
Хафиз Таныштың “Шаарф-наме-ий шахи” атты еңбегінде Жалым сұлтан мен оның екі ұлы Баба сұлтанның қолынан қаза тапқандығы айтылады. 1607 жылы Ұлы жүздің ханы Келді Мұхаммед хан қаза тапқаннан кейін, оның ұлы Шах Сәид хан Ұлы жүздің ханы болып сайланады. 1612 жылы Имамқұли ханның ұлы Ескендір Ташкентты басып алады да, Шах Сәидті өлтіріп. Ұлы жүзде билік құрады. 1613 жылы Есім хан Ескендірді өлтіреді. Ал Ұлы жүзде хан болып Тұрсын сайланады. Тұрсын 1620 мен 1622 жылдар аралығында бас қолбасшы болды. Аштархан (Жанилер) әулетінен шыққан Бұхар хандығының билеушісі Имамқұли ханның көмегіне сүйенген Тұрсын хан Есім ханмен күрес жүргізді. Есім хан Тұрсын ханнан жеңіліп, Шығыс Түркістан билеушісі Абд әр-Рахымның ордасына кетуге мәжбүр болды. Ортағасырлық “Имамкули хан наме” атты шығарма авторының мәлімдеуінше Тұрсын ханның ордасы Ташкентте болған және ол сонда өз атынан теңге соқтырған. Оның билігі тұсында Ташкент, Түркістан, Сығанақ, Созақ, Сауран, Сайрам, Әндіжан, т.б. қалалар қазақтардың иелігінде болды. Есім хан оған қазақтар мен оған тәуелді қырғыздардан құралған жасағымен Тұрсын ханның Сырдария бойындағы ұлысына бірнеше рет жорық жасады. 1626 жылы Тұрсын хан мен Есім хан өзара бейбіт келісімге келді. Бірақ бұл бейбіт келісім ұзаққа созылмай, Тұрсын хан тарапынан бұзылды. 1627 жылы Есім хан қалмақтарға қарсы жорыққа аттанғанда Тұрсын хан оның ордасына шабуыл жасады. Жорықтан оралған Есім хан Тұрсын ханның әскеріне Сайрам түбінде ойсырата соққы берді. Мұнан соң Тұрсын хан әскері Ташкент маңындағы шайқаста да Есім хан әскерінен жеңілді. Осы жағдайда Тұрсын хан әскерінің біраз бөлігі Есім хан жағына шығып кетті. Тұрсын хан өз нөкерлерінің қолынан қаза тапты. Тұрсын хан тұсында қазақтар Қазанмен және Батыс Сібір қалаларымен қызу сауда жүргізді.[1]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|