II Абдолла хан

II Абдолла Хан өзб. عبد اللہ خان بن اسکندر өзб. Abdulla II
Лауазымы
Ту Бұхара хандығының 11-шы ханы Ту
1583 жыл — 1598 жыл
Тәж кигізу жорасы	1583 жыл
Ізашары	Ескендір хан
Ізбасары	Абд әл-Мұмин хан
Өмірбаяны
Мамандығы	Ақын
Діні	Ислам, сүннет
Дүниеге келуі	1534 (1534) Примкент, Бұхара хандығы
Қайтыс болуы	8 ақпан 1598 (1598-02-08) Самарқан, Бұхара хандығы
Жерленді	Бұхара
Династия	Шайбани әулеті
Туған кездегі есімі	Абдуллах хан ибн Искандер عبد اللہ خان بن اسکندر
Әкесі	Ескендір хан
Балалары	Абд әл-Мұмин хан
II Абдолла Хан Ортаққорда

II Абдолла Хан (өз. Abdulla II; 1534 жыл – 8 ақпан 1598 жыл) — Мәуереннаһр билеушісі (1583-98). Бұхара хандығының 11-шы ханы.

Дешті Қыпшақ ханы Әбілқайырдың 12 ұлының бірі Қожа Мұхаммед, одан Жәнібек → Ескендір → Абдолла.

Шайбани әулетінен екі Абдолла шыққандықтан зерттеушілер оны II Абдоллах деп атаған.

II Абдоллах XVI ғасырдың 40-50 жылдарындағы Шайбани әулеті сұлтандарының билік үшін Орта Азияда жүргізген өзара күресіне араласып, Бұхарға әкесі Ескендірді хан етеді. Әкесінен кейін таққа өзі отырады. II Абдолла XVI ғасырдыңдың 2-жартысында жүргізген соғыстары «дербес ұлыстарды жинақтау» деген атқа ие.

Соғыс барысында ол Балхты (1573), Хисарды (1574), Самарқаны (1578), Ташкентті (1582), Бадахшанды (1584), Гератты (1588) басып алды. 1593.ж, 1594.ж, 1596 жылдардағы жорықтарының нәтижесінде Хорезмді бағындырды. 70-жылдардағы Ташкент билеушісі Баба сұлтанмен күресте қазақ ханы Ақназар (Хақназар) Абдолла Ханды қолдады. Баба сұлтан жеңіліп, Абдолла Ханмен келісім жасаған соң, Қазақ хандығы Ташкент билеушісіне қолдау көрсетті. Тәуекел хан тұсында (1582-98) Мауераннахр билеушісімен Сыр бойындагы қалалар үшін күрес өрбіді. Абдолла Хан Сібірдегі Көшім ханмен одақтасып қазақтарға қарсы саясат жүргізді.

Абдолла Ханға өзінің туған ұлы Абд әл-Мұмин қарсы шығып, жеңіске жетті. Абдолла Хан өлтіріліп, таққа баласы отырды. 6 айдан кейін Абд әл-Мұмин хан да өлтіріліп, Орта Азиядағы Шайбани әулетінің билігі толығымен жойылды. Абдолла Хан туралы Хафиз Таныштың «Шараф наме-ий шахи» немесе «Абдоллах наме» атты 16 ғ-дың соңында жазылған шығармасы бар.

Әдебиет

Әдеб .: Ахмедов Б.А., Орталық Азияның тарихи-географиялық әдебиеті, 16-18 ғғ. Жазбаша ескерткіштер. Таш., 1985;Гафуров Б.Г., Тәжіктер. Ең көне, ежелгі және ортағасырлық тарих, Кітап. И, Душанбе, 1989; Қазақстан тарихы, Бес томдық. 2-т., А., 1998 ж.