Қарақия ауданы

Қазақстан ауданы
Қарақия ауданы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы	Маңғыстау облысы
Аудан орталығы	Құрық
Ауылдық округтер саны	7
Ауыл саны	9
Әкімі	Сымбат Қуанышұлы Төретаев
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Құрық ауылы, Досан батыр көшесі, №8
Тарихы мен географиясы
Құрылған уақыты	1973
Жер аумағы	64297 км² (1-ші орын)
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	36 737 адам (2023)(4-ші орын)
Тығыздығы	0,6 адам/км² (5-ші орын)
Ұлттық құрамы	қазақтар (98,98%), өзбектер (0,33%), орыстар (0,33%), басқалары (0,36%) 2022 ж.
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	130300-130306
Автомобиль коды	12
Қарақия ауданының әкімдігі

 Басқа мағыналар үшін Қарақия деген бетті қараңыз.

Қарақия ауданы - Маңғыстау облысының оңтүстігінде орналасқан әкімшілік бөлініс. Солтүстігінде Маңғыстау, батысында Мұнайлы ауданы, оңтүстігінде Түркіменстанның Балқан уәлаяты, шығысында Өзбекстанның Қарақалпақстан республикасымен шектеседі.

1973 жылы құрылды. 1993 жылға дейін Ералиев ауданы деп аталды. Жер аумағы 64,3 мың км². Тұрғыны 33,5 мың адам (2014). Аудан құрамындағы 10 елді мекен 2 кенттік, 4 ауылдық округке біріктірілген. Орталығы – Құрық ауылы.

Табиғаты

Ауданның жер бедері негізінен жазық, солтүстік-шығысы Үстірт аумағында. Мұнда Қазақстандағы теңіз деңгейінен төмен жатқан барлық ойыстар орналасқан. Ауданның батысындағы Ащысор (–39 м) мен Қарақия (–132) ойыстарын Маңғыстау мен Кендірліқиясай үстірттері бөліп жатыр. Қарынжарық ойысы (–70 м) мен Қарашек к-нің қазаншұңқырлары (–21 м) Үстірттің оңтүстік бөлігімен шектеседі. Ауданның ең биік жері Батыс Үстірт кемерлі шыңындағы Қараман шоқысы (340 м). Шығысындағы Үстірт бөлігінің жер бедері төрткілді болып келеді. Батысындағы Каспий теңізі жағалауы жарқабақты. Мұнда Қазақ шығанағы, Кендірлі, Ақсу, Тоқмақ шығанақтары бар. Бұларды кезінде Исан түбегі деп атаған. Мұнда теңіз адының әсерінен пайда болған неше түрлі ғажайып бағаналар, үңгірлер мен қуыстар жиі кездеседі. Қарақия ауданының жер қойнауында мұнай мен газдың, ұлутастың, уранның кендері мол. Маңызды мұнай кен орындарына Жетібай, Өзен, Теңге, т.б. жатады. Олар 20 ғасырдың 60 жылдарынан бері кеңінен пайдаланылып келеді.

Өсімдік пен жануар әлемі

Сор, сортаңды сор, ауданның көтеріңкі келген тұсында қиыршықты сұр, сортаңды сұр топырағында, негізінен жыңғыл, сексеуіл, изен, жүзгін, бұйырғын, т.б. сораң шөптер өскен. Ауданда емдік шипалы өсімдіктер көптеп кездеседі. Олар: ерқұны, жалбыз, киікоты, жантақ, жусан, адыраспан, т.б. Жабайы аңдардан қасқыр, түлкі, қоян, қарсақ, шиебөрі, күзен, ақбөкен, арқар, қарақұйрық, т.б. бар. Ауданда Қаракөл-Қарақия мемлекеттік қорықшасы, Үстірт қорығы орналасқан. Мұнда кеміргіштердің 40, құстардың 100, өсімдіктердің 400 түрі өсіріледі.

Сулары

Жер беті сулары Каспий теңізінің шығыс айдыны мен жазда қарасуларға бөлініп қалатын сортаң сулы өзеншелерден (Қарақия ойысындағы Ащыағар өзені т.б.) және тұзды Қарашек көлінен тұрады. Теңіз жағалауында Александрбай және Қазақ шығанағы орналасқан. Шығанақтан Ада құмқайыры арқылы Кендірлі шығанағы бөлінеді.

Климаты

Қарақия ауданының климаты континенттік. Каспий теңізі тек ауданның жағалық өңірі климатына ғана әсері бар. Аудандағы қаңтар айының орташа температурасы –7С, шілдеде 26С. Қыста қар жамылғысы жұқа және ұзақ жатпайды. Жауын-шашын тым аз, жылдық орташа мөлшері 75 – 100 мм. Жыл бойы желді болып тұрады.

Халқы

Халық өте сирек қоныстанған. Әр 1 км2-ге шаққанда 0,4 адамнан, ал облысы маңызы бар Жаңаөзен қаласы, Жетібай, Мұнайшы кенттері орналасқан аймақта 4,6 адамнан келеді. Ауыл тұрғындары 8 елді мекенде ғана шоғырланған. Ірі елді мекендері: Құрық а. (7,2 мың адам), Жетібай (9,1), Мұнайшы (3,6) кенттері және Бостан (1,4), Сенек (1,8) ауылдары. 2019 жылдың 1 қаңтарына ауданның халық саны 37 мың адам.

Этнос	Саны, адам	Пайыздық үлесі, %
Қазақтар	37 224	98,94
Орыстар	139	0,36
Өзбектер	120	0,31
басқа этностар	138	0,39

Санақ жылы	Саны, адам	Ер адам саны	Әйел адам саны
1989	28 341	14 031	14 310
1999	23 437	—	—
2009	38 318	—	—
2015	34 066	-	-
2019	37 621	19 092	18 529

Экономикасы

Қарақия ауданының бір ерекшелігі – мұнда егістік пен шабындық жерлердің болмауы. ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 498,8 мың га. Жерінің басым көпшілігі (80%-ға жуығы) жайылымнан тұрады. Осыған байланысты аудан ауыл шаруашылық бағытында негізінен төрт түлік мал өсіруге маманданған. 1995 жылға дейін Қарақия ауданында қаракөл қойын өсіретін 2 кеңшар (Қарақұдық және Ералиев атындағы), Құланды жылқы зауыты және Қызылөзен түйе кеңшары жұмыс істеген. 1996 жылдан бастап олардың негізінде шаруа қожалықтары құрылды. Одан басқа ауданда мұнай-газ барлау экспедицияициясы, құрылыс-монтаж кәсіпорны, материалдық жабдықтау базасы, автобаза, бірнеше байланыс бөлімшелері, т.б. жұмыс істейді. Мұнда «Тасболатойл корпорейшн», «Ер-Сай», «Упетром Посерко» атты шетелдік компаниялар жұмыс істеп аудан халқын жұмыспен қамтып отыр.

Инфрақұрылымы

Білім беру саласы бойынша ауданда 13 орта, 5 бастауыш, 1 жұмысшы жастар мектебі, өнер мектебі, балалар мен жасөспірімдер мектебі бар. Денсаулық саласында ауданы аурухана мен емхана, өкпе және жұқпалы аурулар ауруханасы, 4 отбасылық-дәрігерлік амбулатория, 2 фельдш. пункт және ауданы сан-эпидемиол. ст., 3 фельдш.-акушерлік пункт, минералдық ыстық сумен емдейтін орын, т.б. мекемелер бар. Ауданаралық жол қатынасы, негізінен республикалық және халықар. маңызы бар Құрық – Ақтау – Жаңаөзен, Жаңаөзен – Марата (Түрікменстан), сондай-ақ Ақтау – Жаңаөзен т. жылы арқылы іске асырылады. Аудан аумағында Бекет ата, Шопан ата жер асты мешіттері орналасқан.

Әкімшілік бөлінісі

Аудан құрамындағы 7 ауылдық округке 8 елді мекен біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы
Болашақ ауылдық округі	Болашақ ауылы	1	764
Бостан ауылдық округі	Бостан ауылы	1	▲2028
Жетібай ауылдық округі	Жетібай ауылы	1	▲13541
Құланды ауылдық округі	Құланды ауылы	1	▲1633
Құрық ауылдық округі	Құрық ауылы	1	▲11466
Мұнайшы ауылдық округі	Мұнайшы ауылы	1	▲5209
Сенек ауылдық округі	Сенек ауылы	2	▼1819

Әкімдері

• Әділбек Дауылбаев 2009-2017
• Қыдырберді Беков 2018-2023
• Сымбат Төретаев 2023-