Сары ұйғыр тілі
Батыс ұйғыр тілі (Сары ұйғырлар тілі) | |
Елдер: | |
---|---|
Аймақтар: |
Ганьсу Сунань-Ұйғыр автономды уез, Синьцзян-Ұйғыр автономды аудан |
Сөйлеушілер саны: |
4 600 (2007)[1] |
Күйі: |
Жойылуы қауіпті |
Классификация | |
Санаты: | |
| |
Жазуы: |
Қытай жазуы (?) |
Тіл коды | |
ISO 639-1: |
— |
ISO 639-2: |
tut |
ISO 639-3: |
ybe |
Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика |
Батыс ұйғыр тілі (кейбір нұсқада: сары ұйғырлар тілі) - түркі тілдерінің солтүстік-Шығыс тобына жататын тіл. Қытайдың Ганьсу Сунань-Ұйғыр автономды уез, Синьцзян-Ұйғыр автономды аудандарында таралған. Онымен 4 мыңдай адам сөйлейді. Айқын диалектілік белгілері жок, тек таулық және далалық говорларында дыбыстық, лексикалық ерекшеліктер кездеседі. Қазіргі таңда жазуы жоқ болып есептеледі. Кей мәлімет бойынша қытай жазуы қолданылады[4].
Бұл тілде Қытайдағы Ганьсу провинциясындағы Минхуа ұлттық автономды уезде тұратын «сары ұйғырлар» сөйлейді. Сары ұйғырлар б.з. 9 ғ-да Енисей қырғыздарынан жеңіліп, жер аударып бір бөлігі Шығыс Түркістанға (қазіргі Солтістік-Батыс Қытайдағы Синьцзян), қалғандары осы жерге келген. Фонетикасы мен лексикасы қытай тілінің, тибет тілінің әсерін қабылдаған. Сары ұйғыр тілі көне ұйғыр тіліне жақын деген болжам бар, оған сөз басында /-дің, шығыс септігінің-tin формасының, көне сан жүйесінін (11-ден 29-ға дейін) колданылуы, есімдіктің екі түрлі септелуі т. б. дәлел болады. 18 г. басына дейін сары үйғырлар көне ұйғыр әдеби тілін пай- далануы мүмкін, бірақ Тибеттің әсерімен көне ұйғыр жазуы ұмы- тылған. Қазір Сары ұйғыр тілі тұрмыстыкдеңгейде ғана колданылады.[5]. 19 ғ. соңында Г. Н. Потанин, С. Г. Э. Маннергейм, С. Е. Малова, Э. Р. Тенишев ғалымдармен зерттелген.
Бұл тілге ең жақын болып Пуйо қырғыз тілі болып есептеледі.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Western Yugur at Ethnologue (17th ed., 2013)
- ↑ Concise Encyclopedia of Languages of the World — revised. — Elsevier, 2010. — P. 1109. — ISBN 0080877753.
- ↑ The Mainz Meeting: Proceedings of the Seventh International Conference on Turkish Linguistics, тамыз 3-6, 1994 — Otto Harrassowitz Verlag, 1998. — P. 28. — ISBN 3447038640.
- ↑ Национальность югур
- ↑ Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы, «Сөздік-Словарь», 2005. ISBN 9965-409-88-9
|