Халаж тілі
(Халадж тілі бетінен бағытталды)
| Халаж тілі | |
| Елдер: | |
|---|---|
| Аймақтар: | |
| Ресми күйі: |
жоқ |
| Реттейтін мекеме: |
жоқ |
| Сөйлеушілер саны: |
42 000 (2000 ж.) |
| Күйі: |
Жойылуы қауыпты |
| Классификация | |
| Санаты: | |
| Жазуы: |
жоқ |
| Тіл коды | |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
tut |
| ISO 639-3: |
klj |
| Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика | |
Халаж тілі - көбіне Иран және Ауғанстанда таралған түркі тілдерінің бірі. 2000 жылының мәліметі бойынша, сөйлеушілер саны 4200-дей. ISO 639-3 стандарты бойынша бұл тілді «түркі-Халаж тілі» деп белгілейді[1]. Себебі үнді-иран тілін де «Халаж » деп атайды.
Географиялық таралуы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Халаж тілінде сөйлеушілер көбіне Маркази және Құм остандарының тұрғындары. Егер 1968 жылы сөйлеушілердің саны 17 000-дай болса, 2000 жылы «Ethnologue» журналының мәліметі бойынша бұл көрсеткіш 42107 адамға дейін көтерілген.
Фонетикасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дауыссыздар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| Еріндік дауыссыздар | Альвеола дауыссыздар | Жіңішке дауыссыздар | Веляр дауыссыздар | Көмей дауыссыздар | Глоттал дауыссыздар | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Назальды дауыссыздар | m | n | ŋ | |||||||||
| Stop | p | b | t | d | tʃ | dʒ | k | ɡ | q | ɢ | ||
| Сүзілмелі | f | v | s | z | ʃ | ʒ | x | ɣ | h | |||
| Flap | ɾ | |||||||||||
| Жабысыңқы дауыссыз дыбыстар | l | j | ||||||||||
Сандар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Халаж сандарының атаулары көбі түркі тіліндегідей, кейде (мысалы«80» және «90» үшін) парсы тілінің эквиваленттері қолданылады:
- 1 — biː
- 2 — æk.ki
- 3 — yʃ
- 4 — tœœɾt
- 5 — bie̯ʃ
- 6 — al.ta
- 7 — jæt.ti
- 8 — sæk.kiz
- 9 — toq.quz
- 10 — uo̯n
- 20 — ji.iɾ.mi
- 30 — hot.tuz
- 40 — qiɾq
- 50 — æl.li
- 60 — alt.miʃ
- 70 — jæt.miʃ
- 80 — saʲ.san (түрк.), haʃ.taˑd (парсы)
- 90 — toqx.san (түрк.), na.vad (парсы)
- 100 — jyːz
- 1000 — min, miŋk
Мысалдар
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дереккөзі: Dorfer & Tezcan (1994) p. 158-9
| Аударма | IPA | |
|---|---|---|
| Молда Насырдың ұлы болған. | biː ki.niː mol.laː nas.ɾæd.diː.niːn oɣ.lu vaːɾ-aɾ.ti | |
| Ол: «Әй, әке, мен әйел алғым келеді,»- депті. | hay.dɨ ki "æj baː.ba, mæn ki.ʃi ʃæj.jo.ɾum" | |
| Әкесі айтыпты: «Балам, біздің сыйырымыз бар; сыйырды сатып ақшасына біз саған әйел сатып алайық,»- депті. | hay.dɨ ki "bɒː.ba bi.zym biː sɨ.ɣɨ.ɾɨ.myz vaːɾ, je.tib̥ bo sɨ.ɣɨ.ɾɨ saː.tɨ, naɣd ʃæj.i puˑ.lĩn, jæk biz sæ̃ ki.ʃi al.duq |
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ ISO 639 code sets Мұрағатталған 15 қарашаның 2012 жылы.
| ||||||||||||||||||||||||||||||
