Юта

	АҚШ штаты
	Юта ; ағылш. Utah
Юта туы	Юта мөрі
Штат ұраны	«Жігер» («Industry»)
Штат әні	Юта, керекті жер
Штат лақапаты	«Омарта Штаты» (ресми), «Мормондар Штаты», «Дезерет Штаты»
Астанасы	Солт-Лейк-Сити (орыс.)қаз.
Ең ірі қаласы	Солт-Лейк-Сити
Тұрғыны	▲3 271 616 (2020 жыл); 30-ші орын (АҚШ б-ша)
Ауданы	13-ші орын
- барлығы;	219 887 км²;
- су беті;	7 136 км² (3,25 %)
- ендік;	37° с. е. бойынша 42° с. е., 435 км км;
Теңіз деңгейінен биіктігі
- максимал биіктігі	4120,3 м м;
- орташа биіктігі	1 860 м;
Штат статусын иеленуі	1896 жыл 4 қаңтар; 45 ретпен
Губернаторы	Спенсер Кокс
Вице-губернаторы	Дейдра Хендерсон
Заң шығару органы	Юта легислатурасы
- жоғарғы палатасы	Юта сенаты;
Сенат мүшелері	Майк Ли; Митт Ромни
Уақыт белдеуі	UTC−7/−6
	Ортаққордағы санаты: Юта ;

Юта (ағылш. Utah) — АҚШ-тың батысында, Сеңгір тауларының маңында орналасқан штат. Солтүстік-шығысында Вайоминг, шығысында Колорадо, оңтүстігінде Аризона, батысында Невада және солтүстігінде Айдахо штаттарымен шектеседі. Орталығы мен ең ірі қаласы — Солт-Лейк-Сити (орыс.)қаз..

1896 жылы 4 қаңтарда Юта АҚШ құрамына 45-ші штат ретінде енеді. Юта АҚШ-тың транспорттық штаты болып келеді, осы жерде ақпарат технологиясы, ғылымы,тау кен өнеркәсібі мен туризмі өте дамыған.

Этимологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Штаттың аты Юталар тайпасының атауынан шыққан, және олардың тілінде ол "Тау адамдары" дегенді білдіреді.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Шамамен 2 мың жыл бұрын Колорадо үстіртінің маңында ежелгі анасази мәдениеті пайда болады. Кейін сол жерде пуэбло мәдениеті қалыптасады да, штаттың оңтүстік-шығысында олардың тұрғын үйлері табылады. Еуропалықтардың келген кезінде ол жерде юталар, пайуттар, навахо мен гошуттар мекендеген.

Юта жерінде 1540 жылы бірінші келген еуропалықтардың қатарында Франсиско Васкес де Коронадо (орыс.)қаз. мен оның сарбаздарын айтып кетуге болады. Олар Жеті Алтын қалаларды іздестірген екен. Бұл — Пиреней түбегінде пайда болған Солтүстік Америка жерінде тығылған алтынға бай қалалар туралы аңыз болатын.

1776 жылы екі француз миссионерлері Сильвестре де Эскаланте мен Франсиско Домингес Санта Фэ мен Калифорния арасында жол жүйесін құрастыру мақсатымен Юта жеріне экспедиция жасаған. 1840 жылдары Юта жері Калифорниядан жүретін жолдар мен көші-қону үшін ғана қолданылатын, ол жерде зерттеулер сирек жүретін. 1847 жылы осы жерге мормондар бірінші рет Илльянойдан келеді.

Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Юта халқының 87%-ы қалаларда тұрады, және бұл Ютаны ең урбандалған штаттардың қатарына қосады. Халықтың шамамен 80%-ы Уосатч-Фронт ауданында тұрады, оның орталығы — Солт-Лейк-Сити (орыс.)қаз..

Юта діни жақтан біртектес штаттардың бірі болып келеді, өйткені халқының 60%-ына жуығы — мормондар. Бұл олардың күнделікті өмір салтына және дәстүрлеріне әсер тигізеді.