Мам
| маме | |
| Мам | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
290 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
католицизм, ежелгі наным-сенімдер. |
Мам (маме) — үндіс халқы, Гватемаладағы майя халықтарының бірі. Олар Гватемаланың батысындағы тауларда тұрады. Халық саны 290 мың адам (басқа деректер бойынша – 680 мың адам), 10 мың адам Мексиканың көршілес аудандарында тұрады.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Маме тілі - кише тармағының тілі, ишилей мен агуакатектердің тіліне жақын, 7 диалектісі бар. Үштен бірі испан тілінде сөйлейді.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілер католиктер, ежелгі наным-сенімдердің күшті қалдықтарының қоспасы бар.[1]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл халықтың тарихы шамамен б.з. 200 жылға дейін, олар Майя империясының құрамындағы патшалық болған кезден басталады. Шамамен 1750 жылы иезуит діни қызметкерлері Гватемалаға кофе әкелді, содан кейін ол Мам халқының мәдениетінің ажырамас бөлігіне айналды. Маме классикалық майя өркениетін құруға қатысты (олар Грихальва мен Лакантун өзендерінің жоғарғы ағысында 1 мыңжылдықтың екінші жартысындағы қала-мемлекеттерге иелік еткен болуы мүмкін). XIII-XIV ғасырларда Сакулеу, Чальчитан және т.б. қала-мемлекеттер құрылды.[2]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі кәсіптері қолмен атқарылатын егіншілік (жүгері, бұршақ, асқабақ, бұрыш, қызанақ, кейбір қауымдастықтар картоп, какао, пияз, бидай, жержаңғақ, банан, қант қамысы, жемістер өсіруге маманданған), құс шаруашылығы, мал шаруашылығы (қой, шошқа, қашыр, сирек сиыр).
Дәстүрлі қолөнерден – керамика, тік қол станогында өрнек тоқу, кесте тігу, өру, тері өңдеу сақталған. Көптеген Маме плантацияларда, тау-кен өнеркәсібінде және қалаларда жалдамалы жұмысшы болып жұмыс істейді.[3]
Тұрмыс салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі отбасы үлкен, кейде шағын болады. Туыстық есеп негізінен патрилиндік, неке патрилокальды және неолокалдық болып табылады. Полигиния кездеседі. Қауымдастық эндогамдық, оны ақсақалдар кеңесі басқарады, қауымдардың 4 кантонға және елді мекендерде 4 кварталға бөлінуі сақталған, бұл ежелгі фратрияларға бөлінуін көрсетеді.
Елді мекендері, тұрғын үйлері, азық-түлік – барлық майяларға ортақ.
Дәстүрлі ерлер киімі – қызыл және ақ жолақты шалбар, түсті белбеу, түрлі-түсті көйлек, тізеге дейін жүннен тоқылған жолақ пончо (капишайх), үстіне сабаннан тоқылған қалпақ киетін үлкен қызыл орамал.
Әйелдер киімі – түзу тігілген белдемше (сары және қызыл жолақтары бар қою көк немесе ашық көк), кестеленген өрнекті ақ блузка, түрлі түсті өрнекті уипили, ұзын (3 м-ге дейін) өрнекті белдік. Әрбір қауымдастық өзінің дәстүрлі киімінің түсі мен үлгісіне ие.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/106283/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B5?ysclid=lqto7hqd82552543240
- ↑ https://triptychcoffee.com/espresso/tproduct/382997736-630553810201-gvatemala-mam Мұрағатталған 31 желтоқсанның 2023 жылы.
- ↑ https://travel-journal.ru/ethno/40/966/
- ↑ http://www.etnolog.ru/people.php?id=MAME