Гаитиліктер

Гаитиліктер
Бүкіл халықтың саны
8,7 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Гаити	8,3 млн.
Канада	84 000
Ямайка	52 000
Куба	40 000
Багам аралдары	25 000
Тілдері
креол тілі, француз тілі
Діні
католицизм, "вуду" культі

Гаитиліктер — Гаити Республикасының негізгі халқы. Гаитиліктердің 90%-дан астамы қара нәсілділер, қалғандары негізінен мулаттар. Халқы 8,3 миллион адам. (2006, бағалау). Сондай-ақ олар Канадада (84 мың адам), Ямайкада (52 мың адам), Кубада (40 мың адам), Багам аралдарында (25 мың адам) және басқа Вест-Индия аралдарында тұрады. Жалпы саны 8,7 млн ​​адам. (2006, бағалау).

Тілі

Олар креолизацияланған француз тілінде (гаити креолы) сөйлейді.

Діні

Гаитиліктердің барлығы дерлік католицизмді ресми түрде ұстанады, бірақ ежелгі "вуду" немесе "воду" культі (африкалық нанымдар мен әдет-ғұрыптардың қалдықтары) әлі де өте үлкен әсер етеді.

Тарихы

Гаити аралын 1492 жылы Христофор Колумб ашқан. 1550 жылы аралдан үндістерінің ерекше мәдениеті жойылып, аралды Испания империясының халқы басқара бастады. 1600 жылдардың ортасында аралдың үштен бір бөлігін кеме апатына ұшыраған бай іздеушілер мен адасқан отаршылар, негізінен француздар басып алды, олар қарақшыларға айналып, аралда өмір сүрді.

1789 жылы Франциядағы төңкеріс колонияда қарама-қайшылық тудырды, ол кезде жарты миллион құлдар болған. Жиырма сегіз мыңы мулаттар мен еркін қара нәсілдер болды, олардың көпшілігі бай жер иелері болды. 1791 жылы отыз бес мың құл көтеріліс ұйымдастырып, бірнеше мың плантацияларды қиратты. Көтеріліс он үш жылдық соғыс пен оба ауыруына ұласты. Көп ұзамай испан, ағылшын және француз әскерлері колонияны бақылау үшін бір-бірімен соғыса бастады.

1804 жылы соңғы еуропалық әскерлер жеңіліске ұшырап, бұрынғы құлдар мен мулаттардың коалициясы аралдан қуылды. 1804 жылдың қаңтарында көтерілісші генералдар өздерінің тәуелсіздігін жариялады, сонымен қатар олар Гаити аралын қазіргі әлемдегі бірінші егеменді «қара» мемлекет және империялық Еуропадан тәуелсіздік алған Батыс жарты шардағы екінші колония ретінде жариялады.

Кәсібі

Негізгі кәсібі – ауыл шаруашылығы (кофе, қант қамысы, сизаль). Көркемдік қолөнер – ағаш ою, кесте тігу дамыған. Кейбір гаитилықтар тамақ, жеңіл және тау-кен өнеркәсібінде және туристерге қызмет көрсетуде жұмыс істейді. Қоғамдық өмір саласында гаитиліктер егістіктерді тазалау немесе суару жұмыстары кезінде шаруалардың өзара көмек көрсетуімен (кумбит) ерекшеленеді.

Тұрмыс салты

Дәстүрлі тұрғын үйлері -бір бөлмелі, қабырғалары саз бен сабан қоспасынан жасалған, әк қосылған құмның жұқа қабатымен жабылған. Үй әдетте қызғылт, ақ немесе көк түске боялған, сыртқы қабырғалары суреттермен боялған.

Ерлердің костюмі оңтүстік еуропалық үлгіде, әйелдер шаштарын Вест-Индияның бұрынғы француз колонияларында ғана кездесетін түрлі-түсті орамалмен (мадрас) тақиямен байлайды.

Негізгі тағамы - ямс, тәтті картоп, жүгері, манго. Мереке күндері ет, сүт, жұмыртқа тұтынады.

Ауызша халық шығармашылығында, музыкада, биде Батыс Африка халықтары фольклорының әсері байқалады. Халық музыкасына ең тән аспаптары - әр түрлі көлемдегі және дыбыс деңгейіндегі барабандар. Әтеш төбелесі танымал.