Луисеньо
| Luiseño | |
| Луисеньо | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
2 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Луисеньо — АҚШ-тағы шошон тобының үндіс халқы. Калифорнияның оңтүстік жағалауында (Ла Холья, Ринкон, Паума, Пала, Печанга және Собоба резерваттары). Олар сонымен қатар жақын маңдағы елді мекендер мен қалаларда тұрады. Жалпы саны 2 мыңнан астам адам.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі - купан тобындағы луисеньо тілі. Испан және ағылшын тілдері кеңінен таралған.[1]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілер негізінен католиктер, шамамен 10% протестанттар (евангелистер, т.б.).[2]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Отарлауға дейінгі кезеңде олар Сан-Луис-Рей, Санта-Маргарита аңғарларын, сондай-ақ Сан-Матео және Сан-Хуан өзендерін, іргелес тау сілемдерін және мұхит жағалауын мекендеген. XVIII ғасырдағы саны 5-10 мың адам болды. 1769 жылдан бастап испандықтармен байланысып, XIX ғасырдың ортасынан бастап Американдық отарлау нәтижесінде олар өз жерлерінің көпшілігінен айырылды. 1875 жылы олар үшін резервациялар құрылды. 1950-60 жылдары луисеньо Калифорния үндістерінің өзін-өзі басқару қозғалысын басқарды.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, білім беру саласында жұмыс істейді. Олар терушілікпен, аңшылықпен, ал жағалаудағы аудандарда балық аулаумен және аңшылықпен айналысқан. Өнімділікті сақтау үшін өсімдіктерді жинау алаңдары үнемі өртелді. Қолөнерден қоржын тоқу, керамикадан бұйымдар жасау бар.[3]
Тұрмыс салттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тайпаны құрайтын ауылды мұрагерлік тәртіппен көсем басқаратын патрилиндік қауым, онымен бірге ғұрыптық сарапшылар кеңесі мен бақсылар кеңесі, мұрагерлік элитаны құрайтын көмекші хабаршы болды. Арнайы жауынгерлер тобы болды. Неке патрилокальды. Әйелі үшін төлем төленді, немере туыстық некелер және полигиния кеңінен кездеседі.
Жас жігіттердің инициациялары меідуанадан жасалған галлюциногендік сусынды ішумен (толоаче), жерлеу рәсімдері тамақ пен сыйлықтар таратумен бірге жүрді. Қыздардың инициациясы кезінде жартасқа суреттер жасалды.
Тұрғын үйлері конустық төбесі ағаш қабығынан немесе бұталардан жасалған жартылай қазылған жер үйлер. Ауылдың орталығында салттық ғұрыптар үшін, қоршалған алаңы бар салтанатты үй бар.
Киімдері мамықтан тоқылған жамылғылардан, сандалдар мен мокасиндерден, ерлер үшін - жабынды белдіктерден, әйелдер үшін - қабықтан жасалған алжапқыштардан тұрды. Татуировка және денеге сурет салу таралған. Жартылай асыл тастар, аю тырнақтары, т.б әшекейлер қолданылған. Еркектер мұрын мен құлаққа әшекейлер, бүркіт пен қарғаның қауырсынынан тігілген ғұрыптық бас киімдер киген.[4]