Йоханнес Ханс Даниель Йенсен
| Ханс Йенсен | |
| нем. Hans Jensen | |
.jpg) | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы |
Үлгі:Байрақ/Герман империясы |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны | |
| Альма-матер | |
| Ғылыми жетекші |
Вильгельм Ленц |
| Марапаттары | |
Йоханнес Ханс Даниел Дженсен (нем. Johannes Hans Daniel Jensen; 25 маусым 1907, Гамбург — 11 ақпан 1973, Гейдельберг) — неміс физигі, 1963 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты. Жартылай сыйлықты, Мария Гепперт-Майермен бірлесіп, «ядроның қабық құрылымына қатысты ашылымдары үшін» алды. Жүлденің екінші жартысын Юджин Вигнер алды.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ханс Даниел бағбан Карл Фридрих Йенсен мен оның әйелі Хелена Августа Адольфин Дженсеннің (қыз күніндегі тегі Ом) үшінші баласы болды. 1926 жылдан бастап алдымен Гамбург университетінде, содан кейін Фрайбург университетінде оқыды. Физиканы, математиканы, физикалық химияны және философияны оқыды. Физика ғылымдарының кандидаты дәрежесін алғаннан кейін Гамбургте ғылыми қызметкер ретінде қалды. 1936 жылы ғылым кандидаты дәрежесін алды. 1937 жылы доцент, 1941 жылы Ганновер технологиялық университетінің профессоры атанды. Ол неміс доценттерінің ұлттық социалистік одағының, мұғалімдердің ұлттық социалистік одағының және соңында NSDAP-қа қосылды, бірақ Вернер Гейзенберг соғыстан кейін дәлелдегендей, ол мұны тек академиялық мансабындағы кедергілерді болдырмау үшін жасады. 1949 жылы ол Гейдельберг университетінің профессоры болып тағайындалды, онда ол зейнеткерлікке шыққанға дейін істеді. Осы уақыт ішінде ол Америка Құрама Штаттарында бірнеше рет сабақ берді, соның ішінде Принстон университетінде және Калифорния университетінде, Берклиде. 1955 жылдан бастап Отто Хакселмен бірге ол Zeitschrift für Physik журналының баспагері болды.
Төмендегі анекдот Ганс Йенсеннің адамдық қасиеттерінің сипаттамасы бола алады:
Нобель сыйлығын алғаннан кейін келесі күні таңертең елдің премьер-министрі оған қоңырау шалып, оның арманы бар-жоғын сұрады. Йенсен бірден: «Иә, Ирактан қуылып, азаматтығынан айырылған студентке Германия азаматтығын беруіңізді қалаймын» деп жауап берді. Студент Германия азаматтығын алды.
Жетістіктер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Йенсеннің алғашқы жұмысы, оның ішінде екі диссертациясы атом қабығының Томас-Ферми статистикалық моделін нақтылауға арналған. 1930 жылдың аяғында ол атом ядросына қызығушылық таныта бастады. Сол кездің өзінде 1939 жылы ядролардың қасиеттерін, олардың байланыс энергияларын және табиғатта таралуын эмпирикалық талдау негізінде ол ядроның қабық құрылымы туралы идеяны ұсынды, бірақ жалпы мағынада. Бұл идея өте тұрақсыз деп саналды, өйткені, бір жағынан, Нильс Бордың 1936 жылғы ядроның тамшы моделі ядролық реакцияларды өте жақсы сипаттады, ал екінші жағынан, ядродағы орбита тұжырымдамасы, шамасы, мағынасы жоқ еді. Бұл модельдің одан әрі дамуы Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Германияның халықаралық оқшаулануына байланысты кешіктірілді. 1940 жылдардың аяғында ғана Дженсен бұл тақырыпты қайта қолға алды. 1948 жылы күшті спин-орбиталық өзара әрекеттесу моделін қолдана отырып, ол ерекше тұрақты ядроларды білдіретін сиқырлы сандардың бар екенін түсіндіре алды. Бұл ретте Мария Гепперт-Майер АҚШ-та дәл осындай нәтижеге жетті. Йенсен мен Гепперт-Майер арасындағы қарқынды пікір алмасу нәтижесінде жеңіл ядролардың қасиеттері туралы толық дерлік түсінік пайда болды. 1955 жылы олар атом ядроларының құрылымының егжей-тегжейлі сипаттамасын берген Elementary Theory of Nuclear Shell Structure кітабын бірлесіп шығарды. Осы жетістіктері үшін оларға 1963 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының жартысы берілді. Жүлденің екінші жартысы Юджин Вигнерге бұйырды.
Марапаттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Гамбург университетінің профессоры, 1947
- Физика бойынша Нобель сыйлығы, 1963
- Форт-Лодердейлдің құрметті азаматы, 1969
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Храмов Ю. А. Йенсен Ханс // Физики : Биографический справочник / Ред. А. И. Ахиезера. — Бас. 2-ші, өңд.және тол. — М. : Наука, 1983. — Б. 121. — 400 б. — 200 000 дана.
- Йенсен (Jensen) Йоханнес Ханс Даниель // Большая советская энциклопедия : [30 т.] / бас ред. А. М. Прохоров. — 3-ші бас. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Нобель сайтындағы ақпарат (ағыл.))
- Гейдельберг университетінің физика институтының сайтындағы толық өмірбаяны (нем.))
| ||||||||||
- Алфавит бойынша тұлғалар
- Алфавит бойынша ғалымдар
- 25 маусымда туғандар
- 1907 жылы туғандар
- Гамбургте туғандар
- 11 ақпанда қайтыс болғандар
- 1973 жылы қайтыс болғандар
- Гейдельбергте қайтыс болғандар
- Алфавит бойынша Нобель сыйлығының иегерлері
- Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері
- Леополдина мүшелері
- Гейдельберг ғылым академиясының мүшелері
- XX ғасыр физиктері
- Германия физиктері
- Гейдельберг университеті оқытушылары