Ли Чжэндао
| Ли Чжэндао | |
| 李政道 | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Шанхай округі, Қытай Республикасы |
| Азаматтығы |
Қытай, АҚШ |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны |
Колумбия университеті |
| Альма-матер |
Чжэцзян университеті |
| Ғылыми жетекші | |
| Марапаттары |
|
Ли Чжэндао (Ли Цзундао, қытайша: 李政道 пиньинь Lǐ Чжэндао ;ағылш. Tsung-Dao Lee; 24 қараша 1926 ж., Шанхай) — қытайлық және американдық физик, 1957 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты, Ян Чжэннингпен бірге «элементар бөлшектер саласында маңызды жаңалықтарға әкелген жұптылық заңдарын мұқият зерттегені үшін». Болжалды жұптылықтың бұзылуын Ву Цзяньсюн эксперименталды түрде ашты. Ол сонымен қатар кванттық статистикалық физика саласындағы еңбектердің авторы (Янг және Ли теоремалары).
АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшесі (1964), Папа ғылым академиясының мүшесі (2003), Қытай Ғылым академиясының шетелдік мүшесі (1994)[1].
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ли отбасы Цзянсудағы Сучжоу қаласынан шыққан. Ли Чжэндао Шанхайда дүниеге келген және орта мектепті сонда бітірген. Одан кейін ол Чжэцзян университетіне түсті, бірақ оның оқуын соғыс басталуы үзіп, соғыстан кейін Ұлттық оңтүстік-батыс біріккен университетінде жалғастырды. 1946 жылы Ли Чикаго университетіне ауысып, Энрико Фермидің жетекшілігімен сол жерден физика ғылымының докторы дәрежесін алды. 1953 жылы Колумбия университетінің (АҚШ) доценті болды. Үш жылдан кейін 29 жасында Колумбия университетінің ең жас профессоры атанды. 2012 жылға дейін факультеттің белсенді мүшесі болды, ал 1984 жылдан бастап университет профессоры болды. Оның Колумбия университетінде математикалық физика бойынша лекциялары КСРО-да жарық көрді[2].
Америка-қытай қарым-қатынасы қалпына келтірілгеннен кейін көп ұзамай Ли мен оның әйелі Цинь Хуэйцзюнь (秦惠莙; Qín Huìjùn) Қытайға оралды, онда Ли бірқатар дәрістер мен семинарлар оқыды және қытай-америка физиканы тексеру және қолдану комиссиясын (CUSPEA) ұйымдастырды.
1998 жылы Бейжіңде Ли үш жыл бұрын қайтыс болған әйелін еске алу үшін Цинь Хуэйцзюнь және Ли Чжэндао қытай студенттерінің практикалық оқыту қорын немесе «Цзюнь-Чжэн қоры» (秦惠莙—李政道中国大学生见习基金) құрды. Қордың шәкіртақысы Қытайдағы бес университеттің бакалавриат студенттеріне беріледі. Мұндай шәкіртақы алатын студенттер «Цзюнь-Чжэн ғалымдары» (莙政学者) деп аталады.
Цинь мен Ли 1950 жылы үйленді. Олардың — Джеймс пен Стивен атты екі ұлы бар.
Физикадан бос кезінде Ли детективтік романдарды оқығанды ұнатады.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ 李政道（Tsung-Dao Lee） (қыт.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 сәуір 2019.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 18 сәуір 2019.
- ↑ Ли, 1965
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Храмов Ю. А. Ли Тзундао (Lee Tsung-Dao) // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Ред. 2-ші және қосымша бас. — М.: Наука, 1983. — Б.164. – 400 б. — 200 000 дана.
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.)
- http://tdlee.ccast.ac.cn/eindex.html+ Ли Чжэндао — ресми сайты
- Колумбия университетіндегі Чжэн Дао Лидің басты беті (ағыл.)
- CUSPEA (ағыл.)
| ||||||||||
- Алфавит бойынша тұлғалар
- Алфавит бойынша ғалымдар
- 24 қарашада туғандар
- 1926 жылы туғандар
- Алфавит бойынша Нобель сыйлығының иегерлері
- Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері
- Чикаго университеті түлектері
- Маттеуччи медалінің иегерлері
- Қытай ғылым академиясының шетелдік мүшелері
- Папа ғылым академиясының мүшелері
- АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшелері мен корреспондент мүшелері
- Нобель сыйлығының иегерлері (АҚШ)
- АҚШ физиктері
- XX ғасыр физиктері