Кеген ауданы
| Қазақстан ауданы | |
| Кеген ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
12 |
| Ауыл саны |
34 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
43°10′08″ с. е. 78°50′56″ ш. б. / 43.16889° с. е. 78.84889° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°10′08″ с. е. 78°50′56″ ш. б. / 43.16889° с. е. 78.84889° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1930-1997, 2018 |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
32415[1] адам (2019) |
| Ұлттық құрамы | |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
041400-041432[4] |
| Автомобиль коды |
05 |
Басқа мағыналар үшін Кеген деген бетті қараңыз.Кеген ауданы — Алматы облысының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік бірлік. Орталығы – Кеген ауылы.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1930—1997 жылдары жеке аудан болған, 1997—2018 жылдары Райымбек ауданының құрамына енген[5]. 2018 жылы сәуірдің 2-де жеке аудан болып қайта құрылды.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Іле, Күнгей, Теріскей Алатауларының етегіндегі тау аралық аңғарда орналасқан. Аудан жерінде Аманжол, Көкжайлау, Саты, Қарақия, Қызыл-кезең, Сартасу (Шоқан асу) асулары бар. Таудан басталатын ағыны қатты Қарқара, Кеген, Талды, Шырғанақ, Иірсу, Кеңсу, Орта Мерке, Шет Мерке (бұлардың қосылуынан Шарын өзені құралады) Қарабұлақ , Шелек, Қайыңды, Жіңішке өзендері бар. Көлдері – Қайыңды, Қарақия, Көлсай. Пайдалы қазындылардан қорғасын, мырыш, көмір және құрылыстық тас, құм, балшық кездеседі.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Климаты қоңыржай, континенттік. Қаңтардың орташа температурасы 13,7 градус, шілдеде 14,8 градус ( Кеген станциясында). Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300-400 мм. Жері күлгін сұр, қиыршық тас аралас қоңыр, қара топырақты келеді. Шырша, қарағай, қайың, терек, үйеңкі, қарағаш, тобылғы, бозқараған, ақ селеу, бетеге, жусан т. б. өседі. Аңдардан сілеусін, түйебөрі, жабайы шошқа, марал, тау ешкісі (тау теке), қарақұйрық, түлкі, қарсақ, суыр, қасқыр, борсық, қоян; құстардан ұлар, қаршыға, ителгі, бұлбұл, көкек, қаз, үйрек т. б. кездеседі.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудан халқының саны 32 415 адам (2019), ұлттық құрамы: қазақтар (99,36%), басқалары (0,64%).
Ауылдық округтер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аудандағы 34 елді мекен 12 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округ/қала | Халқы (2009) | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Алғабас ауылдық округі | 1640 | Алғабас, Жаңаталап, Жіңішке ауылдары |
| Бөлексаз ауылдық округі | 1377 | Бөлексаз ауылы |
| Жалаңаш ауылдық округі | 5470 | Жалаңаш, Жайдақбұлақ, Тоғызбұлақ ауылдары |
| Жылысай ауылдық округі | 2176 | Жылысай, Мойнақ, Шыбышы ауылдары |
| Кеген ауылдық округі | 9630 | Кеген, Темірлік, Түменбай ауылдары |
| Қарабұлақ ауылдық округі | 3188 | Ақай Нүсіпбеков, Қарабұлақ ауылдары |
| Қарқара ауылдық округі | 2361 | Қарқара, Ереуіл, Мыңжылқы ауылдары |
| Саты ауылдық округі | 1648 | Саты, Құрметі ауылдары |
| Тасашы ауылдық округі | 1677 | Жаңатасашы, Ақтасты, Сарыкөл, Тасашы ауылдары |
| Тұйық ауылдық округі | 1296 | Тұйық ауылы |
| Ұзынбұлақ ауылдық округі | 3157 | Ұзынбұлақ, Ақсай, Жалаулы ауылдары |
| Шырғанақ ауылдық округі | 3131 | Шырғанақ, Кеңсу, Көкпияз, Қарқара, Қызылжар, Талды ауылдары |
Шаруашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жері 536,0 мың га (1972), оның ішінде егістік 56,5, тыңайған жер 1,1, шабындық 20,9 жайылым 457,5 мың га. 1971 жылғы егісі 72,5 мың га, оның 57,2 мыңына дәнді дақылдар егілді. Аудан негізінен мал шаруашылығымен шұғылданады. 1971 жылдың басында 20,9 мың мүйізді ірі қара, 267,9 мың қой мен ешкі, 10,5 мың жылқы, 86,5 мың құс болды. Қазақтың арқар-меринос қойының тұқымы осы ауданда шығарылған. Аудан автомобиль жолымен қатынасады. Кеген ауданында 37 мектеп, 7 клуб, 47 кітапхана, 35 кино қондырғы, 9 аурухана бар. Қазақ тілінде (1931) «Коммунизм нұры» газеті шығарылады. Орта ғасырлық 36 тас және топырақ қорғандарының, мазарлардың орны сақталған. Бірнеше жерден мыс, қорғасын қорытқан ошақтар мен тасқа түсірілген жазулар табылды.[6][7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Алматы облысының Статистика департаменті. 01.07.2019
- ↑ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны
- ↑ 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Алматы облысында Кеген ауданы құрылады
- ↑ Аубакиров Ж. А., Алма-Атинская область. (Экономико-географическая характеристика), Алма-Атинская, 1959;
- ↑ Археологическая карта Казахстана, Алма-Ата, 1960.
| |||||||||||||||||
| ||||||