Жамбыл ауданы (Алматы облысы)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан ауданы
Жамбыл ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Алматы облысы

Аудан орталығы

Ұзынағаш

Ауылдық округтер саны

24

Ауыл саны

61

Әкімі

Нұрлан Ертасұлы Ертас

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Ұзынағаш ауылы, Абай көшесі, №56

Тарихы мен географиясы
Координаттары

43°10′40″ с. е. 76°09′43″ ш. б. / 43.17778° с. е. 76.16194° ш. б. / 43.17778; 76.16194 (G) (O) (Я)Координаттар: 43°10′40″ с. е. 76°09′43″ ш. б. / 43.17778° с. е. 76.16194° ш. б. / 43.17778; 76.16194 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1928

Жер аумағы

19,3 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

168 019[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (86%), орыстар (6,38%), ұйғырлар (2,57%), түріктер (1,47%), әзірбайжандар (0,73%), басқалары (2,85%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

040600-040632[3]

Автомобиль коды

05

Жамбыл ауданының әкімдігі

Облыс картасындағы Жамбыл ауданы

 Басқа мағыналар үшін Жамбыл ауданы деген бетті қараңыз.

Жамбыл ауданыАлматы облысының оңтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бірлік. Аудан 1928 жылы құрылған. Аудан орталығы – Ұзынағаш ауылы.

Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудан солтүстігінде Балқаш ауданымен, шығысында Іле, Қарасай аудандарымен, батысында Жамбыл облысының Мойынқұм, Шу, Қордай аудандарымен, оңтүстігінде Қырғызстанмен шектеседі.

Жер бедері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аулан Іле Алатауы сілемдерінің оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, оңтүстігін Іле Алатауының батыс, оңтүстік-батысын Шу-Іле тауларының шығыс сілемдері алып жатыр. Солтүстікке қарай аудан жері жазыққа ұласып, мұнда Бозой үстірті мен Қараой аңғары, одан әрі Аңырақай, Жусандала жазығымен, Тауқұм құмының Сарытауқұм, Қорғанқұм құмды алқаптарымен шектеледі. Кен байлықтарынан түсті металдар, әктас, құрылысқа жарамды тас, т.б. кездеседі.

Климаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Климаты континенттік, оңтүтігінде қысы біршама жұмсақ және қысқа. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы оңтүстігінде –8°С, солтүстігінде –12°С, шілдеде оңттүстігінде 20°С, солттүстігінде 25°С. Тау етегінде жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 500 мм, солтүстігінде 200 – 300 мм шамасында. Таулардан Күрті өзенінің алабына кіретін бірнеше өзен бастау алады (Қарғалы, Ұзынағаш, Қарақастек, Қастек, Жаманты, Балажан, Ақтерек, Ырғайты, Ұзын Қарғалы, Шолақ Қарғалы, Ақсеңгір, Қарасу, Жиренайғыр, Самсы, Тарғап, Қопа). Бұлардың кейбірі жазда тартылып қалады. Өзендерінің егін суғару, шабындықты суландыру және электр қуатын өндіру үшін маңызы зор.

Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жері оңтүстіктен солтүстікке қарай шалғынды қара топырақты, қызғылт қоңыр, қоңыр, сұр, құмдақты сұр, сортаң топырақты келеді. Оны көбінесе бетеге, боз, жусан, изен, ебелек басым әр түрлі астық тұқымдас шөптесіндер көмкерген. Солт-ндегі құмды алқапта сексеуіл тоғайы, өзен аңғарларында бұталы тоғай шоғырлары кездеседі. Жабайы аңдардан арқар, таутеке, елік, ақ бөкен, қарақұйрық, қасқыр, түлкі, қоян, суыр, борсық; құстардан бүркіт, лашын, бөктергі, бөдене, сулы жерде тырна, дуадақ, қаз, үйрек мекендейді. Ауданның а. ш-на жарамды жерінің аумағы 1,7 млн. га (2008), оның ішінде жыртылған жерлері 131 мың га, шабындығы 12,8 мың га, жайылымы 1,6 млн. га. Ауданда Ұзынағаш, Шілбастау, Қопа т. ж. ст-лары бар. Аудан жері арқылы Алматы – Бішкек автомобиль жолы өтеді. Ж. а-нда 900-ге жуық тарихи-археол. ескерткіш мемлекет қарауына алынған.

Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1939 1959 1970 1979 1989[4] 1999 2009[5] 2021
 29390 51530 72298 82904 94531 105895 117599 163052

Аудан халқының саны 166 347 адам (2019), 30-дан астам ұлт өкілдері тұрады: оның ішінде: қазақтар (85,48%), орыстар (6,88%), түріктер (1,51%), ұйғырлар (2,59%), әзірбайжандар (0,73%), күрдтер (0,23%), татарлар (0,42%), шешендер (0,24%), қырғыздар (0,25%), немістер (0,30%), корейлер (0,11%), өзбектер (0,30%), украиндар (0,05%), басқалары (0,91%).

Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудандағы 61 елді мекен 24 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік Орталығы Елді мекендері Халқы (2021)[6]
Айдарлы ауылдық округі Айдарлы ауылы 1 855
Аққайнар ауылдық округі Аққайнар ауылы 1 2201
Ақсеңгір ауылдық округі Ақсеңгір ауылы 4 4632
Ақтерек ауылдық округі Ақтерек ауылы 2 2971
Беріктас ауылдық округі Беріктас ауылы 1 1760
Бозой ауылдық округі Бозой ауылы 1 448
Дегерес ауылдық округі Дегерес ауылы 5 3285
Жамбыл ауылдық округі Жамбыл ауылы 4 4943
Қарақастек ауылдық округі Қарақастек ауылы 3 4318
Қарасу ауылдық округі Сарыбай би ауылы 5 12616
Қарғалы ауылдық округі Қарғалы ауылы 1 30999
Мәтібұлақ ауылдық округі Мәтібұлақ ауылы 8 3726
Мыңбаев ауылдық округі Мыңбаев ауылы 1 5357
Самсы ауылдық округі Самсы ауылы 3 3302
Сарытауқұм ауылдық округі Ащысу ауылы 1 312
Талап ауылдық округі Сұраншы батыр ауылы 2 2434
Таран ауылдық округі Балғабек Қыдырбекұлы ауылы 1 2656
Теміржол ауылдық округі Қазыбек бек ауылы 1 5100
Ұзынағаш ауылдық округі Ұзынағаш ауылы 3 54065
Үлгілі ауылдық округі Үлгілі ауылы 3 982
Үлкен ауылдық округі Үлкен ауылы 1 1502
Үңгіртас ауылдық округі Үңгіртас ауылы 4 3831
Шиен ауылдық округі Шиен ауылы 2 2399
Шолаққарғалы ауылдық округі Үмбетәлі Кәрібаев ауылы 3 8358
ЖАЛПЫ САНЫ 61 163052

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]