Абай ауданы (Қарағанды облысы)

Аудан
Абай ауданы
Әкімшілігі
Кіреді	Қарағанды облысы
Әкімшілік орталығы	Абай
Тарихы мен географиясы
Құрылған уақыты	1973 жыл
Координаттары	49°37′52″ с. е. 72°50′17″ ш. б.49.631° с. е. 72.838° ш. б. / 49.631; 72.838
Жер аумағы	65000 км²
Уақыт белдеуі	UTC+6:00
Тұрғындары
Тұрғыны	53 079 адам (2010)
Ұлттық құрамы	орыстар (45,74 %) қазақтар (29,97 %) украиндар (7,39 %) татарлар (4,98 %) немістер (3,38 %) белорустар (2,51 %)
Ресми тілі	қазақ тілі
Пошта индекстері	100100-100118
Автомобиль коды	09
abay-akimat-karaganda.kz/

 Басқа мағыналар үшін Абай ауданы деген бетті қараңыз.

Абай ауданы — Қарағанды облысы 1997 жылы Мичурин ауданына (1973 жылы құрылған) Абай қаласын қосып Абай ауданы құрылды.

Аудан аумағы 6,5 мың шаршы километрге тең. Аудан орталығы Абай қаласында орналысты. Аудан халқының саны 2007 жылғы 1 қаңтарда 54,7мың адамды құрады. Ауданда 10 ауылдық әкімшілік, 39 ауылдық елді мекен, 4 кент бар.

Есептілік деректер бойынша 2007 жылдың басына қалада тұратын халық санының

• 27,4%-ы қазақтар,
• 47,5%-ы орыстар,
• 3,4%-ы немістер,
• 5,1%-ы татарлар,
• 7,8%-ы украиндер,
• 2,7%-ы белорустар,
• 6,1%-ы басқа ұлт өкілдері.

2006 жылы халықтың 1000 тұрғынына жалпы коэффициенттер: туылу – 12,80 өлім – 15,99 табиғи кему – – 3,19 Ауданда 01.01.07 жылға 303 шаруашылық жүргізуші субъектілері тіркелген, оның ішінде 3 ірі, 36 орта, 264 шағын субъектілер. Негізгі экономикалық бағыт: ауыл шаруашылығы өндірісі. 2006 жылы ауыл шаруашылығы өнімнің айтарлықтай бөлігін мал шаруашылығы құрайды. 2006 жылғы 1 шілдеге ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің нақты бар болуы: 27 ауыл шаруашылық кәсіпорыны, 244 шаруа қожалық және 7,4 мың халықтың жеке қосалқы шаруашылықтары. Аймақта ауыл шаруашылығы өнімін өндіруге 254,2 мың гектар ауыл шаруашылығы жерлер пайдаланылады, оның ішінде 61,8 мың га - егістік алқаптар.* 2006 жылғы астыққа 36,6 мың га ауыл шаруашылығы дақылдары егілетін егістік жерлер пайдаланылды, оның ішінде 16,0 мың га дәнді дақылдар, картоп – 2,1 мың га, көкөніс – 0,4 мың га. 2006 жылы 11,1 мың тонна дәндер, 37,6 мың тонна картоп, 9,2 мың тонна көкөніс-бақша дақылдары, 5,6 мың тонна ет (тірі салмақта); 22,3 мың тонна сүт, 104,1 млн. дана жұмыртқа өндірілді. 2007 жылғы 1 қаңтарға ірі қара мал саны 18,4 мың бас; қой мен ешкі – 20,4 мың бас; шошқа – 9,5 мың бас; жылқы – 2,8 мың бас; құс – 592,1 мың басты құрады.* Өндірілетін өнеркәсіптік өнімнің негізгі түрлері: ұн, қождамалы әктас, электр энергия, жеңіл өнеркәсіп өнімін, ферроқорытпалар, ұсақтайтын шарлар өндіру. 2006 жылғы өндірістік өнім көлемі (үй шаруашылық есебінсіз) 15633,1 млн. теңгені құрады. Ауданда • 35 күндізгі жалпы білім беретін мектептер жұмыс істейді, онда 7606 оқушы оқиды, • 1 колледжде – 1208 оқушы, • 1 кәсіби-техникалық оқу орнында - 157 оқушы оқиды. Ауданда • 18 кітапхана, • 14 клуб типті мекеме, • 1 мұражай, • 1 мәдениет және демалыс паркі жұмыс істейді. 2006 жылғы ауданның ірі және орта кәсіпорындар жұмыскерлерінің тізімдік саны 7148 адамды құрады, орташа атаулы еңбекақы - 25440 теңге. Жылдық деректер бойынша 2006 жылы негізгі капиталға инвестициялар 1069,6 млн. теңге сомасында игерілді, бұл 2005 жылғы көлемге 60,5%-ды құрайды. Кәсіпорындардың өз күштерімен орындалған мердігерлік жұмыстар көлемі 2006 жылы 219,2 млн. теңгені немесе 2005 жылғы көлемнің 137,3%-ын құрады. 2006 жылғы бөлшек тауар айналым көлемі (қоғамдық тамақтандыру қызметің есепке алмағанда) 687,4 млн. теңге шамасында құралды, қызмет көрсету көлемі (мемлекеттік басқару қызметінсіз) – 132,5 млн. теңге.

• Бірінші ұлттық ауылшаруашылық санағының алдын ала қорытындылары бойынша

Абай ауданы – Қарағанды облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. 1973 ж. құрылған. Алғашында Мичурин ауданы болып аталды. 1997 жылдан Абай ауданы аталады. Жер аумағы 6,5 мың км². Тұрғыны 54,9 мың, орташа тығыздығы 1 км²-ге 0,8 адамнан келеді (2006). Ауданда 10 ауылдық округ, 1 қала, 4 кент бар. Аудан орталығы – Абай қаласы. Аудан Сарыарқаның орта тұсында, қуаң дала белдемінде орналасқан. Батыс бөлігі аласа белесті, жазық. Тек Ақшоқы (588 м), Қоянды (725 м) сияқты аласа шоқылар кездеседі. Шығысы ұсақ төбелі (орташа биікт. 600 – 800 м). Кен байлықтарынан тас көмір, барит, әктас, т.б. құрылыс материалдары кездеседі. Климаты тым континенттік, қысы суық қары аз, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –15 – 16°С, шілдеде 20 – 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 250 – 350 мм. Нұра, Шерубайнұра өзендері мен олардың салалары – Есен, Соқыр осы аудан аумағынан өтеді. Сасықкөл, Сопақсор, Сарыбұлақ, Шұбаркөл, Шұбар, Шерубайнұра, Ынтымақ, т.б. көлдер мен бөгендер бар. Ауданның шығысы қара қоңыр, батысы ашық қоңыр, сортаң топырақты болып келеді. Өсімдіктерден селеу, бетеге, жусан, өзен және тау аңғарларында қызғылт боз, қыраттарда қараған, тобылғы, т.б. өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, суыр, атжалман, ондатр мекендейді. Суларында табан, мөңке, оңғақ, нәлім, алабұға, торта, шортан, аққайран өседі. Аудандағы ірі елді мекендер: Топар, Южный, Изумрудный, Қарабас кенттері. Ауданда өнеркәсіп ерте дамыған. 1863 – 1917 ж. аудан жерінде Орталық Қазақстандағы алғашқы өнеркәсіп орындарының бірі – Спасск мыс балқыту зауыты жұмыс істеді. 1974 жылдан ауданда "За коммунистический труд" газеті шығарылды. Абай ауданында көмір өндіретін 5 шахта, «Шығыс» кен байыту фабрикасы, темір-бетон бұйымдар зауыттары, құрылыс материалдары мен құралымдар комбинаты, тігін фабрикасы, нан зауыттары, тұрмыстық қызмет көрсету комбинаттары, құрылыс және көлік мекемелері; «Испат Кармет» АҚ-ның шикізат базасы, әктас кеніші бар. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары ет, сүт, жұмыртқа, картоп, көкөніс өндіруге бейімделген. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер аумағы 611,7 мың га (2006). Оның 48%-ына дәнді дақылдар, 3%-ына картоп пен көкөніс, 49%-ына жемшөп дақылдары егіледі. Мал шаруашылығы саласы бойынша ірі қара, жылқы, құс өсіру мен 8 кәсіпорын, 1 құс фабрикасы, 1 арнайы шаруашылық бірлестігі, агрофирма-техникум шұғылданады. Аудан аумағы арқылы Қарағанды – Шу темір жолы, Астана – Қарағанды – Алматы, Қарағанды – Атасу – Жезқазған автомобиль жолдары өтеді.