Айыртау ауданы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан ауданы
Айыртау ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Солтүстік Қазақстан облысы

Аудан орталығы

Саумалкөл

Ауылдық округтер саны

14

Ауыл саны

76

Әкімі

Жандильдин Е. Б.

Тарихы мен географиясы
Координаттары

53°17′28″ с. е. 68°05′55″ ш. б. / 53.29111° с. е. 68.09861° ш. б. / 53.29111; 68.09861 (G) (O) (Я)Координаттар: 53°17′28″ с. е. 68°05′55″ ш. б. / 53.29111° с. е. 68.09861° ш. б. / 53.29111; 68.09861 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1928 жыл

Жер аумағы

9620 км²

Уақыт белдеуі

UTC+6:00

Тұрғындары
Тұрғыны

36 951 адам (2019)

Ұлттық құрамы

орыстар (47,06%), қазақтар (39,02%), украиндар (3,95%), немістер (3,98%), татарлар (1,80%), беларустар 1.43%), басқа ұлт өкілдері (2,76%)[1]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

150100-150123

Автомобиль коды

15

Қазақстан картасындағы Айыртау ауданы

Айыртау ауданыСолтүстік Қазақстан облысының оңтүстік-батысындағы әкімшілік аудан. 1928 жылы құрылған.

Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ауданның аумағы 9,6 мың шаршы километр. Аудан орталығы - Саумалкөл ауылы. Аудан батысында Ғабит Мүсірепов және Шал ақын аудандарымен, солтүстiгiнде - Есiл ауданымен, шығысында Ақмола облысымен шектесiп жатыр.

Шаруашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудан тұрғындары негізінен егіншілікпен, мал өсірумен айналысады. Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жер көлемі 735,5 мың га, оның ішінде егістік жері 437,1 мың, шабындығы 13,4 мың, жайылымы 285,0 мың. Орманды алқап 142,0 мың га, 29,9 мың га жерді өзен-көл алып жатыр. Саумалкөл ауылы арқылы Қостанай — Көкшетау — Қарасу темір жолы өтеді.

Жер бедері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жер қыртысы батыста Есіл өзенінің Аққанбұрлық, Иманбұрлық салаларымен, солтүстігінде қазаншұңқырлармен тілімденіп, ойлы-қырлы болып келеді. Батысында Имантау (661 м), Жақсыжаңғызтау (730 м) және Сырымбет (Жаманшоқы) сияқты таулы-жоталы әсем аймақ орналасқан. Климаты континенттік, қысы суық, жазы ыстық келеді. Қаңтардың орташа температурасы — -17- 18°С, шілдеде 18-20°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300-350 мм, орманды-таулы бөліктерде 370 мм. Жақсыл, Жаңғызтау, Имантау, Шалқар, Саумалкөл, Үлкен Қоскөл т.б. тұщы көлдер орналасқан. Аудан жері орманды-далалық аймаққа жатады. Топырағы — қаратопырақты, орманды жерде күлгін болып келеді. Далалы жазықта шоққайың, қарағай, шалғын, қыратты жерінде қарағайлы-қайыңды тоғайлар, өзен бойларында қызыл селеу т.б. аралас шөптер өседі. Ашық дала негізінен егістікке, шабындық және жайылым ретінде пайдаланылады. Аңдардан далаларда: қасқыр, түлкі, қоян; ормандарда: елік, бұлан, тиін; өзен-көлдерде құстардан: қаз, үйрек, аққу, қызғыш, құр, тауқұдірет, жылқышы мекендейді; балықтан: табан, шортан, алабұға бар.

Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

76 елді мекен 14 ауылдық округке біріктірілген:

Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Тұрғындар саны 36 951 адам (2019). Ұлттық құрамы: орыстар — 47,06%, қазақтар — 39,02%, украиндар — 3,95%, немістер — 3,98%, татарлар — 1,80%, беларустар — 1,43%, поляктар — 0,82%, ингуштар — 0,37%, армяндар — 0,13%, мордвалар — 0,11%, басқа ұлт өкілдері — 1,34%.

Экономикасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 396 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 45 - орта, 349 - шағын кәсiпорындар. Олардан 169 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 227 - жеке меншiк нысанына жатады. Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 8,4 пайызыы (20 106,0 млн.теңге) өндiрiлген. Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 1 451,8 млн.теңгеге өнiм өндiрiлген, облыстағы үлесi 2,1%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 115,8% құрайды.

Бөлшек тауарайналымның көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 612,8 млн.теңге сомасын құрады. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 138,1%. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 16 788,3 млн.теңге соманы құрап, тозу деңгейi 35,6% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 983,5 млн.теңге құрады. Пайдалануға 12,5 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 28,4 мың адам жұмыс iстейдi.

Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 23,9% өсiп, 37 330 теңгенi құрады. Нақты жалақы 15,8% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 26 922 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 513 теңге құрады.[2]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]